Με έναν δικό του τρόπο, ξεχωριστό, άλλοτε λυρικό και άλλοτε ρεαλιστικό, ο Δημήτρης Μοράρος αποδίδει με τα μέσα που έχει και μπορεί να αποδώσει μνήμες και στιγμές, αισθήσεις και αισθήματα… Κι αυτό κάνει και το παρουσιάζει ως ζωγράφος και περιπατητής στο διάβα των ανθρώπων, ως καλλιτέχνης που μπορεί να εκφράσει ότι ο χρόνος διέσωσε ως χρέος για όσα έγιναν… Εκατό χρόνια μετά, σήμερα η έννοια της επετείου δεν σηματοδοτεί απλά την ευκαιρία, αλλά την ευθύνη για όσους άφησαν γη και ανθρώπους στη Μικρά Ασία και ρίζωσαν τη ζωή τους εδώ στη νέα τους πατρίδα. Ο Δημήτρης Μοράρος στον Χώρο Τέχνης δ. παρουσιάζει έργα που έγιναν και ξαναέγιναν όπως η ζωή κρατάει μέσα από το πέρασμά του χρόνου. Κι αυτό αποδίδει και για αυτό μιλά δίνοντας τη δική του εικαστική γραφή…
Αγάπη ή νοσταλγία, χρέος και απόδοση τιμής, τι από όλα εγείρουν έναν καλλιτέχνη, εν προκειμένω έναν εικαστικό, να αποδώσει όσα έγιναν και γέμισαν χρόνια και σελίδες στην Ιστορία;
Απόδοση τιμής και ευγνωμοσύνης ήταν τα αφιερώματα στο 1821 και ιδιαίτερα η ζωγραφική απόδοση των 154 στροφών του Ύμνου εις την Ελευθερία του Διονύσιου Σολωμού. Το προκείμενο έχει να κάνει με ενδιαφέρον για τον τρόπο ζωής, την κοινωνική οργάνωση, μουσική, διατροφή, ψυχαγωγία, για τους ανθρώπους και τον τόπο τους που είχαν άδικο τέλος.
«Τριάντα χρόνια μετά» ως τίτλος έκθεσης με τριάντα έργα παραπέμπει στο 1992 και συγκεκριμένα σε ποια ακριβώς αφορμή;
Από τα ταξίδια στη Μικρασία, επέστρεφα με σχέδια, σημειώσεις και φωτογραφίες και με βάση αυτά, έγιναν σχέδια και έργα που εκτέθηκαν το 1991 στο Πανόραμα της Μαριάννας Κορομηλά. Αυτό το υλικό εμπλουτισμένο και με νέα έργα συνεννοηθήκαμε να παρουσιαστεί στα Χανιά, από τον Σύλλογο Μικρασιατών «ο Άγιος Πολύκαρπος», για τα 70 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή στην αίθουσα τέχνης Μυλωνογιάννη τον Δεκέμβριο του 1992. Για κάποιους αδιευκρίνιστους λόγους η έκθεση δεν έγινε ποτέ! Έτσι ο πλήρης τίτλος είναι «30 χρόνια μετά από την προαναγγελθείσα και μη πραγματοποιηθείσα έκθεση»!
Θεωρείτε ότι οι επέτειοι αποτελούν αφορμή εκτός της μνημόνευσης και της συνειδητοποίησης γεγονότων και καταστάσεων και ποιος είναι ο ρόλος της τέχνης;
Ο Χατζιδάκις έλεγε: «Το ραδιόφωνο είναι χρήσιμο, για ν’ ανοίγουν τα μάτια όσων έχουν αυτιά». Αυτόν τον ρόλο παίζουν οι επέτειοι και σ’ αυτό συνηγορεί και η τέχνη.
Η έκθεση έργων σας στον Βόλο, στον Χώρο Τέχνης δ., περιλαμβάνει έργα που ιστορούν και μαρτυρούν όσα έγιναν μέσα από λογοτεχνικά έργα και μουσικές δημιουργίες. Είναι η πρώτη φορά που εμπνέεστε από άλλες μορφές τέχνης;
Η ωραιότερη συνεργασία με λογοτέχνη, ήταν η δουλειά πάνω σε έργα του Αλ. Παπαδιαμάντη! Έχει την ιδιαιτερότητα να δημιουργεί εικόνες με τον λόγο του και το μόνο που χρειάζεται είναι να σκύψεις σ’ αυτές, να τις ξεπατικώσεις και ως μαγική εικόνα, εμφανίζεται το έργο!
Η Μικρά Ασία αντιπροσωπεύει για όλους μας έναν άλλο κόσμο διάχυτο από κοσμοπολιτισμό και εξωστρέφεια… Πιστεύετε ότι πρόκειται για έναν άλλο πολιτισμό που έχει ενσωματωθεί θετικά στον ελλαδικό χώρο;
Ο μουσικός πολιτισμός που για περισσότερο από 2.000 χρόνια αναπτύχθηκε στην ευρύτερη περιοχή της Μικρασίας, ήρθε στην Ελλάδα με τους Μικρασιάτες μουσικούς, που συνέχισαν αυτή τη μουσική. Αυτή που μπορούμε να απολαύσουμε σε στέκια και ταβερνάκια από νεαρούς ταλαντούχους μουσικούς με γνώσεις και πολύ μεράκι.
Στα έργα σας συνυπάρχει η εικαστική γραφή και ο λόγος… Για όσους δεν γνωρίζουν την αφορμή και την αιτία μπορεί ο δέκτης – θεατής να εισπράξει ό,τι επιθυμεί… Εν ολίγοις πρέπει να ερμηνεύεται ένα έργο;
Η παρουσίαση των πηγών, είναι σαν αυτό που επικρατεί στην εστίαση. «Ανοιχτή κουζίνα». Μαγειρεύουμε μπροστά στα μάτια του «μουστερή», να τα υλικά, τα σκεύη και η συνταγή. Ο κιμάς κόβεται παρουσία του πελάτη, παλιά έκφραση της αγοράς. Τα κείμενα είναι αυτά, ανάλογα με την προσέγγιση ή την ευαισθητοποίηση του θεατή είναι και το αποτέλεσμα.
Είχατε προετοιμαστεί για τη συμπλήρωση των 100 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή, είχατε δηλαδή υπολογίσει στην επικαιροποίηση των έργων σας;
Ο σχεδιασμός άρχισε με την αρχή της χρονιάς και τα έργα διαμορφώνονταν μέρα με τη μέρα, χωρίς να αντιλαμβάνομαι το αποτέλεσμα του εγχειρήματος. Τελείωσε αρχές Αυγούστου για να πάρει τον δρόμο προς την παρουσίαση στον Χώρο Τέχνης δ. Επιλέξαμε συνειδητά τον Σεπτέμβριο λόγο της θλιβερής επετείου.
Η ζωγραφική στα χρόνια εκείνα λειτουργούσε ως «ρεπορτάζ» και είχε γίνει μέσω των Παπαλουκά και του Βυζάντιου. Σήμερα κατά τη γνώμη σας ασκεί το ίδιο έργο, της επικαιροποίησης. Ξεπερνά την πραγματικότητα ή την αποδίδει;
Αυτή είναι η τάση των επιμελητών εκθέσεων, που άλλοτε είναι επιτυχημένη και άλλοτε όχι.
Το «Πετώντας πέτρες» το 2003 είναι μια δράση – έκθεση που παρουσιάστηκε στο Μεταξουργείο Νέας Ιωνίας Βόλου εναντίον του προαναγγελθέντος πολέμου στο Ιράκ, την κατάσταση στη Λωρίδα της Γάζας, την τρομοκρατία, τα διαπλεκόμενα, την καταστολή. Πηγές ο Τύπος, ο σχολιασμός των γεγονότων, αλλά και οι αντιδράσεις των ανθρώπων. Η κάθε τέχνη με τη γλώσσα της.
Οι θεματικές εκθέσεις, οι αφιερωματικές εκδηλώσεις, διατηρούν στο πέρασμα του χρόνου τον χαρακτήρα ή ο χρόνος και το πέρασμά του δίνουν άλλη υπόσταση;
Η αποδοχή των προσφύγων στις τοπικές κοινωνίες ήταν πολύ δύσκολη και πήρε χρόνο. Πόσο μάλλον οι γιορτές τους! Πόσο μάλλον οι γιορτές τους που ουσιαστικά καταργήθηκαν από το ’36 , όταν το καθεστώς Μεταξά απαγόρευσε τα Μικρασιάτικα τραγούδια – τα σαντουροβιόλια που τα έλεγαν – ως τραγούδια της ήττας! Μετά Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, Εμφύλιος, μετανάστευση, να και η δικτατορία, στη μεταπολίτευση δόθηκε έμφαση στην Εθνική Αντίσταση και μετά, είναι «χαμένες πατρίδες» ή «αλησμόνητες»… εμπειρία που έχω είναι πριν 30 χρόνια. Τώρα στα 100 έχουμε φτάσει στην κορύφωση!
Τι πιστεύετε ότι θα μείνει από όλα όσα γίνουν για όσα έγιναν. Μήπως η τέχνη μένει περισσότερο από τα γεγονότα και πέρα από τους ανθρώπους;
Όπως τα ζωγραφισμένα ψωμιά δεν πέφτουν και τα ζωγραφισμένα λουλούδια δεν μαραίνονται, αρκετά απ’ αυτά θα μείνουν σαν μια ελαφριά κλίση της κεφαλής, τιμητικά σε όσα συνέβησαν. Με αμυδρές ελπίδες να μας προφυλάσσουν από παρόμοιες δοκιμασίες!
Εγκαίνια της έκθεσης
Ο ζωγράφος Δημήτρης Μοράρος παρουσιάζει 36 έργα στο πλαίσιο έκθεσης που θα εγκαινιαστεί την Τετάρτη 21 Σεπτεμβρίου, στις 7 μ.μ., στον Χώρο Τέχνης δ. όπου θα λειτουργεί έως τις 12 Οκτωβρίου.
Πρόκειται για μια νέα προσέγγιση με τίτλο «Τριάντα χρόνια μετά» Σμύρνη – Μικρασία 1922 – 2022, με την οποία επανέρχεται μελετώντας τις μαρτυρίες των προσφύγων και την καταγραφή εμπειριών και αναμνήσεων από λογοτέχνες για τον Μικρασιατικό Ελληνισμό Κόντογλου, Βενέζης, Πολίτης, Σωτηρίου – μεταξύ των πολλών και αρκετοί σύγχρονοι – αλλά και τα μοναδικά τραγούδια που έγραψαν Μικρασιάτες συνθέτες – Σκαρβέλης, Παπάζογλου, Παντελίδης, Χατζηχρήστος – σε μια έκρηξη δημιουργικότητας, με το που πάτησαν το πόδι τους στην Ελλάδα και με μοναδικούς ερμηνευτές – Καρύβαλη, Εσκενάζυ, Αμπατζή, Χασκίλ, Κάβουρα,
Νταλκά, Σωφρονίου.
Για την ακρίβεια είναι τα συνεχόμενα ταξίδια τη δεκαετία του ’80 στη Μικρά Ασία του Δημήτρη Μοράρου που είχαν φέρει μια σειρά έργων που παρουσιάστηκαν, με αφορμή τότε τα 70 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή.
Η έκθεση θα λειτουργεί Τρίτη, Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή 11.00 – 14.00 και 16.30 – 21.00, Σάββατο 11.00 – 14.30, Κυριακή, Δευτέρα κλειστά ή με ραντεβού στο τηλέφωνο 6978186878.