Ζαφείρης Κουκουσέλης: Η ζωή μου είναι η μουσική

Η μουσική εγείρει μνήμες, ανασύρει ζωές και το τραγούδι «Μια βροχή χαλάζι» μας φέρνει τον Λαυρέντη Μαχαιρίτσα κοντά μας… Πώς προέκυψε η συνεργασία και πότε έγινε;
Όταν η Λίνα Δημοπούλου μου εμπιστεύθηκε το «Μια βροχή χαλάζι» για να το μελοποιήσω και μου ζήτησε να το τραγουδήσει ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας, με τον οποίο είχε συνεργαστεί αρκετές φορές στο παρελθόν. Πολλές φορές οι δημιουργοί όταν ξεκινούν να γράψουν κάτι έχουν στο μυαλό τους έναν ερμηνευτή που μπορεί κατά τη γνώμη τους να ανταπεξέλθει στις ιδιαιτερότητες του τραγουδιού. Με τη Λίνα είχαμε γνωριστεί μουσικά, καθώς είχα μελοποιήσει ένα άλλο τραγούδι της που ήταν όμως σε διαφορετικό στυλ, λαϊκό με μπουζούκι και άλλη ενορχήστρωση. Κάποιες φορές λέμε ότι ήταν το κάρμα για να γίνει η συνεργασία με τον Μαχαιρίτσα και σήμερα αν και λείπει από κοντά μας να υπάρχει η παρακαταθήκη της μοναδικής του ερμηνείας. Μας πήρε αρκετό χρόνο από τη στιγμή που έγραψα τη μουσική μέχρι να το τραγουδήσει ο Λαυρέντης, καθώς ήταν πολυάσχολος με περιοδείες, συναυλίες και δεν ήταν εύκολο να το ηχογραφήσει. Το σημαντικό για μένα είναι ότι ακολούθησε ακριβώς τη μελωδική γραμμή χωρίς να αλλάξει κάτι. Διάβασε τον στίχο, άκουσε τη μουσική, του άρεσε και μου είπε «θα το πω».

Το τραγούδι «Μια βροχή χαλάζι» δίνει και τον τίτλο ενός δίσκου, καινούργιου που κυκλοφορεί από τον «Μετρονόμο» και με σταδιακή παρουσίαση των τραγουδιών. Πρόκειται για νέα συλλογή τραγουδιών;
Είναι μια νέα δισκογραφική δουλειά που εμπεριέχει τραγούδια, τα οποία δημιουργήθηκαν σε βάθος δεκαετίας. Ο δίσκος αποτελείται από εννιά τραγούδια και ένα ορχηστρικό, κυκλοφορεί στα ψηφιακά καταστήματα και τις streaming υπηρεσίες από την εταιρεία Μετρονόμος. Συμμετέχουν οι στιχουργοί Λίνα Δημοπούλου, Κώστας Μπαλαχούτης, Φίλιππος Γράψας, Νίκος Παρθένης. Επίσης, περιλαμβάνεται το ποίημα «Παγκοσμιοποίηση», από την ποιητική συλλογή «Μέμφομαι τον αιώνα μου», της διακεκριμένης Ελληνίδας Ελένης Γλύκατζη Αρβελέρ και μια διασκευή σε ένα παραδοσιακό τραγούδι της Λέρου. Τα τραγούδια ερμηνεύουν οι: Λαυρέντης Μαχαιρίτσας, Απόστολος Μόσιος, Θανάσης Ματζίλης, Κώστας Ζεμπίλας και ο Αντώνης Νταλαρής.

Τα νέα δεδομένα στη δισκογραφία με τη χρήση των κοινωνικών μέσων πώς διαμορφώνουν την κυκλοφορία και τη διάδοση της μουσικής και των τραγουδιών; Τι ακριβώς σημαίνει για τους δημιουργούς;
Η δισκογραφία βρίσκεται σε πολύ δύσκολη θέση, το φυσικό προϊόν που είναι ο δίσκος (CD, LP) αργοπεθαίνει και τείνει να εξαφανιστεί. Η εξέλιξη της τεχνολογίας άλλαξε τις συσκευές αναπαραγωγής, αλλά και τις συνήθειές μας. Έτσι πλέον αντιλαμβανόμαστε τη μουσική μόνο ως ήχο, ως μία άυλη οντότητα, ως ένα ψηφιακό προϊόν. Παλαιότερα ερχόσουν σε άμεση επαφή με τον δίσκο, παρατηρούσες τις λεπτομέρειες στο εξώφυλλο, διάβαζες τις πληροφορίες από το ένθετο φυλλάδιο, το επέλεγες για δώρο σε κάποιο αγαπημένο πρόσωπο. Σήμερα υπάρχει η δυνατότητα να ακούσεις το τραγούδι ψηφιακά, να το βρεις στις ψηφιακές βιβλιοθήκες όπως YouTube, Spotify, Amazon κ.λπ. Μπορεί η πρόσβαση να είναι φαινομενικά ευκολότερη στο κοινό, όμως ένα τυπικό «like» – τις περισσότερες φορές ανώνυμο – δεν υποκαθιστά την ικανοποίηση από την αναζήτηση και την αγορά ενός ολοκληρωμένου προϊόντος.

Με τις παρούσες συνθήκες που αφορούν και την πανδημία θεωρείτε ότι ένας δίσκος (άραγε έτσι λέγεται ακόμη;) μπορεί να διαδοθεί, να μαθευτεί;
Η πανδημία δυσκολεύει την καθημερινότητά μας, τις κοινωνικές μας σχέσεις και περιορίζει σημαντικά πολιτιστικές εκδηλώσεις και συναυλίες. Υπ’ αυτή την έννοια η προώθηση ενός νέου δίσκου με τον «παραδοσιακό τρόπο» φαντάζει αδύνατη. Παραμένουν το διαδίκτυο και το ραδιόφωνο ως κανάλια επικοινωνίας, αλλά και πάλι η κατάσταση είναι αρκετά δύσκολη. Στο διαδίκτυο υπάρχει υπερπληθώρα πληροφορίας, αλλά ο κόσμος φαίνεται να αφιερώνει περισσότερο χρόνο σε αυτό ως διέξοδο στις συνθήκες πανδημίας. Το ραδιόφωνο και ειδικά οι μεγάλοι σταθμοί παραμένουν και αυτοί δυσπρόσιτοι, ειδικά σε νεότερους και λιγότερο επώνυμους καλλιτέχνες.

Πρόκειται για συλλογή τραγουδιών που έχετε συλλέξει από καιρό και διαπιστώσατε ότι ήρθε ο καιρός να κυκλοφορήσουν ή ήταν συνειδητά οργανωμένη δουλειά;
Νομίζω ότι συμβαίνουν και τα δυο μαζί. Η Σύνθεση είναι κομμάτι του εαυτού μου και διαρκώς αναζητώ έναν καλό στίχο ή ένα ποίημα για να το μελοποιήσω. Όμως παράλληλα γράφω και συμφωνική μουσική όπου εκεί καταναλώνω μεγάλο κομμάτι της ενέργειάς μου. Η Ενορχήστρωση επίσης που είναι μέρος της σύνθεσης, αποτελεί κομμάτι της καθημερινότητάς μου. Πάντα έχω στο συρτάρι μου μελωδίες και τραγούδια. Το 2021 κατάφερα να ανατρέξω στο παρελθόν να επιλέξω, να ακούσω και να ανασυντάξω παλιό υλικό. Σίγουρα η επιλογή του κατάλληλου ερμηνευτή δεν είναι εύκολη, πολλές φορές απαιτεί αρκετό χρόνο μέχρι να βρεθεί ο τραγουδιστής που θα εμπιστευτείς ένα τραγούδι. Κάπως έτσι, πήρα την απόφαση να μπω στο στούντιο να γράψω καινούργια μουσική και να ολοκληρώσω τον δίσκο.

Μουσικός και δάσκαλος, πολυπράγμων και πολυτάλαντος, καθώς είστε, πότε και πώς βρίσκετε τον χρόνο να δημιουργήσετε νέα τραγούδια και νέες μουσικές, να οργανώσετε εκδηλώσεις;
Η ζωή μου είναι η μουσική. Διδάσκω, γράφω, ενορχηστρώνω, μελετώ και επιδιώκω να βρίσκω τον χρόνο για να το πραγματοποιώ. Βέβαια προσπαθώ να ισορροπώ με τις ανάγκες της καθημερινότητας και τις οικογενειακές υποχρεώσεις, που πιστέψτε με δεν είναι λίγες. Η ιδιότητά μου ως καθηγητή στο Μουσικό Σχολείο και η επαφή με τα παιδιά αποτελεί μια αστείρευτη πηγή ενέργειας και ζωντάνιας που με ανατροφοδοτεί. Μόνο όσοι ασκούν το εκπαιδευτικό λειτούργημα μπορούν να απολαύσουν το παραπάνω προνόμιο.

Είστε γνωστός στον τόπο μας, αλλά και γνωστός στο πανελλήνιο για τη δουλειά σας ως μουσικός και ως δημιουργός… Δεν δελεαστήκατε ποτέ να αναζητήσετε την εξέλιξή σας στο κέντρο, στην Αθήνα;
Είχα την τύχη να μεγαλώσω σε μια από τις ομορφότερες πόλεις της Ελλάδας τον Βόλο και εδώ να εξασφαλίσω από πολύ νωρίς την επαγγελματική μου αποκατάσταση. Η επαφή μου με την Αθήνα τόσο για λόγους σπουδών, θεαμάτων, δραστηριοτήτων με μάγευε πάντα, αλλά ποτέ δεν αποτέλεσε πόλο έλξης ικανό να με τραβήξει κοντά της.

Η κοινοποίηση του νέου σας δίσκου έφερε θετικά σχόλια και ήδη διαφαίνεται η επιτυχία που θα ακολουθήσει… Πώς θα διαχειριστείτε εν μέσω πανδημίας την παρουσίαση των νέων σας τραγουδιών;
Ένα καλό τραγούδι χαρακτηρίζεται από μια μουσική με υπόσταση που να αναδεικνύει τον στίχο, ο οποίος θα πρέπει να πραγματεύεται μηνύματα ικανά να αφυπνίζουν συνειδήσεις. Αν αυτό συνοδεύεται από μια εκφραστική δυναμική ερμηνεία, τότε σίγουρα περιλαμβάνονται όλα τα απαραίτητα συστατικά της επιτυχίας. Στο «Μια βροχή χαλάζι» θεωρώ ότι συνυπάρχουν όλα τα παραπάνω. Μένει μόνο να αφουγκραστούμε την ανταπόκριση του κοινού…

Μιλήστε μας για τους συνεργάτες σας, μουσικούς που συμπράττουν στον νέο δίσκο.
Έχω συνεργαστεί με πολλούς και αξιόλογους σολίστες μουσικούς, που ο καθένας με πολύ ενθουσιασμό και μεράκι ανταποκρίθηκε στο κάλεσμά μου. Με την ευκαιρία που μου δίνετε θα ήθελα να τους απευθύνω ένα τεράστιο ευχαριστώ για τη συμμετοχή και την προσφορά τους στη διαμόρφωση του τελικού αποτελέσματος. Τύμπανα έχουν παίξει: Άγγελος Τσιριγωτάκης, Δημήτρης Γκαβαρδίνας, Βαγγέλης Κατσούρας, μπάσο: Βαγγέλης Χάνος, Χρήστος Θωμαΐδης, Απόστολος Μόσιος, ηλεκτρική κιθάρα: Δημήτρης Νάσιος, νέι: Αχιλλέας Τίγκας, κανονάκι: Ζήσης Γεωργαλιός, ακουστική κιθάρα: Απόστολος Μόσιος, κλαρίνο: Σταύρος Κουσκουρίδας, λαούτο: Ανδρέας Κατσιγιάννης, μπουζούκι, μαντολίνο: Κώστας Γεδίκης, βιολί: Χρήστος Δασκαλόπουλος, Γιώργος Σκίμπας, βιολοντσέλο: Δέσποινα Λουκίδου, πιάνο, πλήκτρα, ακορντεόν και ενορχηστρώσεις Ζαφείρης Κουκουσέλης.

Ως μουσικός και ως δημιουργός, ως συνθέτης και ενορχηστρωτής έχετε πολλά επίπεδα προσέγγισης της μουσικής. Ποιο από όλα θεωρείτε να ξεχωρίζει και να σας χαρακτηρίζει ως προσωπικότητα;
Η μουσική εκτέλεση, η σύνθεση και η ενορχήστρωση είναι εξίσου δημιουργικές ασχολίες, διότι εμπεριέχουν το στοιχείο του αυτοσχεδιασμού. Ως μουσικός όταν ερμηνεύω πάντα επιχειρώ να ανακαλύψω τα σημεία που θα προσθέσω τη δική μου πινελιά, αποφεύγοντας μια ψυχρή επανεκτέλεση και σεβόμενος πάντα το αρχικό υλικό. Η Ενορχήστρωση επίσης είναι μέρος της σύνθεσης, την καθορίζει και δεν παίζει δευτερεύοντα ρόλο, όπως έχει επικρατήσει στην ελληνική δισκογραφία. Για εμένα και οι τρεις ρόλοι, όπως τους αναφέρατε, είναι αλληλένδετοι, μου προσφέρουν την ίδια συγκίνηση και αποτελούν πρόκληση για μια πραγματική κατάθεση ψυχής.

Μετά από 35 χρόνια παρουσίας στον χώρο της μουσικής σκηνής τι θα συμβουλεύατε τα νέα παιδιά που θέλουν να ασχοληθούν με τον χώρο;
Η μουσική ως τέχνη απαιτεί συνεχή και αδιάκοπη μελέτη. Η αυτοβελτίωση είναι καθοριστικός παράγοντας για να ανταπεξέλθεις όταν σου δοθεί η ευκαιρία. Όλα κερδίζονται με σκληρή δουλειά, υπομονή, επιμονή και σε συνδυασμό με τον παράγοντα τύχη. Να γίνεις γρήγορα γνωστός μπορεί εύκολα να το πετύχεις, το δύσκολο είναι να παραμείνεις στην κορυφή. Για να το καταφέρεις αυτό χρειάζονται γερά θεμέλια, στέρεες βάσεις που θα σε βοηθήσουν να ανταποκριθείς στις δυσκολίες. Η συμβουλή μου προς τους μαθητές είναι να μη βιάζονται και να μην απογοητεύονται εύκολα. Βέβαια δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι συμβουλές δεν απευθύνονται μόνο σε όσους θα ασχοληθούν επαγγελματικά με τη μουσική. Η ενασχόληση με αυτή και η εκμάθηση ενός οργάνου αποτελούν διέξοδο και τρόπο έκφρασης και δημιουργίας ανεξάρτητα της επαγγελματικής σταδιοδρομίας ενός ατόμου.

Ο Ζαφείρης Κουκουσέλης είναι Διπλωματούχος Ακορντεόν (τάξη Αθανάσιου Πλαγερά-Μπάμπη Κεχαΐδη), Πτυχιούχος Ωδικής, Αρμονίας (τάξη Μπάμπη Κεχαΐδη), Αντίστιξης (τάξη Αμάραντου Αμαραντίδη), Φούγκας (τάξη Ιωσήφ Παπαδάτου), Ενοργάνωσης Πνευστών Οργάνων (τάξη Ιωάννη Καστρινού) και Διπλωματούχος Σύνθεσης (τάξη Δημήτρη Μαραγκόπουλου). Έχει παρακολουθήσει μαθήματα Ενορχήστρωσης με τον Τσικ Νακασιάν και τζαζ πιάνο με τον Μάρκο Αλεξίου. Είναι μέλος της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών. Απόφοιτος του τμήματος Ελληνικού Πολιτισμού στη Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών του Ελληνικού Ανοιχτού Πανεπιστημίου και κάτοχος Μεταπτυχιακού Τίτλου Master of Music στη Μουσική Παιδαγωγική από το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου. Είναι καθηγητής Θεωρητικών Ευρωπαϊκής Μουσικής και μαέστρος-ενορχηστρωτής του συνόλου Ελληνικής Μουσικής στο Μουσικό Σχολείο Βόλου. Επίσης, έχει εργαστεί στο Ελληνικό Ωδείο, Δημοτικό Ωδείο Βόλου, Φαρσάλων, Αλμυρού και στο Ωδείο Ρυθμός.
Έγραψε μουσική για τις θεατρικές παραστάσεις «Υβόννη» (Γκόμπροβιτς) και «Όσκαρ Ουάιλντ» (Ουάιλντ). Στο Διήμερο Τζαζ Κρουστών που διοργάνωσε ο Καλλιτεχνικός Οργανισμός Δήμου Βόλου, παρουσιάστηκε το έργο του «Ο κόσμος των Κρουστών», από το σύνολο «Κρούσις» του Δημοτικού Ωδείου Πατρών. Η «Συνεύρεση – έργο για κουαρτέτο εγχόρδων» παρουσιάστηκε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, από το Κουαρτέτο Πατρών, στο πλαίσιο του Διεθνούς Φεστιβάλ Σύγχρονης Μουσικής. Η Συμφωνική Ορχήστρα Βόλου με μαέστρο τον Συμεών Κόγκαν παρουσίασε τον Ιούνιο του 2002 το Κοντσέρτο για Ακορντεόν και Ορχήστρα με σολίστ τον Χρήστο Ζερμπίνο. Η Συμφωνική Ορχήστρα Βόλου του ανέθεσε τη σύνθεση του Ολυμπιακού ύμνου της πόλης με τίτλο «Λαμπαδηδρομία» που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στις 31 Ιουλίου 2004, στην τελετή Διανυκτέρευσης της Ολυμπιακής φλόγας στον Βόλο. Τον Ιανουάριο του 2006 στην Αθήνα, το Ελληνικό Συγκρότημα Σύγχρονης Μουσικής έπαιξε το έργο Βαλκανικό, υπό τη διεύθυνση Ιάκωβου Κονιτόπουλου, σε διοργάνωση της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών, στην Ελληνοαμερικανική Ένωση. Το 2013 η Ορχήστρα Σύγχρονης Μουσικής της ΕΡΤ παρουσίασε στο Ραδιομέγαρο στο ιστορικό στούντιο «C» το Συμφωνικό του έργο «Κοντσέρτο για Ακορντεόν και Ορχήστρα» με σολίστ τον Χρήστο Ζερμπίνο και μαέστρο τον Μίλτο Λογιάδη.
Έχει παρουσιάσει ποικίλα αφιερώματα ελληνικής μουσικής ως ενορχηστρωτής και διευθυντής ορχήστρας με τον Καλλιτεχνικό Οργανισμό, το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. και το Κέντρο Μουσικού Θεάτρου του Δήμου Βόλου για τους καλλιτέχνες Σώτο Παναγόπουλο, Νίκο Γούναρη και Σοφία Βέμπο. Εμφανίστηκε ως μουσικός στα μιούζικαλ «Σχολείο για Κλόουν», «Ο Μάγος του Οζ», «Καμπαρέ Μπρεχτ» και στο μιούζικαλ «Το τραγούδι του Αιώνα» (Δημήτρη Μαραγκόπουλου) υπό τη διεύθυνση του Θεόδωρου Αντωνίου. Έπαιξε ακορντεόν και πιάνο στις παραστάσεις «Όπου και να ταξιδέψω» (Δημήτρης Παπαδημητρίου-Γιώργος Σεφέρης), «Βαλς Εξιτασιόν» (Κώστας Γιαννίδης-Ελένη Πέγκα), «Αναζητώντας το χαμένο σανδάλι». Συνεργάστηκε με τη Συμφωνική Ορχήστρα Βόλου παίζοντας ακορντεόν «Αφιέρωμα στο Νίνο Ρώτα», καθώς και πιάνο στα έργα «Άξιον Εστί» (Ο. Ελύτη-Μ. Θεοδωράκη) και «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» (Δ. Σολωμός-Γ. Μαρκόπουλος). Επίσης, έκανε τις ενορχηστρώσεις και έπαιξε στα αφιερώματα για τον Μίμη Πλέσσα και τον Αλέκο Σακελλάριο.
Συνεργάστηκε με την ορχήστρα Εστουδιαντίνα σε σειρά συναυλιών στη Λάρισα, στην Κύπρο στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης και στο Ηρώδειο για τα 90 χρόνια από την εκχώρηση της Ανατολικής Θράκης, καθώς και με τη μουσικοχορευτική ομάδα της Λέρου «Άρτεμις» σε συναυλίες στην Ελλάδα και τη Φιλανδία στις πόλεις Jakobstad, Vasa, Abo, Ekenas.
Έχει παίξει ως μουσικός και έχει συνεργαστεί με καταξιωμένους τραγουδιστές και δημιουργούς όπως οι: Λαυρέντης Μαχαιρίτσας, Γιάννης Κότσιρας, Διονύσης Σαββόπουλος, Δημήτρης Παπαδημητρίου, Ανδρέας Κατσιγιάννης, Νίκος Παρθένης, Βασίλης Αγροκώστας.
Έχει εμφανιστεί στην Ελληνική Δισκογραφία ως συνθέτης, ενορχηστρωτής και μουσικός, «Μέσα σου να χαθώ», παραγωγή Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, «Μια Βροχή Χαλάζι», παραγωγή Μετρονόμος, ως μουσικός «Ίμβρος – Τένεδος της μνήμης και της λήθης», παραγωγή Ίδρυμα Ιστορικών Μελετών, «Οι φωνές σ’ αυτή την πόλη», παραγωγή Γιώργος Νταλάρας, ως ενορχηστρωτής και μουσικός «Χαίροις Ένδοξε Λάζαρε», παραγωγή Γιώργος Θεοφάνους.