Βόλος: Άπνοια, σκόνη και καύσεις αυξάνουν τη ρύπανση – Μελέτη του Π.Θ. για τις αιτίες υπέρβασης στα αιωρούμενα σωματίδια

Την υψηλή συγκέντρωση αιωρούμενων σωματιδίων τις απογευματινές ώρες και τα Σαββατοκύριακα, σε μέρες με άπνοια ή όταν επικρατούν βορειοδυτικοί και νότιοι άνεμοι κατέδειξε έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Παράλληλα καταδείχθηκε πως το κέντρο του Βόλου είναι πιο επιβαρυμένο στις συγκεντρώσεις σωματιδίων σε σχέση με τις περιφερειακές περιοχές.
Η έρευνα αφορούσε στη στατιστική ανάλυση και χωρική κατανομή συγκεντρώσεων αιωρούμενων σωματιδίων PM10 στην πόλη του Βόλου η οποία διεξήχθη από τον ερευνητή και υποψήφιο διδάκτορα του Πανεπιστημίου Αθηνών και Θεσσαλίας κ. Γεώργιο Πρώια. Μάλιστα για την ερευνητική του εργασία το 2018 πέτυχε πανελλήνια διάκριση στο Διεθνές Συνέδριο Κλιματολογίας, Μετεωρολογίας και Φυσικής της Ατμόσφαιρας από διακεκριμένους ακαδημαϊκούς και καθηγητές.

Ο ίδιος τόνισε πως «ο Βόλος, όπως και όλες οι μεγάλες Ελληνικές πόλεις (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Λάρισα κ.λπ.), παρουσιάζει σημαντικά προβλήματα ατμοσφαιρικής ρύπανσης που συνδέονται με τις εκπομπές ρύπων από διάφορες πηγές (σταθερές και κινητές) και τη γενικότερη κλιματολογία και τοπογραφία της περιοχής μελέτης. Η πόλη του Βόλου διαθέτει όλων των ειδών τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες που επηρεάζουν την ατμοσφαιρική ρύπανση και κατά συνέπεια συμβάλουν στην αύξηση των επιπέδων των αιωρούμενων σωματιδίων. Δηλαδή, αυξημένη κυκλοφοριακή κίνηση τόσο τοπική όσο και διερχόμενη, βιομηχανικές και βιοτεχνικές μονάδες που είναι χωροθετημένες στην ευρύτερη περιοχή του Βόλου, η εμπορική και η τουριστική δραστηριότητα που οφείλεται και στο λιμάνι της πόλης, η λειτουργία της κεντρικής θέρμανσης κατά τους χειμερινούς μήνες καθώς και οι δραστηριότητες του τριτογενή τομέα».

Οι ανθρωπογενείς πηγές και η σκόνη από τη Σαχάρα

«Σχετικά με τη βιομηχανία, στην ευρύτερη περιοχή του Βόλου έχουν χωροθετηθεί δύο βιομηχανικές περιοχές, στις οποίες είναι εγκατεστημένες βιομηχανίες μετάλλου, παραγωγής τροφίμων και ποτών, παραγωγής τσιμέντου, χημικές, παραγωγής πλαστικών, κ.ά.
Εκτός όμως από τις ανθρωπογενείς πηγές, η ατμοσφαιρική ρύπανση στην πόλη του Βόλου οφείλεται και σε μερικές φυσικές πηγές όπως είναι η θαλάσσια αύρα, λόγω γειτνίασης της πόλης με τη θάλασσα, αλλά και η κατά καιρούς μεταφορά σκόνης από τη Σαχάρα. Η πιο σημαντική επιρροή της σκόνης από τη Σαχάρα είναι η επιβάρυνση της ατμόσφαιρας της Μεσογείου, και κατ’ επέκταση του Βόλου, σε τέτοιο βαθμό ώστε να ξεπερνούν τις οριακές τιμές που έχουν τεθεί από την ΕΕ για τις συγκεντρώσεις αιωρούμενων σωματιδίων. Ειδικότερα, στην Ελλάδα, ένα μεγάλο ποσοστό από τις υπερβάσεις των οριακών τιμών αποδίδονται σε «εισβολές» σκόνης από τη Σαχάρα» τονίστηκε στην έρευνα.

Οι άνεμοι και η άπνοια

Σημαντικό ρόλο στην ατμοσφαιρική ρύπανση του Βόλου, διαδραματίζουν και οι μετεωρολογικές συνθήκες. Ο Βόλος παρουσιάζει ιδιαίτερα δυσμενείς μετεωρολογικές συνθήκες, οι οποίες χαρακτηρίζονται από χρονικά εκτεταμένες καταστάσεις άπνοιας και χαμηλές θερμοκρασιακές αναστροφές λόγω της τοπογραφίας της περιοχής εξαιτίας της παρουσίας μεγάλων ορεινών όγκων σε επαφή με την πόλη και γειτνίαση με τη θάλασσα. Τα 2/3 των ημερών του χρόνου επικρατεί άπνοια (ταχύτητα ανέμου μικρότερη από 0.5m/s) και χαμηλής ταχύτητας άνεμος (έως 3m/s), γεγονός που δεν συμβάλει σε μεγάλη διασπορά των ρύπων, διότι η δυνατότητα σημαντικής διασποράς των ρύπων από τον άνεμο αρχίζει από ταχύτητες της τάξης των 3m/s και πάνω, αλλά συντελεί στην ανάπτυξη επεισοδίων ατμοσφαιρικής ρύπανσης.
Το 2013, στο πλαίσιο διπλωματικής εργασίας αλλά και το 2016 στο πλαίσιο προσωπικής έρευνας είχε γίνει μία προεργασία συγκεκριμένων θέσεων μέτρησης αιωρούμενων σωματιδίων στην πόλη του Βόλου. Μετά τη στατιστική επεξεργασία και ανάλυση των τιμών συγκέντρωσης των PM10 για την περίοδο των μετρήσεων που ήταν οι δύο πρώτες εβδομάδες του Δεκεμβρίου, τα συμπεράσματα που προέκυψαν ήταν τα εξής:
Τις απογευματινές ώρες, οι συγκεντρώσεις αιωρούμενων σωματιδίων ήταν υψηλότερες από τις πρωινές, σε όλες τις θέσεις μέτρησης. Το γεγονός αυτό συνδέεται κυρίως στη λειτουργία των συστημάτων οικιακής θέρμανσης και δευτερευόντως στην κυκλοφορία.

Τα Σαββατοκύριακα οι τιμές των μετρήσεων είναι υψηλότερες, κυρίως τις απογευματινές ώρες, σε σχέση με τις υπόλοιπες ημέρες της εβδομάδας. Το γεγονός αυτό ενδεχομένως να οφείλεται κυρίως στην οικιακή θέρμανση καθώς τα σαββατοκύριακα δεν υπάρχει εμπορική δραστηριότητα και η κυκλοφορία οχημάτων είναι μειωμένη.
Οι μετρήσεις που πραγματοποιήθηκαν σε σημεία που βρίσκονται μέσα στο κέντρο της πόλης του Βόλου κατέγραψαν υψηλότερες τιμές συγκέντρωσης αιωρούμενων σωματιδίων, σε αντίθεση με τα σημεία που βρίσκονται περιφερειακά από αυτό.
Από τα αποτελέσματα επιβεβαιώνεται ότι πολύ καθοριστικό παράγοντα στη διαμόρφωση των επιπέδων συγκέντρωσης των αιωρούμενων σωματιδίων έχει τόσο η τιμή της ταχύτητας του πνέοντος ανέμου, όσο και η διεύθυνση πνοής του. Πιο συγκεκριμένα, όταν η επικρατούσα διεύθυνση ήταν βορειοανατολική, η ποιότητα του ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος της πόλης του Βόλου, όσον αφορά στη σωματιδιακή ρύπανση, ήταν άριστη.
Όταν επικρατούσαν βορειοδυτικοί άνεμοι, νότιοι ή άπνοια, οι τιμές συγκέντρωσης των σωματιδίων ήταν υψηλότερες.

Οι επιπτώσεις στην υγεία

Ο κ. Πρώιας πρόσθεσε πως «η καύση κακής ποιότητας καυσόξυλων, προϊόντων βιομάζας και διάφορων παλαιών ξύλινων ή πλαστικών υλικών, δημιουργεί προβλήματα ρύπανσης από αιωρούμενα σωματίδια και άλλους ρύπους, με αρκετά επιβλαβείς επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία.
Επιδημιολογικές μελέτες της τελευταίας δεκαετίας, στην Ευρώπη και τις Η.Π.Α., έχουν τεκμηριώσει την ύπαρξη βραχυχρόνιων συνεπειών στην υγεία όπως είναι η αναπνευστική και καρδιαγγειακή νοσηρότητα κατά την έκθεση σε αυξημένα επίπεδα συγκέντρωσης αιωρούμενων σωματιδίων. Παράλληλα, οι μελέτες που έχουν γίνει μέχρι τώρα παρέχουν ενδείξεις ότι οι μακροχρόνιες επιδράσεις είναι σημαντικότερες µε βράχυνση του προσδόκιμου επιβίωσης, καθώς και την πρόκληση πολλών πρόωρων θανάτων και αύξηση των ημερών µε περιορισμένη δραστηριότητα ετησίως κ.ά.».
Δεν είναι τυχαίο ότι, σύμφωνα με παλαιότερη πανευρωπαϊκή έρευνα στις πόλεις της Νότιας Ευρώπης, για κάθε αύξηση των ΡΜ10 κατά 10 μg/m3 παρατηρείται αύξηση της θνησιμότητας κατά 0,87%. Σε ό,τι αφορά στην εκπομπή μικροσωματιδίων, υπερτερεί η καύση ξύλου στο τζάκι και ακολουθούν κατά φθίνουσα σειρά η καύση ξύλου σε ξυλόσομπα, η καύση πέλετ, η καύση πετρελαίου και, τέλος, η καύση φυσικού αερίου με σχεδόν μηδενικές εκπομπές.
Ένα παραδοσιακό τζάκι εκλύει στην ατμόσφαιρα 30 φορές περισσότερα αιωρούμενα σωματίδια απ’ ό,τι ένας καλά συντηρημένος καυστήρας πολυκατοικίας με 25 διαμερίσματα. Το πρόβλημα δυστυχώς θα φανεί μακροπρόθεσμα και θα πρέπει εμείς οι ίδιοι οι κάτοικοι της πόλης να είμαστε ευαισθητοποιημένοι σε περιβαλλοντικά ζητήματα. Δυστυχώς τα αποτελέσματα θα είναι μη αναστρέψιμα στο κοντινό μέλλον και θα αναρωτιόμαστε ποιος ευθύνεται για την κατάσταση. Τις περισσότερες νύκτες του χειμώνα, ιδιαίτερα όταν έχει υγρασία και άπνοια η κατάσταση της πόλης του Βόλου είναι αποπνικτική. Τα αιωρούμενα σωματίδια βρίσκονται παντού και εισχωρούν στους πνεύμονες μικρών και μεγάλων. Όταν επιστημονικά τεκμηριωμένες έρευνες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τις επιπτώσεις στην υγεία των ανθρώπων και όχι μόνο, οφείλουμε να τις ακούσουμε και να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα στην πηγή του χωρίς εκπτώσεις.