«Ο τελευταίος Έλληνας της Σμύρνης», κυκλοφόρησε τον περασμένο Νοέμβριο από τις εκδόσεις Πατάκη. Πρόκειται για το τελευταίο βιβλίο της Βολιώτισσας συγγραφέα Ελένης Δικαίου, η οποία εκπλήρωσε έτσι ένα τάμα που κουβαλούσε μέσα της, για τον τραγικότερο, ίσως, μάρτυρα της Μικρασιατικής Καταστροφής, τον Άγιο Χρυσόστομο Μητροπολίτη Σμύρνης.
Έχοντας, άλλωστε, ρίζες και η ίδια από τις χαμένες πατρίδες της Ιωνίας, με την πένα της φρόντισε να ξετυλίξει με τρόπο αριστουργηματικό και συνάμα συγκινητικό, μία από τις πιο οδυνηρές ιστορίες της σύγχρονης Ελλάδας με φόντο τον τόπο καταγωγής της μητέρας της, που ξεριζώθηκε κι εκείνη από τη Σμύρνη πριν από έναν αιώνα περίπου. Κι αυτόν ήταν που την ώθησε να πάρει την απόφαση να διαθέσει τα έσοδα από τις πωλήσεις του τελευταίου μυθιστορήματός της, για την ανέγερση ναού στη Νέα Ιωνία Βόλου, που θα είναι αφιερωμένος στον Άγιο Χρυσόστομο, τον Άγιο όλων των Μικρασιατών προσφύγων.
«Όπως οι πρόγονοί μας έφτιαξαν κάποτε τη Νέα Ιωνία κι έχτισαν με τα ίδια τα χέρια τους την Ευαγγελίστρια, έτσι κι εμείς, αν θέλουμε να ακολουθήσουμε τα βήματα των γονιών και των παππούδων μας, έχουμε χρέος να πράξουμε το ίδιο. Να προσφέρει ο καθένας με τον τρόπο που μπορεί, όχι μόνο με χρήματα, ιδιαίτερα τώρα που εξασφαλίστηκε και το οικόπεδο που θα ανεγερθεί η εκκλησία», σημείωσε η κ. Δικαίου αναφερόμενη στην πρωτοβουλία, που ξεκίνησε ιδιωτικά, αλλά πλέον εξελίσσεται σε υπόθεση όλων στη Νέα Ιωνία και «αγκαλιάζεται» με θέρμη από τοπικούς συλλόγους και όχι μόνο.
Στις 256 σελίδες του βιβλίου δημιούργησε εικόνες από τη Σμύρνη που χάθηκε για πάντα. Την κοσμοπολίτισσα Σμύρνη, η οποία τον Αύγουστο του 1922 κάηκε συθέμελα και μετατράπηκε σε στάχτες και καθώς το καμάρι της Ιωνίας παραδιδόταν στις φλόγες, καιγόταν μαζί και η Ρωμιοσύνη της. Στα πρώτα κεφάλαια του μυθιστορήματος μεταφερόμαστε στη σύγχρονη Σμύρνη, όπου ο Ραφαήλ, ένας μεταφραστής από την Ελλάδα λίγο πριν την περιφορά του Επιταφίου συναντά στο προαύλιο της Αγίας Φωτεινής τον Μανουήλ Βουλγαρίδη, έναν υπερήλικα, ο οποίος στα νιάτα του υπήρξε μαθητής της φημισμένης Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης. Έπειτα από τον θάνατο του τελευταίου, στα χέρια του μεταφραστή θα καταλήξει η σχολική εργασία του 12χρονου τότε Σμυρνιού, που είχε θέμα τον Χρυσόστομο. Αν και έμεινε ημιτελής και δεν διαβάστηκε ποτέ στην τάξη του, λόγω του βίαιου ξεριζωμού του Ελληνισμού της Ιωνίας, ο Μανουήλ ξεκίνησε να γράφει τότε για έναν συμπατριώτη του που θαύμαζε, επιλέγοντας τον εθνομάρτυρα ιεράρχη, ενώ έμελλε να υπάρξει αυτόπτης μάρτυρας στις τελευταίες τραγικές στιγμές του μητροπολίτη.
Οι λέξεις με την απλότητά τους ζωντανεύουν τη Σμύρνη στα μάτια του αναγνώστη με μία αυθεντικότητα απαράμιλλη, που αιχμαλωτίζει όλους όσοι κρατούν στα χέρια τους το τελευταίο μυθιστόρημα της Ελένης Δικαίου. Μοιραίος πρωταγωνιστής της ιστορίας είναι ο μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος, ο οποίος έμελλε να αποτελέσει ένα από τα πρώτα θύματα της τουρκικής θηριωδίας, παραδομένος στον μανιασμένο όχλο που τον οδήγησε σε μαρτυρικό θάνατο. Ποιος μπορεί να ξεχάσει το φρικτό τέλος του ποιμενάρχη, ο οποίος υπέστη ανελέητα βασανιστήρια, μέχρι που διαμελίστηκε και παρέδωσε την ψυχή του στον Κύριο έχοντας υποστεί τα πάνδεινα;
Η βραβευμένη συγγραφέας μέσα από την ιστορία που εμπνεύστηκε, περιέγραψε με λεπτομέρειες τις τραγικές εκείνες στιγμές της πονεμένης Ρωμιοσύνης στη Σμύρνη.
Εν τέλει, ο Έλληνας μεταφραστής, με σμυρνέικη καταγωγή κι εκείνος, θα πάρει το τετράδιο με το ξεθωριασμένο γαλάζιο ντύσιμο και το σημειωματάριο του βασανισμένου γέροντα που έμοιαζε να τον περιμένει για μία ζωή ολάκερη προτού κλείσει τα μάτια και ο Ραφαήλ θα γράψει ένα βιβλίο για όσα συνέβησαν στην απέναντι πλευρά του Αιγαίου πριν από 97 περίπου χρόνια.
Κι ίσως αυτό είναι το σπουδαιότερο, ίσως, επίτευγμα της Ελένης Δικαίου στο συγκεκριμένο βιβλίο της. Να μας υπενθυμίσει ότι χρέος όλων μας είναι να μη λησμονούμε τον άνθρωπο που θυσιάστηκε για να σώσει χιλιάδες ψυχές, όταν όλοι οι άλλοι τις είχαν εγκαταλείψει…