Του Μηνά Χαραλαμπίδη,
βιολόγου
Ο κώδικας της ζωής,
Walter Isaacson,
Κλειδάριθμος
Ο συγγραφέας: Ο Walter Isaacson (Γουόλτερ Άιζακσον) είναι καθηγητής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Τσουλέιν κι έχει διατελέσει διευθύνων σύμβουλος του Ινστιτούτου Άσπεν, πρόεδρος του CNN και συντάκτης του περιοδικού Time. Είναι συγγραφέας των Leonardo Da Vinci: Η βιογραφία μιας μεγαλοφυΐας, Albert Einstein: Η βιογραφία μιας ιδιοφυΐας, Steve Jobs: Η επίσημη βιογραφία, Benjamin Franklin: An American Life και Kissinger: A Biography. Είναι επίσης συν-συγγραφέας του The Wise Men: Six Friends and the World They Made.
Ο συγγραφέας των μπεστ σέλερ «Leonardo da Vinci» και «Steve Jobs, η επίσημη βιογραφία» επανέρχεται με μια συναρπαστική περιγραφή τού πώς η νομπελίστρια Τζένιφερ Ντάουντνα και οι συνάδελφοί της ξεκίνησαν μια επανάσταση που θα μας επιτρέψει να θεραπεύουμε νόσους, να αντιμετωπίζουμε ιούς και να κάνουμε υγιέστερα μωρά.
Όταν η Τζένιφερ Ντάουντνα πήγαινε στην έκτη τάξη, γύρισε μια μέρα στο σπίτι κι ανακάλυψε ότι ο πατέρας της είχε αφήσει πάνω στο κρεβάτι της το βιβλίο του Τζέιμς Γουάτσον «Η διπλή έλικα». Νόμισε πως ήταν μια από τις αστυνομικές ιστορίες που τόσο της άρεσαν. Όταν το διάβασε, ανακάλυψε ότι κατά κάποιον τρόπο είχε δίκιο. Καθώς καταβρόχθιζε τις σελίδες, τη συνάρπασε ο έντονος ανταγωνισμός κατά την αναζήτηση του κώδικα της ζωής. Κι ας έλεγε ο σχολικός της σύμβουλος ότι τα κορίτσια δεν γίνονται επιστήμονες, αποφάσισε πως αυτή θα γινόταν.
Ωθούμενη από το πάθος της να κατανοήσει πώς λειτουργεί η φύση, βοήθησε να πραγματοποιηθεί η πιο σημαντική πρόοδος στη βιολογία, μετά την ανακάλυψη της δομής του DNA από τον Γουάτσον. Μαζί με τους συνεργάτες της έκανε μια εφεύρεση που θα άλλαζε την ανθρωπότητα – το CRISPR. Ένα εύχρηστο εργαλείο ικανό να τροποποιήσει το DNA. Το CRISPR άνοιξε έναν θαυμαστό καινούριο κόσμο ιατρικών θαυμάτων, αλλά έθεσε και πολλά ηθικά διλήμματα.
Η ανάπτυξη του CRISPR, με πιο πρόσφατη εφαρμογή την ταχύτατη δημιουργία εμβολίων για τον κορωνοϊό, θα επισπεύσει τη μετάβασή μας στην επόμενη μεγάλη επανάσταση. Ο περασμένος μισός αιώνας ήταν μια ψηφιακή εποχή βασισμένη στους μικροεπεξεργαστές, τους υπολογιστές και το διαδίκτυο. Τώρα εισερχόμαστε σε μια επανάσταση στις επιστήμες της ζωής, η οποία γεννά μια σειρά από ηθικά ερωτήματα.
Θα έπρεπε να χρησιμοποιήσουμε τις νέες μας δυνάμεις στο «χακάρισμα» της εξέλιξης, για να γίνουμε λιγότερο ευπρόσβλητοι στους ιούς; Τι υπέροχο δώρο θα ήταν αυτό! Και για την πρόληψη της κατάθλιψης; Θα έπρεπε να επιτρέπουμε στους γονείς, εάν έχουν την οικονομική δυνατότητα, να βελτιώνουν το ύψος, τους μυς ή τον δείκτη νοημοσύνης των παιδιών τους;
Αφού βοήθησε στην επινόηση του CRISPR, η Τζένιφερ Ντάουντνα πρωτοστάτησε στην ενασχόληση με τούτα τα ηθικά ζητήματα και, με τη συνεργάτιδά της, την Εμανουέλ Σαρπεντιέ, τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ το 2020. Η ιστορία της μοιάζει με «συναρπαστικό αστυνομικό μυθιστόρημα» (Oprah Daily) που πραγματεύεται τα σπουδαιότερα θαύματα της φύσης, από τις απαρχές της ζωής έως το μέλλον του ανθρώπινου είδους.
Θεωρητικές και θετικές επιστήμες,
Οι δύο κουλτούρες και οι διατομές τους
Γιώργος Λ. Ευαγγελόπουλος,
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
Ο συγγραφέας: Ο Γιώργος Λ. Ευαγγελόπουλος είναι αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας και Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Σπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και έλαβε το μεταπτυχιακό του δίπλωμα στις Ευρωπαϊκές Σπουδές και το διδακτορικό του στις Διεθνείς Σχέσεις από το London School of Economics (LSE). Υπήρξε ο ιδρυτικός διευθυντής της ελληνικής έκδοσης του Quantum (περιοδικού για τις Φυσικές Επιστήμες και τα Μαθηματικά). Στο διάστημα 2007-2020 εργάστηκε ως επιστημονικός συνεργάτης των Προέδρων της Δημοκρατίας Καρόλου Παπούλια και Προκοπίου Παυλοπούλου. Το τελευταίο βιβλίο του έχει τον τίτλο Κρίσιμες οντολογικές έννοιες στο έργο του Καστοριάδη (Αθήνα: Ευρασία, 2022), ενώ προσφάτως επιμελήθηκε, από κοινού με τους Αντώνη Μελά και Πέτρο Μπρέγιαννη, την ελληνική έκδοση του τόμου KVANT SELECTA: Άλγεβρα και Ανάλυση, I (Αθήνα: Εφαλτήριο, 2022).
Το ζήτημα της σχέσης μεταξύ θεωρητικών και θετικών επιστημών αποτελεί επί δεκαετίες αντικείμενο εκτεταμένου στοχασμού και διαλόγου. Έχει άραγε η σχέση αυτή τον χαρακτήρα μιας δημιουργικής, αλληλοτροφοδοτούμενης συνύπαρξης, ή πρόκειται για δύο απολύτως διακριτές «κουλτούρες» που τις χωρίζει ένα αγεφύρωτο ρήγμα; Το θέμα τέθηκε με εμφατικό τρόπο πριν από εξήντα περίπου χρόνια, με τη δημοσίευση του κλασικού πλέον δοκιμίου του C. P. Snow Οι δύο κουλτούρες και η επιστημονική επανάσταση. Εκκινώντας από τούτο το δοκίμιο, το παρόν βιβλίο στο πρώτο του μέρος επανεξετάζει τη σχέση μεταξύ θεωρητικών και θετικών επιστημών, αμφισβητώντας την ύπαρξη αυστηρής διαχωριστικής γραμμής μεταξύ τους, και, επιπλέον, επιχειρεί την ανίχνευση εσωτερικών υποδιαιρέσεων στις δύο αυτές «κουλτούρες». Τοποθετεί επίσης την όλη προβληματική στο πλαίσιο της μεγάλης «εικόνας», αυτής των αλληλεπιδράσεων μεταξύ θεωρητικών και θετικών επιστημών στο πλαίσιο των πολιτισμών.
Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου, με την παραδοχή πλέον ότι δεν υφίσταται απόλυτος διαχωρισμός μεταξύ θεωρητικών και θετικών επιστημών, αναζητούνται παραλληλίες και τομές τους. Για τον εντοπισμό τους, συζητούνται τα ερωτήματα περί της φύσης των Μαθηματικών και της σχέσης τους με τη Φυσική και τη Φιλοσοφία, ενώ, όσον αφορά στις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες, προσφέρονται παραδείγματα τόσο για τη δυνητική χρησιμότητα των Μαθηματικών στη δικανική απόδειξη, όσο και για την αποτυχία του διεθνολόγου Alexander Wendt να θεμελιώσει μια κβαντική οντολογία των κοινωνικών επιστημών.
Το «ταξίδι» ολοκληρώνεται με τη διατύπωση σκέψεων για το μέλλον της σχέσης των θεωρητικών και των θετικών επιστημών στη βάση και νέων «αξόνων» ύφανσής της, ενώ υπογραμμίζεται η μεγάλη αξία των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών για την ίδια τη Δημοκρατία.