Της Αγγελικής Θάνου,
συνταξιούχου PhD εκπαιδευτικού και συγγραφέα
Κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις «Πνοή» το νέο πόνημα της Λεμονιάς Μουλά, το οποίο έκανε την υπομονή του στη διάρκεια της καραντίνας, ενώ ήταν ήδη έτοιμο προς έκδοση. Ο τίτλος του «Βασιλική». Στα πρώτα της βήματα ήρθε η «Βασιλική», με πήρε απαλά απ’ το χέρι και περπατήσαμε μαζί σε ένα απρόσμενα γοητευτικό αναγνωστικό μονοπάτι. Μα πώς θα μπορούσε να είναι διαφορετικά, όταν η Λεμονιά Μουλά γνωρίζει πώς να μαστορεύει έντεχνα με τις λέξεις; Χτίζει και πλέκει νοήματα ακροβατώντας στα γλωσσικά χνάρια. Κι αυτό γιατί η Λεμονιά είναι ποιήτρια και συχνά μας κερνά μικρές μπουκιές ποίησης, απλόχερα, μέσα από τα social media. Θεωρώ λοιπόν σχεδόν χρέος μου να ξεκινήσω το άρθρο μου με κάποιους στίχους της, που έκλεψα, ομολογώ, από το προφίλ της και αμαρτία εξομολογουμένη, ουκ εστί αμαρτία. Σ’ αυτή την αναγνωστική συμπόρευση με τη Βασιλική, ένιωσα πολλές φορές να τρέμει το κορμάκι της από τον φόβο, καθώς με κράταγε απ’ το λεπτό χεράκι της. Διάλεξα λοιπόν ένα ποίημα της Λεμονιάς που μιλά για τους φόβους. Διαβάστε το και θαυμάστε τον γλωσσικό αιφνιδιασμό.
Οι φόβοι μας
Ανεβαίνω πάντοτε σε έναν βράχο, / και ρίχνω έναν – έναν στη θάλασσα / όλους μου τους φόβους. / Ύστερα βυθίζομαι σε έναν ύπνο γεμάτο / περίεργα όνειρα. / Ώσπου κάποια στιγμή πετάγομαι όρθια / και διαπιστώνω έντρομη πως δεν μου έμεινε πια κανένας… / Τότε αρχίζω βιαστικά να μαζεύω καινούργιους…
Έτσι συναισθάνθηκα τη δωδεκάχρονη Βασιλική, κατατρομαγμένη και σκηνοθετημένα ένοχη. Μα στο προσωπικό της δισάκι έκρυβε όνειρα, επιθυμίες και στόχους, είχε αποθηκεύσει επίσης μπόλικη ευφυία, δύναμη και ταλέντα για τις δύσκολες ώρες. Παράλληλα, η φύση την προίκισε με απαράμιλλη, ανεπιτήδευτη ομορφιά, μα και με ένα θαυμάσιο χαρακτήρα. Πώς να μην το λατρέψεις αυτό το πλάσμα;
Κι αυτές οι ροζ κορδελίτσες; Πόση αθωότητα!
Δεν ξέρει τίποτα η αυγή / όταν χαράζει ευτυχισμένη και δυναμώνει / και σε μέρα ξετυλίγεται / τίποτα απ’ το σκοτάδι που ζυγώνει. Γράφει ο ποιητής Χρήστος Λάσκαρης.
Αχ αυτές οι ροζ κορδελίτσες, δεμένες στα αθώα κοτσιδάκια, τίποτα δεν γνώριζαν απ’ το σκοτάδι που ζύγωνε. […Πώς γλίστρησαν απ’ τα μαλλιά της και βρέθηκαν δεμένες σε δυο παράνομα κρεβάτια; Τελικά πώς τιμωρούνται οι θύτες και πώς δικαιώνονται τα θύματα; Δυο ροζ κορδελίτσες από ένα κορίτσι που προσπαθούσε δυο χρόνια τώρα να μαζέψει τα κομμάτια του…]
Και αλλού στο κείμενο φανερώνονται πάλι λυτρωτικά αυτή τη φορά: […Στον διπλανό πίνακα όμως δυο δάκρυα κύλησαν από τα μάτια της (Μέλπως). Ένα όμορφο κορίτσι με ένα φόρεμα με μικρά ανθάκια, δυο κοτσίδες που στο τέλειωμα ήταν δεμένες με δυο ροζ κορδελίτσες και δυο καταγάλανα μάτια. Στο χέρι του κρατούσε μια κούκλα, που ήταν ολόιδια με το κορίτσι σε μικρογραφία. Η μόνη διαφορά ήταν ότι στο ποδαράκι της κούκλας υπήρχαν δυο σταγόνες αίμα…]
Θα έβαζα ως λεζάντα σ’ αυτόν τον πίνακα της ζωγράφου, ενήλικης πλέον Βασιλικής, τη φράση του ποιητή Γιάννη Ρίτσου Αχ, αυτή η σιωπηλή αθωότητα της άγνοιας.
Η Λεμονιά Μουλά, με το καινούργιο της βιβλίο που πήρε πνοή από τις εκδόσεις Πνοή, μας μεταφέρει στη μεταπολεμική ελληνική επαρχία του 1955, τότε που όλοι προσπαθούν να σταθούν στα πόδια τους, τότε που η επιβίωση και ο βιοπορισμός ήταν η απόλυτη προτεραιότητα. Την εποχή που η παιδική εργασία ήταν κάτι συνηθισμένο, που η θέση της γυναίκας ήταν κυρίως στο σπίτι και η άγνοια σε θέματα σημαντικά χτυπούσε κόκκινο. Τότε που οι άνθρωποι δεν μιλούσαν, μα σιωπούσαν, γιατί δεν είχαν συνηθίσει να εκφράζονται για τα καίρια θέματα.
Είναι φανερό ότι η συγγραφέας είναι συλλέκτης στιγμών και καταστάσεων, τις παρατηρεί και με εργαλείο τη γλώσσα, που αυτή καθορίζει τα πάντα, δημιουργεί τέχνη. Γράφει με πολύτιμα υλικά όπως η μνήμη, η εμπειρία, το βίωμα, τα συναισθήματα. Το κείμενο ρέει σαν ρυάκι δροσερό κι ο αναγνώστης ρουφά τις λέξεις, τις ιδέες, την πλοκή και τη δράση σε ένα πλαίσιο βαθιά ελληνικό και αληθινό. Περιγραφές με έντονη εικονοποιία, με μεταφορές, χωρίς διδακτισμούς και επιτηδευμένο λόγο, μα λέξεις ανάσες και πνοές, που δίνουν στον αναγνώστη τη χαρά της συμμετοχής και της συμπόρευσης.
Θα ήταν ενδιαφέρον, θεωρώ, και άξιο αναφοράς να εστιάσουμε στους αφηγηματικούς τρόπους που χρησιμοποιεί η Λεμονιά Μουλά στο κείμενό της. Είναι φανερό από τις πρώτες σελίδες του μυθιστορήματος ότι η συγγραφέας κατέχει τον ρόλο του εξωδιηγητικού – παντογνώστη αφηγητή. Είναι η αφηγήτρια που γνωρίζει τα πάντα, εποπτεύει τα πάντα, ακόμα και τις πιο απόκρυφες σκέψεις των προσώπων της αφήγησης, αλλά δεν μετέχει στη δράση, δεν είναι δηλαδή ένα από τα πρόσωπα της ιστορίας ή αν υπήρξε, το γνωρίζει μόνο η ίδια. Πρόκειται για μια τριτοπρόσωπη αφήγηση χωρίς εστίαση, δεδομένου ότι η συγγραφέας δεν παρακολουθεί την αφήγηση από μια μονάχα οπτική γωνία, αλλά είναι πανταχού παρούσα.
Με το κείμενό της η Λεμονιά μνημειώνει τη Βασιλική, την καθιστά ξανά ζωντανή. Κι εμείς τόσο τυχεροί να απολαμβάνουμε αυτό το δημιούργημα! Είναι η μεγάλη επιτυχία ενός βιβλίου όταν αρνείσαι να το αφήσεις από τα χέρια σου, να εγκαταλείπεις ό,τι κι αν έκανες για να δεις τη συνέχεια. Πρόκειται για μια δυνατή αναγνωστική απόδραση.
Ο ποιητής Έντγκαρ Άλαν Πόε αναφέρει στα Ποιήματα τα Νεανικά τη φράση: Ω ανθρώπινη αγάπη! Μας δίνεις στη Γη αυτό που περιμένουμε στον Ουρανό. Και η Βασιλική περίτρανα αναδεικνύει στην ιστορία της την υπέρτατη αξία της αγάπης εδώ στη γη πολύ συχνά. Διαβάστε. […Ήταν τότε που εμφανίστηκε εκείνη η μικρή κλωστή της αγάπης που έφυγε από την αγκαλιά της Βασιλικής κι έφτασε στην αγκαλιά της Μέλπως…]. Η μικρή κλωστή της αγάπης. Πόσο δυνατή μεταφορά, τι ευρηματική λεκτική μετακίνηση της συγγραφέως. Και αλλού στο κείμενο […Πόση αγάπη έχουμε μέσα μας που ποτέ δεν μας δόθηκε η ευκαιρία να τη δείξουμε…] ή […Η αγάπη φέρνει μόνο αγάπη…] ή […Τρεις άνθρωποι δεμένοι με μια κλωστή έκλαιγαν σε διαφορετικά σημεία…]. Πόσο δυνατή αυτή η μικρή κλωστή! Ακλόνητη!
Η αθωότητα και η αγάπη συναντώνται σε ένα κορίτσι που οι συγκυρίες της ζωής το κλόνισαν ισχυρά, ευτυχώς, όμως, όχι ανεπανόρθωτα. Άλλωστε, η αγάπη είναι η αιώνια αθωότητα αναφέρει ο Φερνάντο Πεσσόα. Και η λύτρωση; Πώς να απαλλαγεί ένα τέτοιο πλάσμα από τα δεινά της ψυχής της; Έρχεται όμως η τέχνη με πινέλα, χρωστήρες και γραφίδες και φωτίζει το σκοτάδι, κατατροπώνει τους εφιάλτες, ισχυροποιεί τα θεμέλια του εαυτού. Ευλογημένη τέχνη!
Πώς αλλιώς, αφού μυρίζει αγάπη.
Η ποιήτρια Λεμονιά Μουλά το ζωγραφίζει κι αυτό με λέξεις και στοχασμό ως εξής:
Από τον βορρά έως τον νότο και από την ανατολή ώς τη Δύση, / αόρατες φιγούρες είμαστε που δεν γνωρίζει η μία την άλλη. / Μόνο ο θάνατος μας εξομοιώνει, αφού δεν υπάρχουμε. / Η διαφορά είναι μόνο για εμάς, τους ζωντανούς. / Εμάς που ζούμε ανάμεσα στη σωτήρια και την τιμωρία. / Όποιος πίσω μένει, αντέχει και υπομένει τον πόνο, την πίκρα, την απογοήτευση και την απόρριψη, ζει μέσα σε μια ατελείωτη νύχτα. / Ίσως ξεχνάει να βλέπει τις αυγές. / Ίσως να ’χει βυθιστεί σε μια υπαρξιακή του νάρκη. / Κι όμως, μετά τη νύχτα ακολουθεί πάντα η αυγή. / Ίσως να μην του το χουν πει. / Ίσως να μην το ’χει νιώσει. / Όμως στο βάθος του ορίζοντα, το χαμόγελο περιμένει, σαν ένα μικρό φως αναστατωμένο και γλυκό.
Σαν μια σιωπή που γίνεται προσευχή, σαν μια ελπίδα ξαφνική που ’χει το χρώμα μιας αγάπης που θα τον κάνει να ξαναμυρίσει αρώματα και να ξαναδεί χρώματα.
Σ’ αυτό το μικρό φως το αναστατωμένο και γλυκό προσδοκούμε όλοι μας, σ’ αυτή την ξαφνική ελπίδα προσβλέπουμε.
Ποια είναι η συγγραφέας Λεμονιά Μουλά;
Γεννήθηκε σ’ ένα μικρό χωριό της Βόρειας Εύβοιας. Μετά τις βασικές σπουδές της παρακολούθησε μαθήματα δημιουργικής γραφής και κατόπιν εξέδωσε τέσσερα μυθιστορήματα, δύο βιβλία για παιδιά και μια ποιητική συλλογή. Το 2018 ανέβασε στο Τρίτο Παιδικό Φεστιβάλ Βιβλίου του Βόλου το θεατρικό «Φτου ξελευθερία» μαζί με τη Ματίνα Δολιανίτη. Συνεργάζεται με τα περιοδικά «Δίαυλος» και «Κελαινώ» όπου αρθρογραφεί τακτικά. Έργα της συγγραφέα: «Ερωτικά Στιγμιότυπα», Αυτοέκδοση, 2015, «Ξένη μέσα στη ζωή της», Άνεμος Εκδοτική, 2015, «Μια μαγική χριστουγεννιάτικη ευχή», Ήρα Εκδοτική, 2016, «Το παιχνίδι της ζωής», Ήρα Εκδοτική, 2016, «Πριν χαθούν στο χρόνο», Εκδόσεις Βάρφη, 2017, «Στοιχειωμένο παρελθόν», Ήρα Εκδοτική, 2017, «Όλα της ζωής τα κόκκινα», Ήρα Εκδοτική, 2017, «Η ουτοπία του πάντα», Ανθολογία Μαγνησιωτών Συγγραφέων, συλλογικό, 2019. «Αχ! Έρωτα…», Εκδόσεις Βεργίνα, συλλογικό, 2019, «Ημερολόγιο Δημιουργικής Γραφής», Εκδόσεις Γράφημα, 2020, «Βασιλική», Εκδόσεις Πνοή, 2021.
Την ευχαριστούμε πολύ για τη Βασιλική που προσθέτει στις βιβλιοθήκες μας.