Βασιλική Πιτούλη: Χωρίς τον αναγνώστη ο συγγραφέας δεν υπάρχει

Συστάσεις δεν χρειάζονται, δεν απαιτούνται διευκρινίσεις, ούτε βεβαίως επεξηγήσεις για τη Βασιλική Πιτούλη που έρχεται στον Βόλο για την παρουσίαση του τελευταίου της βιβλίου με τίτλο «Η Σμύρνη δακρύζει… Η Αρμενία θυμάται…». Ο Βόλος είναι η πόλη που γεννήθηκε και μεγάλωσε, εδώ έχει φίλους καρδιακούς, φίλους των αείμνηστων γονιών της, της οικογένειάς της γενικότερα… Κάθε επίσκεψή της στον Βόλο είναι ένα προσκύνημα όπως η ίδια τονίζει υπογραμμίζοντας ότι ο γενέθλιος τόπος ρέει στις φλέβες της μαζί με το αίμα και παράλληλα με την αγάπη της για τη λογοτεχνία και τη γραφή, για το βιβλίο, για όσα γράφει και ονειρεύεται… Η Βασιλική Πιτούλη, αύριο Δευτέρα 10 Ιουλίου, στις 8 το βράδυ, στο Αρχοντικό Ζαφειρίου στον Άγιο Ονούφριο, θα μιλήσει για το νέο της βιβλίο κι έως τότε μιλά για όσα την οδήγησαν σε αυτό, για όσα την οδηγούν στο επόμενο…
Να σημειωθεί πως την εκδήλωση διοργανώνουν από κοινού το Κέντρο Πολιτισμού «Ιωλκός», ο 1ος Σοροπτιμιστικός Όμιλος Βόλου, ο Σοροπτιμιστικός Όμιλος Βόλου «Θέτις», ο Σύλλογος Αποφοίτων της Ελληνογαλλικής Σχολής Βόλου «Άγιος Ιωσήφ» και οι εκδόσεις «24 Γράμματα».

Κοντά μας και πάλι, στον Βόλο που αγαπάτε και σας αγαπά, στην πόλη που σας κρατά κοντά της με τις αναμνήσεις των παιδικών και εφηβικών σας χρόνων… Τι κρατά ζωντανή αυτή τη σχέση;
Έχει διατυπωθεί ξεκάθαρα στη λογοτεχνία ότι πατρίδα μας είναι τα παιδικά μας χρόνια. Τα βιώματα της παιδικής και της εφηβικής ηλικίας εγγράφονται με άσβηστο τρόπο στην ανθρώπινη ψυχή. Με την έννοια αυτή, ο Βόλος έχει κάνει άσβηστη εγγραφή μέσα μου, ρέει στις φλέβες μου μαζί με το αίμα μου. Η σχέση αυτή κρατιέται ζωντανή με πολλούς τρόπους: Με επισκέψεις που μπορεί να πάρουν τη μορφή προσκυνήματος, με φιλίες, με αναφορές.

Το τελευταίο σας βιβλίο, μυθιστόρημα, βασισμένο σε γεγονότα, με πλοκή και αναφορές στις αλησμόνητες πατρίδες, ήταν για εσάς πρόκληση να αναμετρηθείτε με μνήμες και ιστορίες ή ένα χρέος που ως Ηπειρώτισσα με θάρρος επωμίζεστε;
Το τελευταίο μου βιβλίο έχει τον τίτλο «Η Σμύρνη δακρύζει… Η Αρμενία θυμάται…» και υπάγεται στο είδος ιστορική μυθοπλασία. Αναφέρεται στη Μικρασιατική Καταστροφή και στη Γενοκτονία των Αρμενίων, δυο εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που σημάδεψαν τον 20ό αιώνα. Το ένιωσα από την πρώτη στιγμή ως χρέος να αναμετρηθώ με τα γεγονότα αυτά, να υπενθυμίσω κι εγώ με τη σειρά μου ότι δεν επιτρέπεται να λησμονηθούν. Από τη μητέρα μου έχω μια μακρινή μικρασιάτικη ρίζα, ίσως κι αυτή να λειτούργησε. Είναι αλήθεια ότι οι Ηπειρώτες έχουν θάρρος, αλλά δεν χρειάστηκε αυτή τη φορά να το επιστρατεύσω. Κυρίως λειτούργησε το χρέος που αισθάνθηκα ως άνθρωπος απέναντι στα αναρίθμητα θύματα αυτών των δυο φρικαλέων, μαζικών εγκλημάτων.

Θεωρείτε ότι η Ιστορία οφείλει να ωφελεί ως γνώση και ως ανάγνωσμα ή μήπως τελικά καθένας μας εισπράττει αυτό που θέλει και μπορεί να κατανοήσει;
Και τα δυο λειτουργούν. Οι αρχαίοι ημών πρόγονοι είπαν «όλβιος όστις της ιστορίας έσχεν μάθησιν», δηλαδή «είναι ευτυχισμένος όποιος μαθαίνει ιστορία», και πραγματικά το πιστεύω. Δεν υπάρχει χειρότερο από τον ανιστόρητο άνθρωπο, στην ουσία είναι τυφλός και εύκολο θύμα, δηλαδή χειραγωγίσιμο. Η Ιστορία σου δίνει όλες, μα όλες τις απαντήσεις, αρκεί να έχεις την υπομονή και τη διάθεση να τις πάρεις.

Έχετε αναμετρηθεί σχεδόν με όλα τα είδη γραφής, ποίηση, αλλά και πεζός λόγος, ιστορικό μυθιστόρημα, βιογραφίες, αλλά και αστυνομική λογοτεχνία… Πιστεύετε ότι ένας συγγραφέας μπορεί να καταπιάνεται με πολλά είδη γραφής;
Σίγουρα δεν υπάρχει σχετική απαγόρευση. Ένας συγγραφέας μπορεί να καταπιαστεί με οτιδήποτε πηγάζει από μέσα του, με οτιδήποτε τον τραβάει και τον γεμίζει. Ο αναγνώστης είναι φυσικά ο τελικός, απαραίτητος αποδέκτης του όλου εγχειρήματος και ο τελικός κριτής. Χωρίς τον αναγνώστη ο συγγραφέας δεν υπάρχει.

Τι είναι εκείνο που εγείρει το ενδιαφέρον και τη φαντασία σας, την έμπνευση και τη διάθεση για να ξεκινήσετε ένα καινούργιο έργο;
Αυτό για μένα μπορεί να είναι οτιδήποτε. Από ένα επεισόδιο, το οποίο κρύβει ερωτηματικά που πρέπει να απαντηθούν, μέχρι κάποια μορφή της Ιστορίας που θα μου κινήσει το ενδιαφέρον, αλλά κυρίως μια ανθρώπινη κατάσταση. Νομίζω ότι για μένα αυτό το τελευταίο είναι καταλυτικό: Με κεντρίζουν αγιάτρευτα οι άνθρωποι και οι καταστάσεις που αυτοί ζουν.

Στην πληθώρα των βιβλίων που κυκλοφορούν, τι μπορεί να κερδίσει έναν αναγνώστη; Εν ολίγοις εσείς λειτουργείτε ως αναγνώστης;
Στη ζωή μου λειτούργησα ως άρρωστος, παθιασμένος αναγνώστης, και αυτό μάλλον είναι στη φύση μου, έτσι γεννήθηκα. Τα διαβάσματά μου είναι στην κυριολεξία άπειρα, παρά το γεγονός ότι τα ανθρώπινα μέτρα είναι τραγικά περιορισμένα. Το διάβασμα, όμως, έτσι κι αλλιώς, σου ανοίγει ένα μικρό παραθυράκι στο άπειρο. Όντως τα βιβλία που κυκλοφορούν είναι κατά κάποιον τρόπο «πληθωριστικά» όχι βέβαια με την κακή έννοια του όρου, αλλά με την εξής: Άραγε πόσοι άνθρωποι τα διαβάζουν; Είναι γνωστό ότι σε σχέση με την αναγνωσιμότητα βιβλίων, είμαστε στον πάτο της Ευρώπης, και αυτό ίσως εξηγεί τα χάλια μας.

Παρακολουθώντας την πορεία σας διαπιστώνει κανείς την αγάπη για το βιβλίο και τη συγγραφή. Από πότε και σε ποια φάση νιώσατε την ανάγκη να εκφραστείτε γράφοντας;
Για το βιβλίο από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου είχα λατρεία. Τις πρώτες μου απόπειρες στη γραφή τις έκανα στην πρώιμη εφηβική μου ηλικία. Ήταν ποίηση, έτσι συμβαίνει συχνά, γιατί ο ρυθμός είναι αρχέγονος στην άνθρωπο. Αυτό βέβαια τότε το έκρυβα με μανία. Στην πορεία η ποίηση μετατράπηκε σε πεζό λόγο, και κάποια στιγμή κατάλαβα ότι αυτή ήταν η αληθινή μου κλίση. Πέρασαν χρόνια, όμως, μέχρι να μπορέσω να δημοσιεύσω, αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο, χρειάζονται θυσίες σε όλα τα επίπεδα, τις οποίες δεν μετανιώνω που τις έκανα.

Ποιο ρόλο έπαιξε το περιβάλλον και συγκεκριμένα οι αείμνηστοι γονείς σας που διακρίθηκαν για την καλλιέργεια ψυχής και πνεύματος;
Το περιβάλλον σημαδεύει κάθε άνθρωπο καθοριστικά. Οι γεννήτορες είναι για όλους μας τα VIP της ζωής μας. Σύμφωνα με τον Φρόιντ, το πρωτογενές ερωτικό τρίγωνο για κάθε άνθρωπο, εκείνο που διαμορφώνει τον ψυχισμό του, δεν είναι παρά ο ίδιος και οι γονείς του. Ο πατέρας μου και η μητέρα μου ήταν δυο άνθρωποι καλλιεργημένοι και αξιόλογοι, πραγματικά εξαιρετικοί, τους ευγνωμονώ βαθιά για όσα μου έδωσαν και θα τους έχω για πάντα στην καρδιά μου.

Έχει τη δυνατότητα ένας εκπαιδευτικός – καθώς εσείς υπηρετήσατε τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση – να μεταλαμπαδεύσει την αγάπη στη γνώση, στην Ιστορία, στη λογοτεχνία;
Σαφώς και την έχει, η διδασκαλία είναι πρωτίστως μεταλαμπάδευση. Όλοι θυμόμαστε πόσο μας επηρέασε ένας δάσκαλος που αγαπούσε αυτό που έκανε, αυτό δεν μπορεί ποτέ να κρυφτεί και νομίζω ότι είναι το καθοριστικό. Η αγάπη για τον άνθρωπο, για τη ζωή και τη γνώση. Η αγάπη, η αγάπη, αυτή η τεράστια συμπαντική δύναμη.

Πώς νιώθετε παρουσιάζοντας το πόνημά σας; Τι νιώθετε μιλώντας για τους ήρωες και τις ιστορίες τους; Σας ακολουθούν, συμπορεύονται μαζί σας;
Όταν παρουσιάζεται ένα πόνημά μου, ένα έργο μου, νιώθω ανάμεικτα συναισθήματα. Σίγουρα περηφάνια, αλλά και αμηχανία, σίγουρα αυτοεπιβεβαίωση, αλλά και ένα ίχνος ντροπής. Οι ήρωές μου και οι ιστορίες τους είναι κομμάτια του εαυτού μου, ίσως τα πιο κρυφά και ανομολόγητα. Όταν χυθούν στο χαρτί και εκτεθούν, αποκτούν μια ξεχωριστή, απόλυτα δική τους οντότητα. Υποθέτω ότι με ακολουθούν, το πιο σίγουρο, όμως, είναι ότι αυτό το κάνω εγώ. Τους ακολουθώ, τους έχω μαζί μου.

Γεννιούνται ή πλάθονται οι ήρωες;
Ισχύουν και τα δυο. Γεννιούνται μαζί σου, ίσως και πιο πριν από τη δική σου γέννηση, αφού όλοι φέρουμε κομμάτια από αρχαίους προγόνους. Γεννιούνται λοιπόν και σίγουρα πλάθονται, αυτός είναι κανόνας και προϋπόθεση στη μυθοπλασία.