Τζούλια Τσαλίκη – Η ιστορία των γυναικών αρχιτεκτόνων σε ψηφιακό αρχείο

Η δημιουργία μίας ψηφιακής βάσης που θα συμβάλλει στην ανάδειξη του ρόλου των γυναικών στο αρχιτεκτονικό επάγγελμα, είναι το φιλόδοξο project που υλοποιείται από τον Σύλλογο Αρχιτεκτόνων Διπλωματούχων Ανωτάτων Σχολών και τέθηκε υπό την αιγίδα του υπουργείου Πολιτισμού, λαμβάνοντας μάλιστα επιχορήγηση από τον κρατικό προϋπολογισμό. Η Βολιώτισσα αρχιτέκτονας, κ. Τζούλια Τσαλίκη, πρόεδρος του Τμήματος Αττικής του ΣΑΔΑΣ, μίλησε για την πρωτοβουλία που πάρθηκε την άνοιξη του 2020.

Το Ψηφιακό Αρχείο Ελληνίδων Αρχιτεκτόνων, που είναι ήδη αναρτημένο στην ηλεκτρονική διεύθυνση www.femarch.gr, θα συγκεντρώσει υλικό έξι δεκαετιών, με αφετηρία το 1923. Εκείνη η χρονιά είναι κομβική για τη… συνύπαρξη των δύο φύλων στα εργοτάξια και τις κατασκευές. Τότε ξεκίνησε η γυναικεία εκπροσώπηση σε έναν παραδοσιακά ανδροκρατούμενο κλάδο, με την Ελένη Κανελλοπούλου από το Αίγιο να είναι η πρώτη Ελληνίδα που πήρε πτυχίο αρχιτέκτονα μηχανικού στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, ακριβώς μία εξαετία μετά την ίδρυση της Σχολής. Η καταγραφή θα σταματάει στο 1981, έτος που παγιώνεται η παρουσία των γυναικών στις αρχιτεκτονικές σχολές, τόσο της ημεδαπής, όσο και του εξωτερικού.
Το αρχείο δημιουργήθηκε χάρη στην εθελοντική προσφορά εν ενεργεία και μη συναδέλφων της Τζούλιας Τσαλίκη, οι οποίοι συγκρότησαν την επιστημονική ομάδα που συγκεντρώνει τα πολύτιμα τεκμήρια. Επί του παρόντος έχει διαθέσιμες ογδόντα περίπου αυτοβιογραφίες, αλλά φυσικά έπεται συνέχεια… «Το αρχείο θα συμπληρώνεται, θα διευρύνεται και θα ανανεώνεται συνεχώς. Μιλάμε για μία δυναμική βάση δεδομένων, που μέχρι τώρα συγκεντρώνει πολλές πρωτότυπες μαρτυρίες. Οι βιογραφίες που έχουν αναρτηθεί, περιέχουν στοιχεία που βλέπουν για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας», υπογράμμισε στην αρχή της συζήτησης η Βολιώτισσα επιστήμονας, η οποία από το 2018 βρίσκεται στην προεδρία του Τμήματος Αττικής του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων. «Η ιδέα υπήρχε πολύ καιρό πριν και ήταν ευτυχής η συγκυρία της χρηματοδότησης που εξασφαλίσαμε από το υπουργείο Πολιτισμού, το οποίο ενέκρινε την πρόταση που καταθέσαμε ως φορέας, ενώ παράλληλα έθεσε το έργο υπό την αιγίδα του», πρόσθεσε με νόημα.
Η συστηματική αποτύπωση της συμβολής των Ελληνίδων διπλωματούχων αρχιτεκτόνων της περιόδου 1923-1981, είναι πολλά περισσότερα από μία απλή καταγραφή της επαγγελματικής σταδιοδρομίας των γυναικών που ακολούθησαν το επάγγελμα. Είτε αυτές είτε οι απόγονοι εκείνων που δεν βρίσκονται πια εν ζωή, και έχουν ανταποκριθεί στο κάλεσμα του ΣΑΔΑΣ, μέσα από τα στοιχεία που παραχώρησαν, αναδεικνύουν τους πολλαπλούς ρόλους των πρώτων Ελληνίδων αρχιτεκτόνων, αλλά και τον αγώνα τους για χειραφέτηση σε εποχές δύσκολες. «Μέσα από το αρχείο προβάλλεται η ελληνική αρχιτεκτονική και την πορεία που ακολούθησε στον 20ό αιώνα, κυρίως στα μεταπολεμικά χρόνια. Στόχος μας είναι να μη χαθεί αυτό το πολύτιμο υλικό, τονίζοντας τη συνεισφορά των Ελληνίδων συναδέλφων μας στην ανάπτυξη και ανοικοδόμηση της χώρας, ενώ παράλληλα θέλουμε να στείλουμε ένα μήνυμα ενδυνάμωσης, μια και η γυναικεία ματιά έχει πολλά να προσφέρει στο σύγχρονο περιβάλλον. Το Ψηφιακό Αρχείο θα αποτελέσει ένα χρήσιμο εργαλείο για έναν ερευνητή, ο οποίος μέσα από τις αναρτήσεις θα βρίσκει μεγάλο όγκο πληροφοριών για την αρχιτεκτονική στην Ελλάδα, αλλά και τα κοινωνικά και πολιτικά δεδομένα κάθε εποχής».
Το Ψηφιακό Αρχείο δημιουργεί προοπτικές διασύνδεσης με φορείς εκτός ελληνικών συνόρων, όπως για παράδειγμα η Διεθνής Ένωση Αρχιτεκτόνων. «Θα επιδιώξουμε να εισέλθουμε στον διεθνή διάλογο για το θέμα της παρουσίας των γυναικών στην αρχιτεκτονική και την πολεοδομία», είπε η κ. Τσαλίκη, ενώ κλείνοντας μίλησε για μία νέα δράση που θα δρομολογηθεί την καινούργια χρονιά από τον Σύλλογο Αρχιτεκτόνων και θα συμπέσει με την επέτειο των εκατό χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή. «Πάλι με την αιγίδα του υπουργείου Πολιτισμού θα ξεκινήσουμε ένα καινούργιο έργο, που θα αφορά στην πολεοδομική αποκατάσταση των προσφύγων το 1922 στην Αττική», δήλωσε συγκινημένη, λόγω και της καταγωγής της (η μητέρα της είναι από τον Πόντο και ο πατέρας της από το Αϊβαλί).