Άρθρα

Το πρόβλημα συσσώρευσης εμβρύων στις τράπεζες κρυοσυντήρησης και πιθανές ηθικές διαστάσεις

Του Γεωργίου -Σπυρ. Ανυφαντή*

Η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή είναι πλέον από τις πιο διαδεδομένες τεχνικές που εφαρμόζονται στα ζευγάρια που δεν καταφέρνουν να τεκνοποιήσουν. Η αδυναμία τεκνοποίησης φαίνεται να χτυπά την πόρτα πολλών ζευγαριών όλων των αναπαραγωγικών ηλικιών, από 25 μέχρι και 50. Με πρόσφατη νομοθεσία, η ηλικία της γυναίκας που μπορεί να χρησιμοποιήσει τη μέθοδο της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής είναι τα 54. Η διαδικασία περιλαμβάνει τη διέγερση των ωοθηκών με κατάλληλα φάρμακα που αποσκοπεί στην παραγωγή πολλών ωαρίων, στη συλλογή αυτών, τη γονιμοποίηση και τη δημιουργία εμβρύων και τέλος την εμβρυομεταφορά. Σύμφωνα πάντα με τη νομοθεσία ανάλογα με την ηλικία της γυναίκας και τον αριθμό των προσπαθειών που έχει κάνει, επιτρέπεται η μεταφορά 2 μέχρι και 4 εμβρύων. Σε περίπτωση που περισσεύουν έμβρυα, τότε αυτά καταψύχονται στους -196 βαθμούς. Τα έμβρυα που καταψύχονται βρίσκονται κυρίως στο στάδιο των 8 κυττάρων (δηλαδή την τρίτη αναπτυξιακή μέρα) ή στο στάδιο της βλαστοκύστης (δηλαδή την 5η αναπτυξιακή μέρα με περίπου 150 κύτταρα). Γυναίκες μικρής σχετικά αναπαραγωγικής ηλικίας παράγουν κατόπιν της διέγερσης πολλά ωάρια και επομένως ο αριθμός των εμβρύων που καταψύχονται στη συνέχεια είναι σχετικά μεγάλος. Σε αντίθεση, γυναίκες μεγάλης αναπαραγωγικής ηλικίας δεν παράγουν πολλά ωάρια και οι πιθανότητες να προκύψουν έμβρυα για κατάψυξη είναι σχετικά χαμηλές. Επειδή ένα ποσοστό ζευγαριών περίπου 15-10% τον χρόνο καταφεύγουν στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή γίνεται αντιληπτό ότι συσσωρεύονται αθροιστικά όλο και περισσότερα έμβρυα στις τράπεζες κρυοσυντήρησης διότι είτε τα ζευγάρια έχουν καταφέρει και έχουν τεκνοποιήσει είτε δεν επιθυμούν άλλες προσπάθειες. Οι επιλογές που έχουν τα ζευγάρια για την τύχη των τυχόν κατεψυγμένων εμβρύων είναι η δωρεά σε άλλα ζευγάρια, η καταστροφή και η δωρεά για ερευνητικούς σκοπούς. Τα περισσότερα ζευγάρια επιλέγουν την καταστροφή, αλλά όταν έρχεται η στιγμή να υπογράψουν το πρωτόκολλο καταστροφής δεν το υπογράφουν και έτσι το πρόβλημα της συσσώρευσης των εμβρύων στις τράπεζες κρυοσυντήρησης αυξάνεται περεταίρω.

Λύσεις και ηθικά διλήμματα
Η δημιουργία μιας δημόσιας τράπεζας Κρυοσυντήρησης, θα μπορούσε να είναι μια λύση όχι μόνιμη, αλλά προσωρινή. Εξάλλου η συσσώρευση των περισσότερων κατεψυγμένων εμβρύων προέρχεται από ιδιωτικές κλινικές και η «μεταφορά τους» σε μια δημόσια τράπεζα Κρυοσυντήρησης προκειμένου να γίνει διαχείριση του οικονομικού αδιεξόδου που εγείρεται λόγω της συσσώρευσης στις ιδιωτικές κλινικές δεν ακούγεται και τόσο δεκτικό. Μην λησμονούμε ότι ακόμα και η «μεταφορά» εμβρύων από μια Τράπεζα Κρυοσυντήρησης στην υποτιθέμενη Δημόσια Τράπεζα Κρυοσυντήρησης, απαιτεί τη συναίνεση του ζεύγους.
Μια λύση επιλογής θα μπορούσε να αποτελέσει η ήπια διέγερση των ωοθηκών που έχει σαν αποτέλεσμα τη μικρή παραγωγή των ωαρίων και επομένως τη μικρότερη πιθανότητα απομεινάντων εμβρύων για κατάψυξη. Η επιθετική διέγερση των ωοθηκών αποσκοπεί στη μεγάλη συγκομιδή των ωαρίων αυξάνοντας την πιθανότητα για κύηση. Όμως, μελέτες μεγάλης απήχησης από έμπειρους ξένους ερευνητές έδειξαν ότι η ήπια διέγερση έχει εξίσου καλή παραγωγή ποιότητας ωαρίων και ισάξια πιθανότητα για κύηση, ενώ ταυτόχρονα προστατεύονται οι ωοθήκες από τις τυχόν επιπλοκές της επιθετικής διέγερσης.

Μια ακόμα λύση επιλογής θα μπορούσε να είναι η δωρεά των εμβρύων για ερευνητικούς σκοπούς. Η έρευνα στα έμβρυα επιτρέπεται και δεν προσπίπτει σε κάποια ηθικά διλήμματα διότι υπάρχει ο παγκόσμιος κανόνας των 14 ημερών (Warnock report), που λέει ότι επιτρέπεται η έρευνα σε έμβρυα μέχρι την 14η αναπτυξιακή μέρα εφόσον μέχρι αυτή τη μέρα το έμβρυο δεν έχει αναπτύξει ούτε καρδιακή λειτουργία ούτε και κάποιο επίπεδο αίσθησης/συνείδησης. Μην ξεχνάμε ότι τα έμβρυα που καταψύχονται βρίσκονται στην 3η ή στην 5η αναπτυξιακή μέρα. Η έρευνα στα έμβρυα στον Ελλαδικό χώρο βρίσκεται σχετικά πίσω λόγω κυρίως έλλειψης ερευνητικών πρωτοκόλλων αλλά και έλλειψης υλικού και υποδομών. Η έρευνα στα έμβρυα, στις πρώτες αναπτυξιακές μέρες θα μπορέσει να βοηθήσει την επιστήμη της εμβρυολογίας που αναπτύσσεται διαρκώς στην κατανόηση βασικών θεμάτων υπογονιμότητας, αλλά και πάνω σε θέματα που έχουν να κάνουν με βασικές ασθένειες που δημιουργούνται στα πρώτα στάδια. Βέβαια, η έρευνα στα έμβρυα ακόμα και στα πρώτα αναπτυξιακά στάδια στη συνείδηση κάποιων ζευγαριών είναι αντικρουόμενη εφόσον πιστεύουν ότι η ζωή ξεκινάει από τη γονιμοποίηση. Μια άποψη που είναι απόλυτα σεβαστή αλλά αυτά τα ζευγάρια έρχονται αντιμέτωπα με το δίλλημα της καταστροφής των εμβρύων είτε με το δίλλημα της δωρεάς σε άλλα ζευγάρια. Η πρώτη άποψη πάλι αντικρούει στις πεποιθήσεις των ζευγαριών που πιστεύουν ότι η ζωή ξεκινάει από τη γονιμοποίηση, ενώ στη δεύτερη άποψη δημιουργούνται ερωτήματα για πιθανές αιμομιξίες σε περίπτωση που οι (ανώνυμοι) δέκτες έχουν έστω και μακρινή συγγένεια με τους (ανώνυμους) δότες. Βέβαια για να δώσουμε τη σωστή διάσταση του συγκεκριμένου θέματος θα πρέπει να λάβουμε και υπόψιν ότι μόνο μικρό ποσοστό από τα κατεψυγμένα έμβρυα καταλήγει σε κύηση και ακόμα μικρότερο σε γέννηση παιδιού.
Το θέμα της συσσώρευσης των κατεψυγμένων εμβρύων είναι υπαρκτό εδώ και πολλά χρόνια. Λύσεις υπάρχουν προκειμένου να μειωθεί ο αριθμός τους και εν συντομία βασίζεται στην ηπιότερη διέγερση και στην δωρεά των εμβρύων για ερευνητικούς σκοπούς. Η τελευταία άποψη δεν εγείρει ηθικά ζητήματα εφόσον τηρείται ο κανόνας των 14 ημερών και ταυτόχρονα προάγεται η επιστήμη της εμβρυολογίας που λύνει και θα λύσει αινίγματα σχετικά με την υπογονιμότητα και σοβαρές ασθένειες.

* Ο κ. Γεώργιος-Σπυρίδων Ανυφαντής είναι αναπληρωτής καθηγητής Εμβρυολογίας Τμήματος Ιατρικής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, επιστημονικός υπεύθυνος του Εργαστηρίου Εμβρυολογίας της ΜΙΥΑ της Μ/Γ Κλινικής του ΠΓΝΛ, μέλος της Ομάδας Εμπειρογνωμόνων της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής και Τεχνοηθικής

Προηγούμενο ΆρθροΕπόμενο Άρθρο
Μοιραστείτε το