Το παράδοξο των εισαγωγών για προϊόντα που παράγει σε αφθονία η ελληνική γη!

Του Γ. Καπουρνιώτη
Στη δεκαετία του 1980 η Ελλάδα είχε, όσο και αν φαίνεται απίστευτο σήμερα, μια παραγωγή μπανάνας που ξεπερνούσε τους 20.000 τόνους. Τότε θεωρούνταν είδος πολυτελείας και πωλούνταν σε υψηλές αναλογικά τιμές. Ελάχιστες ποσότητες έφταναν ακόμα και στην πρωτεύουσα από την Κρήτη όπου καλλιεργούνταν, ενώ την ίδια στιγμή η Ελλάδα συμμετέχοντας σε έναν από τους πολλούς εμπορικούς πολέμους, είχε μηδενίσει τις εισαγωγές της από το εξωτερικό. Κάποια φορτία που προσπαθούσαν να προσεγγίσουν ελληνικά λιμάνια αντιμετωπίζονταν σαν λαθρεμπόριο και τιμωρούνταν με τις αντίστοιχες ποινές.
Αυτή η ιστορία κράτησε για λιγότερο από μία δεκαετία και όταν τελικά επιτράπηκαν οι εισαγωγές, η ελληνική παραγωγή «ξεφούσκωσε», γιατί το εισαγόμενο προϊόν ήταν πολύ φτηνότερο και ερχόταν από άλλη ήπειρο, σε άφθονες ποσότητες και γρήγορα οι Έλληνες παραγωγοί μπανάνας «ξερίζωσαν» τις καλλιέργειές τους. Το παράδειγμα της κρητικής μπανάνας αποτελεί ένα καλό παράδειγμα και η αλήθεια είναι ότι βρισκόμαστε σε μια περίοδο που έχουμε αφθονία σε πολλά προϊόντα όπου θεωρούσαμε δεδομένο ότι θα τα έχουμε πάντα διαθέσιμα σε μεγάλες ποσότητες και σε καλές τιμές!

Ποιος φταίει, άραγε, που φθάσαμε σε αυτό το σημείο; Οι παραγωγές μειώνονται και οι εισαγωγές αυξάνονται. Οι αγρότες βγαίνουν στους δρόμους και το αγροτικό πρόβλημα διαιωνίζεται. Κάτι φταίει κι αυτό το «κάτι» θα πρέπει, επιτέλους, να αλλάξει. Αντί να απολαμβάνουμε τα νοστιμότατα φασόλια Καλλιπεύκης, Καστοριάς ή Φλωρίνης (Πρεσπών), καταναλώνουμε εισαγόμενα φασόλια από την Κίνα, την Αιθιοπία, την Δημοκρατία της Κιργιζίας (κράτος της Κεντρικής Ασίας). Αντί να απολαμβάνουμε τις νοστιμότατες πατάτες από τις δικές μας περιοχές (Αγιάς, Ελασσόνας, Νευροκοπίου), καταναλώνουμε τις αθρόες εισαγόμενες πατάτες Αιγύπτου, Γαλλίας, Κύπρου. Κάποτε η Πελοπόννησος ήταν ένα απέραντο λεμονοδάσος και πορτοκαλεώνας. Σήμερα εισάγουμε λεμόνια από την άλλη άκρη της γης, την Αργεντινή και πορτοκάλια από την Αίγυπτο. Εισάγουμε ακτινίδια, από το νότιο ημισφαίριο, τη Νέα Ζηλανδία! Εισάγουμε μέχρι και μήλα(!) από Πολωνία, Ιταλία μέχρι κι από τη Βόρεια Μακεδονία (Σκόπια), ενώ έχουμε έναν απέραντο μηλεώνα στο Πήλιο! Ντομάτες από Τουρκία, κρεμμύδια από Ολλανδία, πιπεριές από Ιορδανία! Εισάγουμε και καταναλώνουμε σημαντικές ποσότητες ζάχαρη Σερβίας, τη στιγμή που είχαμε όχι μόνο άριστη ντόπια παραγωγή, αλλά και εργοστάσιο στην ευρύτερη περιοχή μας (το περίφημο «Ζαχάρεως» που πρωτοστατούσε στην οικονομία της Λάρισας και της Θεσσαλίας), στο οποίο μπήκε λουκέτο το 2007 και καμιά κυβέρνηση – αριστερή ή δεξιά – δεν επιχείρησε να το ξανανοίξει! Πώς γίνεται μια μεσογειακή χώρα που έχει όχι απλώς αυτάρκεια αλλά και περίσσευμα σε πολλά εγχώρια προϊόντα ώστε να τα εξάγει στις διεθνείς αγορές, να εισάγει προϊόντα από το εξωτερικό;

Η απάντηση, είναι σύνθετη, κυρίως γιατί συναρτάται με τις πραγματικότητες και δεσμεύσεις που έχει επιβάλει, αλλά και ευκαιρίες που προσφέρει και στη χώρα μας η Κ.Α.Π (Κοινή Αγροτική Πολιτική) και, ως εκ τούτου, απαιτεί συνδυαστικές προσεγγίσεις. Οι νέοι κανόνες της Κ.Α.Π. θέλουν τους αγρότες/αγρότισσες να αφήνουν πίσω τους τις παραδοσιακές μορφές γεωργίας και να εξελίσσονται σε Ευρωπαίους «επιχειρηματίες της υπαίθρου» για να κερδίσουν το στοίχημα της ανταγωνιστικότητας που ισχύει για όλους τους ελεύθερους επαγγελματίες / επιχειρηματίες στην ούτως ή άλλως φιλελεύθερων/ανταγωνιστικών κανόνων αγορά της Ε.Ε. Το πρόβλημα, όμως, είναι ότι ο αγροτικός τομέας στην Ελλάδα κινείται λίγο – πολύ στους ρυθμούς της κρατικοδίαιτης αντίληψης που κυριαρχούσε μέχρι το 1979, όταν ο Κ. Καραμανλής («εραστής» του πρωτογενή τομέα της οικονομίας και της πρωτογενούς παραγωγής), μας έβαλε (και πολύ καλά έκανε) στην τότε «Ε.Ο.Κ.», ένταξη η οποία, ωστόσο, απαιτούσε – ειδικά στον αγροτικό τομέα – αλλαγή νοοτροπίας, προς φιλελεύθερη κατεύθυνση, καθώς μπαίναμε σε μια μεγάλη, ενιαία αγορά, η οποία ξέραμε ότι θα είναι πολύ ανταγωνιστική.

Παρότι που ερχόταν το ένα «πακέτο» στήριξης («Ντελόρ» αργότερα ΕΣΠΑ), μετά το άλλο («Σαντέρ», 3ο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης [ΚΠΣ] κ.λπ.), η ελληνική γεωργία παρέμεινε κολλημένη στην κρατικοδίαιτή της εσωστρέφεια, ένα μείζον πρόβλημα το οποίο η κάθε κυβέρνηση, από το 1980 μέχρι σήμερα, περιορίζεται στο να το κληροδοτήσει στην επόμενη. Έτσι, έχουμε κάθε χρονιά τα ίδια. Από τη μια τα… καθιερωμένα, πλέον, μπλόκα ή απειλή για μπλόκα από πλευράς αγροτών/ αγροτισσών κι από την άλλη το… καθιερωμένο «πακέτο» της «δέσμης μέτρων» κάποιων δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ (γι’ αυτές τις περιπτώσεις «λεφτά υπάρχουν», πάντα…), το οποίο, ασφαλώς δίνει μια ανάσα, αλλά δεν λύνει το πρόβλημα, αντίθετα το διαιωνίζει. Και ο φαύλος κύκλος συνεχίζεται…

Ασφαλώς η κάθε Κυβέρνηση οφείλει να στέκεται αρωγός στα προβλήματα του αγροτικού κόσμου, αλλά ας μου επιτραπούν ορισμένες απορίες. Για ποιους αγρότες/αγρότισσες η Κυβέρνηση θα πρέπει να μεριμνήσει; Τους αγρότες/αγρότισσες που γαλουχήθηκαν για χρόνια (και επιμένουν μέχρι σήμερα) σε μια επιδοματική γεωργία απόλυτα προστατευμένη, δρώντας με χρονικό ορίζοντα την τρέχουσα καλλιεργητική χρονιά; Τους αγρότες/αγρότισσες που πραγματικά αγαπούν αυτό που κάνουν και επενδύουν συνεχώς κεφάλαια στην επιχείρησή τους, κοιτώντας πάντα το μέλλον ή αυτούς που ευκαιριακά βρέθηκαν στη γεωργία λόγω καταγωγής ή του συνδρόμου των «τζαμπατζήδων» και των αυξημένων κονδυλίων από την Ε.Ε.;
Από την άλλη, οι αγρότες/αγρότισσες από ποιο «κράτος» διεκδικούν δικαίωση των αιτημάτων τους και λύση των προβλημάτων τους; Από ένα κράτος που ποτέ του δεν έχει σχεδιάσει μία μακροχρόνια πολιτική ανάπτυξης της ελληνικής υπαίθρου; Από ένα κράτος που απλά έχει περιοριστεί στη διαχείριση των κοινοτικών κονδυλίων και αυτό όχι απόλυτα πετυχημένα; Από ένα κράτος που προκρίνει έργα αγροτικής ανάπτυξης ανάλογα με την εντοπιότητα του εκάστοτε υπουργού ή της πελατειακής ισχύος των τοπικών παραγόντων; Από ένα κράτος που δεν μπορεί να σπάσει τα ανεξέλεγκτα καρτέλ των γεωργικών εφοδίων; Ένα κράτος που η οργανωτική δομή του αρμόδιου Υπουργείου, κατά τη γνώμη μου, εξυπηρετεί ανάγκες της Κ.Α.Π. του 1980;
Τα ερωτήματα που θα μπορούσαν να τεθούν και για τις δύο πλευρές (κυβέρνηση – αγρότες/αγρότισσες), θα μπορούσαν να ήταν ακόμα περισσότερα. Ένα είναι σίγουρο. Σε αυτόν τον φαύλο κύκλο ευθύνη έχουν και οι δύο πρωταγωνιστές. Η πολυπλοκότητα του αγροτικού ζητήματος έχει δύο διαστάσεις, τη βραχυπρόθεσμη και τη μεσο-μακροπρόθεσμη. Αν όλη η πολιτική και επικοινωνιακή πίεση ασκείται μόνο για την πρώτη, το βασικό ερώτημα είναι ποιος, πότε και πώς θα ασχοληθεί σοβαρά με τη δεύτερη, η οποία θα κρίνει σε τελευταία ανάλυση και αν θα υπάρξει μέλλον για την ελληνική γεωργία;