Του Αχιλλέα Παπαρσένου*
Βιβλίο: The Situation Room
Συγγραφέας: Geοrge Stephanopoulos
Εκδ. Grand Central, 2024, σελ. 368
Η διαχείριση κρίσεων στον Λευκό Οίκο γίνεται σε έναν χώρο που φέρει την πεζή ονομασία «The Situation Room» (SR). Από μια μικρή αίθουσα επί προεδρίας Κένεντι έχει μετατραπεί σήμερα σε ένα υπερσύγχρονο νευραλγικό κέντρο πληροφοριών και επικοινωνιών 510 τετραγωνικών μέτρων, που βοηθάει τον πρόεδρο στη λήψη κρίσιμων αποφάσεων σε ζητήματα εθνικής ασφαλείας. Όταν τον ξαναεπισκέφθηκε μετά την τελευταία αναβάθμισή του τον Αύγουστο 2023, ο χώρος αυτός δεν θύμιζε σε τίποτε αυτόν που ο Τζορτζ Στεφανόπουλος γνώριζε πριν από 30 χρόνια, όταν διετέλεσε διευθυντής επικοινωνίας και σύμβουλος πολιτικής στρατηγικής στην πρώτη τετραετία της προεδρίας Κλίντον, από τον Ιανουάριο 1993 έως τον Δεκέμβριο 1996, μία συναρπαστική περίοδο «πολιτικής εκπαίδευσής του», που εξέθεσε με ειλικρίνεια στο βιβλίο του «All Too Human». Έκτοτε έχει διαγράψει μια λαμπρή τηλεοπτική καριέρα ως κορυφαίος παρουσιαστής του τ/δ ABC.
Στο νέο βιβλίο του αφηγείται την εν πολλοίς άγνωστη 60ετή ιστορία ενός «δωματίου», που περιβάλλεται από μυστικότητα και μυστήριο. Μιλώντας με περισσότερους από εκατό αξιωματούχους ζωντανεύει με τη συγγραφική συνδρομή της Λίζα Ντίκεϊ, «τον τόπο, τους ανθρώπους και τη διαδικασία» πίσω από την αντιμετώπιση κρίσεων, που σημάδεψαν τις θητείες των δώδεκα προέδρων, που κυβέρνησαν την Αμερική τις τελευταίες έξι δεκαετίες. Στην αφήγησή του επανέρχονται τα «φαντάσματα της ιστορίας», τα διλήμματα και οι προσωπικές στιγμές, πίσω από τις κλειστές πόρτες του SR. Μαθαίνουμε για τις συνήθειες των προέδρων, όπως του Τζόνσον, που σύχναζε εκεί ημέρα και νύχτα, ή του παρανοϊκού Νίξον που το απεχθανόταν, θεωρώντας το «σύνδρομο του SR» υπεύθυνο για τη φθορά του Τζόνσον. Περίοπτη θέση κατέχουν όχι μόνο οι επώνυμοι, αλλά και οι ανώνυμοι, οι ακομμάτιστοι δημόσιοι λειτουργοί που αποσπώνται από διάφορες κυβερνητικές υπηρεσίες για μια διετία, εργαζόμενοι 24/7 με υψηλό αίσθημα ευθύνης και καθήκοντος.
Το SR συστάθηκε από τον πρόεδρο Κένεντι τον Απρίλιο 1961, λίγες μέρες μετά το φιάσκο του Κόλπου των Χοίρων για την ανατροπή του Φιντέλ Kάστρο στην Κούβα. Τότε με κόστος 35.000 δολαρίων κατασκευάσθηκε μια μικρή αίθουσα συσκέψεων με τρία βοηθητικά δωμάτια στη Δυτική Πτέρυγα του Λευκού Οίκου για τη συγκέντρωση και επεξεργασία πληροφοριών, που θα βοηθούσαν τον πρόεδρο στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, όπως αποδείχθηκε στην εκτόνωση της πυραυλικής κρίσης στην Κούβα τον Οκτώβριο 1962 και την αποφυγή πυρηνικού πολέμου μεταξύ ΗΠΑ και Σοβιετικής Ένωσης. Έκτοτε το SR βρέθηκε στο επίκεντρο πολλών κρίσεων, από τη δολοφονία του προέδρου Κένεντι, την εμμονική ενασχόληση του προέδρου Τζόνσον με τις λεπτομέρειες του πολέμου του Βιετνάμ, τον πρωταγωνιστικό ρόλο του Κίσινγκερ, όταν παρέλυσε η προεδρία Νίξον, την αποτυχημένη στρατιωτική επιχείρηση απελευθέρωσης των Αμερικανών ομήρων στο Ιράν επί προεδρίας Κάρτερ, το χάος μετά την απόπειρα δολοφονίας του προέδρου Ρέιγκαν, τον πανικό μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, που δεν πτόησε όμως το προσωπικό του SR, καθώς αρνήθηκε να υπακούσει στις διαταγές εκκένωσης του Λευκού Οίκου, για να μη διαταραχθεί η επικοινωνία με τον πρόεδρο Μπους τον νεότερο, που την αποφράδα ημέρα βρισκόταν μακριά από την αμερικανική πρωτεύουσα.
Η εξόντωση του Οσάμα Μπιν Λάντεν στο κρησφύγετό του στο Πακιστάν την 1η Μαΐου 2011 αποτέλεσε την πιο ριψοκίνδυνη στρατιωτική επιχείρηση επί προεδρίας Ομπάμα και η αγωνία για την έκβασή της απαθανατίσθηκε στην πιο εμβληματική φωτογραφία του SR, όταν ο πρόεδρος και οι συνεργάτες του στριμώχτηκαν σε ένα μικρό δωμάτιο για να παρακολουθήσουν σε ζωντανή μετάδοση την παράτολμη επιχείρηση των Αμερικανών κομάντος. Ο συγγραφέας διηγείται με ενάργεια την προετοιμασία και την ένταση από την εκτέλεση της αποστολής, με τον πρόεδρο Ομπάμα να ακούει όλες τις απόψεις, ακόμη και χαμηλόβαθμων αξιωματούχων, πριν δώσει το πράσινο φως.
Στο βιβλίο διεκτραγωδείται επίσης η ταραχώδης προεδρία Τραμπ, που αγνοούσε τους κανόνες και τα πρωτόκολλα, επικαλούμενος υπονόμευσή του από το «βαθύ κράτος». Την 6η Ιανουαρίου 2021, την ημέρα κατάλυσης του Καπιτωλίου από όχλο οπαδών του, έγινε ο ίδιος η κρίση προς διαχείριση, με το προσωπικό του SR να νοιάζεται για την ειρηνική παράδοση της εξουσίας. Ο Μπάιντεν χρεώνεται με τη χαοτική αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων από την Καμπούλ τον Αύγουστο 2021, αλλά πιστώνεται με τη συλλογή και δημοσιοποίηση αξιόπιστων πληροφοριών πριν τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο 2022, ώστε η Μόσχα να χάσει το πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού και να προετοιμασθεί η δυτική στήριξη της Ουκρανίας. Για την Ελλάδα πάντως θα είχε πρόσθετο ενδιαφέρον, αν η έρευνα του Στεφανόπουλου είχε συμπεριλάβει και τις συσκέψεις για την τουρκική εισβολή στην Κύπρο τον Ιούλιο 1974 και την κρίση των Ιμίων τον Ιανουάριο 1996.
Το SR γνώρισε την τελευταία ολική ανακαίνιση κόστους 50 εκ. δολαρίων το 2023, ώστε να ανταποκριθεί στις ανάγκες της ψηφιακής επανάστασης. Για τον συγγραφέα πάντως ο Αμερικανός πρόεδρος πέραν της συνδρομής της υψηλής τεχνολογίας, θα χρειάζεται πάντα την αφοσίωση των «αφανών ηρώων» του SR, «τον αθόρυβο πατριωτισμό αυτών που υπηρετούν σιωπηλά τον θεσμό της προεδρίας και τη χώρα τους».
*Ο Αχιλλέας Παπαρσένος υπηρέτησε στην ελληνική πρεσβεία της Ουάσιγκτον ως προϊστάμενος του Γραφείου Τύπου και Επικοινωνίας.