Του Β.Δ. Αναγνωστόπουλου*
Όποιος έχει διαβάσει το Δέκατο έβδομο κιβώτιο και το Τέταρτο αλογάκι του Διονύση Λεϊμονή θα συμπληρώσει τώρα την τριλογία με το πρόσφατο μυθιστόρημα «Τα χέρια της Θεάς», εκδ. Πατάκη, 2020, σ. 127. Θυμίζω στους αναγνώστες μου ότι η ιστορία του πρώτου βιβλίο της σειράς εξελίσσεται στα Κύθηρα, του δεύτερου στα Αντικύθηρα και τώρα στη Μήλο, το πανέμορφο νησί μας των Κυκλάδων.
Η Αφροδίτη δεν κάνει διακοπές εφέτος στα Κύθηρα, αλλά στο νησί του πατέρα της, στη Μήλο. Έρχεται βέβαια σε επικοινωνία με τους φίλους της και κάνει τον γύρο του νησιού σε εφτά ημέρες, αφιερωμένες στους ισάριθμους φίλους των Κυθήρων. Στη Μήλο αποκτάει καινούργιους, περιηγείται το νησί, ανακαλύπτει τις ομορφιές και μαθαίνει την ιστορία της. Εκεί όμως που στέκεται με μάτια και αυτιά ανοιχτά είναι μπροστά στην «Κουτσοχέρω» Αφροδίτη, αντίγραφο της Αφροδίτης της Μήλου που στολίζει το Λούβρο, το διάσημο μουσείο του Παρισιού. Μαθαίνει την περιπέτειά της, πώς κατέληξε εκεί μετά από συγκρούσεις, Μάιος του 1820, πριν από το Εικοσιένα, μεταξύ Ελλήνων, Τούρκων και Γάλλων, όταν ο αγρότης Κεντρωτάς μέσα στο χωράφι του ανακάλυψε το περικαλλές άγαρμα (κατά τη μηλέικη γλώσσα). Αυτό το άγαλμα το χαίρεται όλη η ανθρωπότητα και θυμίζει σε όλους την αρχαία Ελλάδα!
Αυτή την εμπειρία φέτος τη μεταφέρει στη νέα της τάξη η Αφροδίτη, όχι πλέον στο Δημοτικό, αλλά στην Α’ Γυμνασίου, όπου η καθηγήτρια οργανώνει ένα δρώμενο με τα παιδιά, που ενσαρκώνουν ρόλους εκείνης της εποχής τον Κεντρωτά, τον Γάλλο Πρόξενο κ.λπ. Είναι μια άσκηση των μαθητών της τάξης, βάσει προγράμματος, με τίτλο «Τα χέρια της Αφροδίτης». Άλλοι αφηγήθηκαν την ιστορία, άλλοι έγραψαν πεζά, άλλοι ποιήματα, όπως το χάι-κου «Μια Αφροδίτη / δίχως χέρια απ’ των ξένων / τα μαχαίρια /. Όμορφη θεά /…».
Ο Λεϊμονής, έμπειρος εκπαιδευτικός, καλός και παραγωγικός συγγραφέας (έχει κυκλοφορήσει μια ντουζίνα βιβλία), ποδηγετεί τους μαθητές της ιστορίας έμμεσα, σκηνοθετώντας ουσιαστικά ένα θεατρικό, όπου το ίδιο το άγαλμα υποβάλλει τη λύση στην αγωνία των παιδιών «πού θα βρούμε τα χέρια της θεάς;». Η απάντηση της θεάς είναι σχεδόν προσταγή: «Τα χέρια σας θα είναι χέρια μου, τα χέρια σας θα είναι και χέρια της Ελληνίδας Αφροδίτης, της Μήλου». Κι έρχονται οι παιδικές φωνές να επαναλάβουν «Τα χέρια μας θα είναι χέρια σου», για να συναντηθούν έτσι με «Τον ηδονικό Ελπήνορα» του Γιώργου Σεφέρη, που λέει «Τ’ αγάλματα δεν είναι πια συντρίμμια, / είμαστε εμείς».
Οφείλω να τονίσω, επίσης, όπως είχα γράψει και στο προηγούμενο βιβλίο του, «Ο Θαλασσοσφυριχτής», ότι η γραφή του Λεϊμονή υπηρετεί χωρίς να φαίνεται και να κραυγάζει το ελληνόπρεπο ήθος, αυτό που έχει σχέση με τη διαμόρφωση ενός χαρακτήρα με αγάπη στον τόπο του και στην ιστορία της πατρίδας του. Και θα έλεγα ακόμη, ότι σήμερα φαίνεται ότι αυτός ο τρόπος γραφής επιβάλλεται, αν λάβουμε υπόψη όσα αντιμετωπίζουμε στην εποχή μας ως κοινωνία και Πολιτεία. Και από την άποψη αυτή η παιδαγωγούσα λογοτεχνία υπηρετεί αθόρυβα τα ύψιστα και πατριωτικά ιδανικά και τις πανανθρώπινες ιδέες.
Η ωραία αφήγηση, η πλοκή, τα ζωηρά παιδιά, η εμπλοκή των μεγάλων, οι απορίες γύρω από τους εθνικούς θησαυρούς, η γλώσσα με στοιχεία εντοπιότητας, οι λαογραφικές εικόνες κ.ά. κάνουν το κείμενο ευανάγνωστο και ελκυστικό. Είναι βιβλίο που αξίζει να το προσέξουν οι εκπαιδευτικοί μας και φυσικά οι νεαροί αναγνώστες. Ιδιαίτερα τώρα, που αποκτά μια εντυπωσιακή επικαιρότητα γιατί, όπως διαβάζουμε στις εφημερίδες, η Αφροδίτη της Μήλου θα υποδέχεται στο Λούβρο ως οικοδέσποινα τους επισκέπτες στην επετειακή έκθεση «Παρίσι-Αθήνα, η γέννηση της Νεότερης Ελλάδας 1780-2020». Επιπλέον, ας έχουμε υπόψη μας, γιορτάζοντας τα 200 χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης, τέτοια βιβλία καλογραμμένα είναι πολύ χρήσιμα για παιδιά και νέους, αφού στρέφουν το βλέμμα της ψυχής στα αγωνιστικά περασμένα χρόνια των προγόνων μας και στην εθνική κληρονομιά μας.
*ομότιμου καθηγητή Πανεπιστημίου Θεσσαλίας