Του Γιάννη Δ. Πατρίκου
Η Εταιρεία Θεσσαλικών Ερευνών (ΕΘΕ) στα πλαίσια του πολύπτυχου πνευματικού, πολιτιστικού κι εκδοτικού της έργου από το 1971 ίσαμε σήμερα, εξέδωσε για το 2019 περισπούδαστο συλλεκτικό ημερολόγιο γραφείου, αφιερωμένο στο έργο στον Βόλο και το Πήλιο του περιώνυμου λαϊκού ζωγράφου Θεόφιλου Γ. Χατζημιχαήλ (ΘΓΧ), με κείμενα των: Δημήτρη Φ. Παλιούρα, Αρχιτέκτονα Μηχανικού, επίτιμου Διευθυντή Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Θεσσαλίας, Μηλίτσας Ζαρλή – Καραθάνου, Προέδρου της ΕΘΕ, οι οποίοι είχαν και την επιμέλεια της εκδόσεως, του Γιώργου Γκέκου, Ομότιμου Καθηγητή Πολυτεχνείου της Ζυρίχης και της ΟΛΒ Α.Ε., που στήριξαν οικονομικά την έκδοση. Τη, δε, φιλολογική επιμέλεια είχε ο Γιώργος Κοντομήτρος, Γεν. Γραμματέας της ΕΘΕ. Το εξώφυλλο φέρει έγχρωμο αυτοπροσωπογραφία του ΘΓΧ, το εσώφυλλο επιζωγραφισμένη φωτογραφία αυτού από τον ζωγράφο Αλέκο Φασιανό, ενώ το οπισθόφυλλο τη φωτογραφία «Ροβέρτος και Ιουλία», έργο του ΘΓΧ (1899).
Προλογίζει εμπνευσμένα το Ημερολόγιο η ερίτιμος κυρία Μηλίτσα Ζαρλή – Καραθάνου, αναφερόμενη ευσύνοπτα στη δαψιλή επί 48 έτη επιστημονική, πολιτιστική κι εκδοτική δράση της ΕΘΕ, για την οποία βραβεύθηκε το 2011 από την Ακαδημία Αθηνών, και στον Βίο, Πολιτεία κι έργο του ΘΓΧ, για τον οποίο σχετικά μεταξύ άλλων γράφει: «Ο λαϊκός Ζωγράφος Θεόφιλος (1870-1934) δεν γεννήθηκε στον τόπο μας, έζησε όμως πολλά χρόνια, περίπου τριάντα, στον Βόλο και στο Πήλιο, όπου πέρασε την πιο δημιουργική περίοδο της ζωής του. Ο ΘΓΧ άφησε έντονα τα ίχνη του στην τοπική μας ιστορία με το πλούσιο ζωγραφικό του έργο, εξαιρετικής αισθητικής και εικαστικής αξίας. Κύριο στοιχείο των έργων του είναι η ελληνικότητά του και η εικονογράφηση της ελληνικής παράδοσης και ιστορίας. Για τον βιοπορισμό του παρακαλούσε τους μαγαζάτορες και τους νοικοκυραίους να ζωγραφίσει τους τοίχους των σπιτιών και των καταστημάτων τους».
«Ο ΘΓΧ, συνεχίζει, φιλοτέχνησε τελικά πολλές εκκλησίες, κυρίως στο Πήλιο, και έκανε διακοσμήσεις σε σπίτια και αρχοντικά. Ζωγράφισε, δε, πολλά έργα σε καφενεία, ταβέρνες, φούρνους, χάνια κ.λπ. «έναντι πινακίου φακής». Έτσι στον Βόλο και στο Πήλιο βρέθηκαν πάμπολλα έργα τους, τα περισσότερα των οποίων σήμερα κοσμούν ιδιωτικές συλλογές, μουσεία, τράπεζες, κέντρα τέχνης κ.λπ. Ο συμπολίτης μας λαογράφος Κίτσος Μακρής ήταν αυτός που όχι μόνον πρώτος ανακάλυψε τους θησαυρούς που έκρυβαν οι δημιουργίες του ΘΓΧ στην περιοχή, αλλά και έσωσε πολλά έργα του, κυρίως, τοιχογραφίες, οι οποίες θα είχαν χαθεί είτε από φυσική φθορά, είτε από τους σεισμούς του 1955, είτε από αμέλεια ή άγνοια των κατοίκων τους…».
Χαιρετίζει, ακολούθως, την έκδοση ο Γιώργος Γκέκος, αγαπητός συμμαθητής μου στο Α’ Γυμνάσιο Αρρένων Βόλου, γράφοντας εύστοχα μεταξύ άλλων: «Ο ΘΓΧ είναι μάλλον ο γνωστότερος σε Ελλάδα και εξωτερικό εκπρόσωπος της ελληνικής λαϊκής ζωγραφικής. Δεν είμαι ειδικός να εκφέρω γνώμη για την εικαστική τεχνοτροπία του. Αυτοδίδακτος ανέπτυξε τη δική του μέθοδο, για να αποδώσει με απλό σχέδιο και μικρή χρωματική γκάμα, αλλά συχνά μέσα στο φως της ελληνικής φύσης ένα θέμα μυθολογικό, ιστορικό ή καθημερινό. Τρισδιάστατο χώρο και αναλογίες έβλεπε αλλιώς με το βλέμμα της δικής του ψυχοσύνθεσης. Πρώτη φορά άκουσα το όνομά του αμέσως μετά τους σεισμούς στον Βόλο το 1955. Μαθητής εγώ ακούω τη μητέρα μου να εκφράζει την ελπίδα να έχουν σωθεί οι τοιχογραφίες και άλλα έργα του ΘΤΧ…». Έπεται ο χαιρετισμός του Διοικητικού Συμβουλίου της ΟΛΒ Α.Ε. με το κείμενο «Η σημασία του έργου του Θεόφιλου», με αναφορές στον θαυμασμό του Γιώργου Σεφέρη και τη συγκίνηση του Οδυσσέα Ελύτη που βίωναν για το έργο του ΘΓΧ.
Στη συνέχεια ο Δημήτρης Φ. Παλιούρας (ΔΦΠ) ξετυλίγει με περισσή γλαφυρότητα και τεκμηρίωση το έργο και την τεχνοτροπία του ΘΓΧ με το κείμενο «Ο ζωγράφος ΘΓΧ στον Βόλο και στο Πήλιο», του οποίου το περιεχόμενο κατανέμεται σε δύο ενότητες: «Τα πρώτα χρόνια της ζωής του και η περίοδος της Σμύρνης» και «Ο Θεόφιλος στο Πήλιο και στον Βόλο». Ανάμεσα στο κείμενο παρεμβάλλονται έγχρωμες φωτογραφίες έργων του ΘΓΧ με τις αντίστοιχες λεζάντες τους, τα οποία περιγράφει και ερμηνεύει. Αλλά και τα προηγούμενα κείμενα συνοδεύονται με έγχρωμες φωτογραφίες αντιπροσωπευτικών έργων του ΘΓΧ. Το, δε, κείμενο του ΔΦΠ κατακλείεται με πλούσια σχετική βιβλιογραφία, άκρως βοηθητική για τον μελετητή του έργου του ΘΤΧ στο παρόν και στο μέλλον.
Μετά τα κείμενα παρατίθενται ολοσέλιδες έγχρωμες φωτογραφίες έργων του ΘΓΧ με τις αντίστοιχες κατατοπιστικές λεζάντες τους και τη χρονολογία δημιουργίας τους, ενώ στη συνέχεια καταχωρίζονται τα κατά μήνα ημερολόγια με την εξής διάταξη. Η έναρξη εκάστου μηνός συνοδεύεται με δισέλιδη ασπρόμαυρη φωτογραφία έργου του ΘΤΧ. Στο κάτω περιθώριο της δεξιάς σελίδας αναγράφεται το όνομα του μηνός π.χ. Ιανουάριος 2019 και στο κάθετο άκρο αυτής οι ημερομηνίες, στην, δε, κορυφή αυτής της στήλης η λεζάντα της φωτογραφίας. Γυρίζοντας, κατόπιν, φύλλο σε δισέλιδο χώρο καταγράφονται όλες οι ημέρες, από Δευτέρα μέχρι Κυριακή, της εβδομάδας με το αντίστοιχο Αγιολόγιο της Εκκλησίας μας. Κάθε ημέρα διαθέτει κάθετα χώρο σύντομων σημειώσεων υπενθυμίσεως προγραμματισμένων ενεργειών και κοινωνικών υποχρεώσεων. Στην ώα της αριστερής σελίδας αναγράφεται, πλάγια, ο μήνας και στην αντίστοιχη της δεξιάς κάθετα οι ημερομηνίες με το λογότυπο της ΕΘΕ στην κορυφή. Το Ημερολόγιο επιστέφεται με ευσύνοπτη αναγραφή κατά μήνα του ημερολογίου του 2020.
Εξαίρετο καθ’ όλα επιτραπέζιο συλλεκτικό ημερολόγιο της ΕΘΕ, χάρμα οφθαλμών, συνθεμένο με πολλή φιλοκαλία, όπως και τα των δύο προηγουμένων ετών, 2017 και 2018, αφιερωμένα στον «Λαϊκό ζωγράφο του Αρσανά Νικόλαο Α. Χριστόπουλο» και στον μεγάλο ζωγράφο Τζιόρτζιο ντε Κίρικο αντίστοιχα. Το εφετινό ημερολόγιο του 2019 θα παρουσιασθεί επισήμως την Πέμπτη 20 Δεκεμβρίου, στις 6.30 μ.μ., στην αίθουσα της Λαϊκής Βιβλιοθήκης Δαμιανού Κυριαζή (Κωνσταντά – Κ. Καρτάλη). Φρονώ ταπεινά πως και το ημερολόγιο αυτό θα πρέπει να καταστεί κτήμα όλων των συμπολιτών, ιδιαιτέρως δε των εκπαιδευτηρίων και των εκπαιδευτικών, ώστε, ευκαιρίας δοθείσης κατά το μάθημα, να προβαίνουν σε σύντομες αναφορές στην προσωπικότητα και το σπουδαίο έργο του περιώνυμου λαϊκού ζωγράφου Θεόφιλου Γ. Χατζημιχαήλ προς ευρύτερη πνευματική κατάρτιση των μαθητών τους με πτυχές του τοπικού λαϊκού μας πολιτισμού και της τοπικής μας Ιστορίας.
Κατόπιν αυτών εκφράζω εκθύμως τα θερμά συγχαρητήρια στην ερίτιμο Πρόεδρο και στα εκλεκτά μέλη του Δ.Σ. της ΕΘΕ, που με περισσή ευαισθησία και ανύστακτο ενδιαφέρον για την ιστορία και τον πολιτισμό της περιοχής μας «ενί πνεύματι συναθλούντες, σύμψυχοι το εν φρονούντες» προβαίνουν σε τέτοιες αξιομίμητες πνευματικές δράσεις. Νάναι όλοι τους γεροί και να έχουν τον άνωθεν Φωτισμό προς απρόσκοπτο παραγωγή τέτοιων έργων, εκφράσεων της ελληνορθοδόξου παραδόσεώς μας.