Εκδόθηκε το επετειακό ημερολόγιο-βιβλίο της Πολιτιστικής Εστίας Μικρασιατών «Ίωνες» με τίτλο «1922 Μικρασιατική Καταστροφή». Πρόκειται για ένα αφιέρωμα στα 100 χρόνια από την Καταστροφή του Ελληνισμού στη Μικρά Ασία. Το αξιόλογο αυτό πόνημα, μέσα από τις 120 ευμεγέθεις σελίδες του (μισό Α4), ρίχνει φως στα ζοφερά γεγονότα του 1922, στον κοινωνικό και συναισθηματικό τους αντίκτυπο στους ανθρώπους που τα έζησαν και στον τρόπο που αυτοί συνέβαλαν στη διαμόρφωση της συλλογικής μνήμης, στην επήρεια των απογόνων και επιγόνων, στα ηθικά διλήμματα, στις λανθασμένες και αναγκαστικές αποφάσεις των εμπλεκομένων. Γίνεται δε ιδιαίτερη μνεία στα αντίστοιχα γεγονότα που αφορούν στους πρόσφυγες του Βόλου.
Το εξώφυλλο του καλαίσθητου βιβλίου-ημερολόγιο των Ιώνων κοσμείται με την εικόνα της τοιχογραφίας «Σμύρνη 1922. Έξοδος», έργο του αγιογράφου Ζαχαρία Καραφέργια, στον νάρθηκα του Ι.Ν. Ευαγγελίστριας Νέας Ιωνίας.
Το πρώτο κείμενο που διαβάζει κανείς ανοίγοντας το βιβλίο προδίδει τις προσδοκίες και επιδιώξεις των συντακτριών: «Η ιστορική μνήμη είναι ζωτική ανάγκη για ένα λαό, αποτελεί πρωταρχικής σημασίας παράγοντα για τη συγκρότηση της συλλογικής του ταυτότητας. Είναι όμως παράλληλα και ηθικό χρέος του». Η επιλογή των κειμένων, των φωτογραφιών, των ντοκουμέντων, η επεξεργασία του υλικού, η επιμέλεια και τελικώς η σύνταξη του Ημερολογίου πραγματοποιήθηκαν από την Κυριακή Δανιηλίδου και την Αναστασία Αθανασιάδου.
Μετά το προλόγισμα της προέδρου κ. Άννας Πετσιάβα-Παπανικολάου και το ενημερωτικό κείμενο των συντακτριών, ακολουθούν 10 ξεχωριστά κεφάλαια που αναφέρονται στη Μικρασιατική Καταστροφή και το εορτολόγιο. Όλα υποστηρίζονται από φωτογραφίες ιστορικών γεγονότων, ιστορικών προσώπων και συναφών έργων τέχνης, ντοκουμέντα, αποκόμματα εφημερίδων, αποσπάσματα ιστορικών ή λογοτεχνικών κειμένων.
Το δύσκολο εγχείρημα της καταγραφής των ιστορικών γεγονότων της εποχής, καθώς και των αιτιών που οδήγησαν σε αυτά, ανέλαβε ο Αθανάσιος Καραθανάσης, ομότιμος καθηγητής Α.Π.Θ. και καθηγητής Παν/μίου Λευκωσίας, στο κεφάλαιο «Η Μικρασιατική Καταστροφή». Παρουσιάζει περιεκτικά και με ακρίβεια το ιστορικό γίγνεσθαι από την είσοδο του Ελληνικού Στρατού στη Σμύρνη μέχρι την «Κάθαρση», δηλαδή την εκτέλεση των «Έξι» πρωταιτίων της ασύλληπτης τραγωδίας της Καταστροφής. Το ύφος του είναι γλαφυρό και συγχρόνως επιστημονικό, αποστασιοποιημένο από «εθνικούς συναισθηματισμούς».
Ακολουθεί το «Χρονολόγιο» των σημαντικών γεγονότων που αφορούν στη Μικρά Ασία, το οποίο δίνει τη δυνατότητα στον αναγνώστη να αποκτήσει εύκολα συνολική εικόνα της ιστορικής πραγματικότητας, να στοχαστεί και να αποτιμήσει τις καταστάσεις. Ξεκινά από το 1908 με την εμφάνιση των Νεότουρκων και φθάνει μέχρι την περίοδο της Ανταλλαγής των πληθυσμών το 1925, με ιδιαίτερη επισήμανση στα γεγονότα που αναφέρονται στους πρόσφυγες του Βόλου και της Νέας Ιωνίας. Είναι επιμελώς στοιχειοθετημένο από τον Αντώνη Αντωνίου, εκπαιδευτικό, υπεύθυνο Σχολικών Δραστηριοτήτων ΠΕ Μαγνησίας και την Κυριακή Δανιηλίδου.
Οι «Μαρτυρίες από τον Ξεριζωμό και την Καταστροφή» αποτελούν ξεχωριστό, συγκινησιακά φορτισμένο κεφάλαιο. Εδώ εκτός από τις μαρτυρίες προσφύγων που έζησαν τα γεγονότα του 1922, καταγράφονται μαρτυρίες απογόνων και επιγόνων, μελών της Πολιτιστικής Εστίας «Ίωνες», που τις αφηγούνται όπως τις άκουσαν από τους προγόνους τους. Οι μαρτυρίες αυτές προέρχονται από ανθρώπους που ξεριζώθηκαν από διαφορετικά μέρη της Μικράς Ασίας, από τον Πόντο και την Ανατολική Θράκη ώς τη Σμύρνη και την Καππαδοκία.
Ακολουθούν οι «Μαρτυρίες του πολέμου και της καταστροφής από τους στρατευμένους», που επιχειρούν να πουν την ιστορία του «δικού» τους πολέμου με νύξεις σε ακραία συναισθήματα και σε πράξεις βίας εκ μέρους των Τούρκων, αλλά και των Ελλήνων στρατιωτών. Το κεφάλαιο «Η ποινικοποίηση της προσφυγιάς» κάνει λόγο για τους χειρισμούς της ελληνικής πολιτείας τις παραμονές της Καταστροφής και για τον Νόμο 2870 που απαγόρευε την είσοδο Μικρασιατών προσφύγων στη χώρα, έναν νόμο που η καταγεγραμμένη Ιστορία μέχρι σήμερα επιμελώς αποσιωπά.
Στα κεφάλαια «Η Μικρά Ασία το 1922 και η προσφυγιά στις τέχνες και στα γράμματα» του ιστορικού ερευνητή Δημήτρη Καμούζη, «Μικρασιατική Καταστροφή και Θέατρο» της Κυριακής Δανιηλίδου και Τασούλας Αθανασιάδου και «Η Νέα Ιωνία θυμάται και τιμά το 1922» του Δημήτρη Κωνσταντάρα-Σταθαρά, παρατίθενται οι δημιουργοί και τα έργα της Τέχνης και των Γραμμάτων, που έχουν θέμα τη Μικρασιατική Καταστροφή και έχουν συμβάλλει στη διαμόρφωση της συλλογικής μνήμης των Ελλήνων γενικότερα, αλλά και των κατοίκων της πόλης μας.
Οι Μικρασιάτες στον δρόμο της προσφυγιάς κουβάλησαν μαζί τους τα θρησκευτικά τους σύμβολα και διηγούνται ιστορίες που αγγίζουν τα όρια του θρύλου. Στο κεφάλαιο «Η θρησκευτική συνείδηση των Μικρασιατών» περιγράφονται εν συντομία οι ιστορίες του Αη Γιάννη του Ρώσου και της Παναγίας Σουμελά και γίνεται μνεία στο εκκλησιαστικό μουσείο του Ι.Ν. της Ευαγγελιστρίας Ν. Ιωνίας.
Στο επόμενο κεφάλαιο «Πρόσφυγες στον Βόλο», παρατίθενται αποσπάσματα από άρθρα που δημοσιεύθηκαν στην εφημερίδα «ΘΕΣΣΑΛΙΑ» την Τρίτη 20 Σεπτεμβρίου 1922, όταν ξεβράστηκε στο λιμάνι της πόλης το «θλιβερό φορτίο των 8.000 προσφύγων».
Με το ποίημα «Όλεθρος», ολοκληρώνεται το αφιέρωμα και ακολουθεί το εκκλησιαστικό εορτολόγιο του 2022 με ιδιαίτερες επισημάνσεις στους Μικρασιάτες Αγίους και στα Γεγονότα που σχετίζονται με τον ξεριζωμό.
Το ημερολόγιο των Ιώνων αποτελεί εργασία αμερόληπτης προσέγγισης των γεγονότων. Είναι ένα εξαιρετικό, πολύπλευρα φωτισμένο, συναισθηματικό και ταυτόχρονα αντικειμενικό μάθημα Ελληνικής και Τοπικής Ιστορίας, ένα εγχειρίδιο που πρέπει να διαβαστεί από κάθε πολίτη, ένα εργαλείο διδασκαλίας στα χέρια του εκπαιδευτικού.
Μπορεί ο καθένας να το προμηθευτεί από την Πολιτιστική Εστία Μικρασιατών Νέας Ιωνίας Μαγνησίας στο τηλέφωνο/fax 2421060900 κάθε Πέμπτη 6 μ.μ.-7 μ.μ. ή στο 6985860118 και στο e-mail: [email protected]/.