του Γιάννη Δ. Πατρίκου
Εκδόθηκε το παρελθόντα Οκτώβριο από τις Εκδόσεις «Εύμαρος» Αθηνών το νέο περισπούδαστο πόνημα του συμπολίτη μας Β.Δ. Αναγνωστόπουλου (ΒΔΑ), ομοτίμου Καθηγητού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, πολυγράφου συγγραφέα δοκίμου λογοτέχνη του πεζού και ποιητικού λόγου, με τίτλο «Το Δημοτικό μας τραγούδι – Όψεις και απόψεις» σχ. 14 Χ 20,5 εκ. και 279 σελ. Την έκδοση επιμελήθηκε η Ζωή Κατσιαμπούρα, ενώ η Αλίκη Κακουλίδου σχεδίασε φιλότεχνα το εξώφυλλο.
Ως μότο στο εσώφυλλο αναγράφονται εύστοχα: Ο στοχασμός του Ίωνος Δραγούμη, επιφανούς πολιτικού, διπλωμάτη και συγγραφέα: «Πήγαινε στα δημοτικά τραγούδια, στη δημοτική τέχνη και στη χωριάτικη και τη λαϊκή ζωή για να βρεις τη γλώσσα σου και την ψυχή σου και μ’ αυτά τα εφόδια, αν έχεις ορμή μέσα σου και φύσημα, θα πλάσεις ό,τι θέλεις, παράδοση και πολιτισμό και αλήθεια και φιλοσοφία» και το δημοτικό ιαμβικό τετράστιχο «Και τα τραγούδια λόγια ’ναι, / τα λεν οι παθιασμένοι, / στον πόνο τους παρηγοριά / για να ’βρουν οι καημένοι».
Στον Πρόλογο ο συγγραφέας μάς δίνει επιγραμματικά τις παραμέτρους του δημοτικού τραγουδιού (δ.τ.) γράφοντας: «Το δ.τ. είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την ύπαρξη και την πορεία του ελληνικού λαού. Στη δημοτική αυτή ποίηση είναι καταγεγραμμένα με αισθητικό τρόπο τα πάθη, οι χαρές και οι λύπες, οι ηρωικές πράξεις και τα κατορθώματα των Ελλήνων, ευχάριστες και δυσάρεστες στιγμές της κοινωνικής και ατομικής ζωής, της γέννησης, του γάμου, της αγάπης, της ξενιτειάς, του γλεντιού και του θανάτου. Είναι το αμάραντο περιβόλι της λαϊκής ποίησης με όλους τους κύκλους της ζωής ανθισμένους και φορτωμένους με καρπούς της λαϊκής ψυχής, της πηγαίας συγκίνησης και της αισθητικής ανάτασης». Συνάμα μάς ενημερώνει ότι σ’ αυτό το πόνημά του περιλαμβάνει 24 σύντομα ή εκτενή μελετήματα πάνω σε θέματα σύγχρονου προβληματισμού σχετικά με το δ.τ., καθώς και μία συλλογή με τραγούδια της Δυτικής Θεσσαλίας…».
Ειδικότερα καταχωρίζονται: 1. «Δημοτικό Τραγούδι και προφορικότητα». Εισαγωγή στον 2ο τόμο του ογκώδους δίτομου έργου «Το Δημοτικό Τραγούδι στη Μαγνησία» 2009 (Συλλογή – Εκλογή – Εισαγωγή – Σχόλια του αλησμόνητου μεγάλου συντοπίτου μας πνευματικού σκαπανέα μακαριστού Κώστα Λιάπη). Ο Α’ τόμος κυκλοφορήθηκε κι αυτός στον Βόλο το 2006. 2. «Το δ.τ. και η σημερινή πραγματικότητα». Εισαγωγή στη συλλογή «Παραδοσιακά Τραγούδια της Καρδίτσας». Επιμέλεια Βασιλικής Κοζιού. 3. «Το Δ.τ. στη Μαγνησία». Ομιλία για το προαναφερθέν δίτομο βιβλίο του Κώστα Λιάπη. 4. «Μάνα και κόρη στο δ.τ.». Εισήγηση στο Γαλλικό Ινστιτούτο Βόλου σε εκδήλωση της ΧΕΝ 29-12-2008. 5. «Η μάνα της νύφης και η μάνα του γαμπρού». Εισήγηση στο Πορφυρογένειο Ίδρυμα Αγριάς σε εκδήλωση του Ομίλου Ερευνών Πηλίου – Αγριάς για «Το Δ.τ. της Μαγνησίας» στις 6-1-2009. 6. «Το αντιφωνικό δ.τ.». Παρουσίαση στις 7-5-2009 της τρίτης, κατά σειρά, καταγραφής λαογραφικού υλικού της περιοχής των Αγράφων του Παναγιώτη Νάνου, Προέδρου της Εταιρείας Σύγρονης Πολιτιστικής Ανάπτυξης (ΕΣΠΑ) σε συνδυασμό με τις δύο προηγούμενες σχετικές μελέτες του: α) «Αγραφιώτικα τραγούδια – Αγραφιώτικα Κάλαντα και εθιμικά τραγούδια» και β) «Απ’ τα «Σιβάσματα» ώς τις «Χαρές»». 7. «Το Δεκαπεντασύλλαβο αγόρι». Ποιητική σύνθεση του συγγραφέα σε στίχο ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο, ο οποίος, όπως μας εξομολογείται «είναι στο αίμα μου, κάποτε μόλις πιάσω μολύβι βγαίνει αυθόρμητα κι ορμητικά και δίνει φόρμα στη σκέψη μου και τα συναισθήματά μου… Γράφοντας σε δεκαπεντασύλλαβο αισθάνομαι μέσα μου να ζωντανεύει ο κόσμος της παράδοσης με λησμονημένα ακούσματα από τη ζωή του χωριού, ήχους, λέξεις, στίχους, ρυθμούς, εικόνες, φωνές, πρόσωπα να έρχονται στην επιφάνεια της συνείδησης και να συντάσσονται σ’ ένα καινούργιο τραγούδι και στίχο…». 8. «Διάλογος με το Δεκαπεντασύλλαβο αγόρι». Αυτή η διαλογική μεταξύ Α και Β σύνθεσης σε ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο δημοσιεύθηκε στις 29-7-2004 και το 2003 δραματοποιήθηκε από φοιτητές του Π.Θ. στο Α’ Φεστιβάλ Αφήγησης Ολύμπου με την καθοδήγηση του καθηγητή Απ. Μαγουλιώτη.
***
Έπονται: 9. Η έρευνα και μελέτη «Τα όνειρα στη δημοτική μας ποίηση», 10. Τα «Παραμυθοτράγουδα», δηλαδή ιστορίες σε μικτές αφηγήσεις του πεζού και του έμμετρου λόγου. Παρατίθενται και σχολιάζονται τρία παραμυθοτράγουδα με προέλευση από τις Παραλογές, τα Ακριτικά και Ληστρικά δ.τ. 11. Ένα δημοτικοφανές ποίημα του Μένιου Μουρτζόπουλου, το οποίο βρήκε ο ΒΔΑ ερευνώντας και καταγράφοντας το ποικίλο υλικό σχετιζόμενο με την ποίηση, πεζογραφία, κριτική κ.ά. που άφησε ο Μένιος Μουρτζόπουλος (1922-2005). Θυμάμαι ένα βράδυ Πέμπτης που συναντιόμασταν μια πνευματική συντροφιά στην αίθουσα «Ο Απ. Παύλος», μας απήγγειλε με πολλή συγκίνηση το ποίημα εντυπωσιάζοντάς μας με τις σπάνιες πνευματικές του ικανότητες που τον διέκριναν. Ας είναι αιώνια η μνήμη του παρά Κυρίω. Πολλά μάς δίδαξε. Το κείμενο αυτό δημοσιεύθηκε στο τ. 6/2013 του περιοδικού «Βίγλα – Πλώρη» που επιμελούνταν ο Κ. Λιάπης.
Ακολουθούν: 12. Η Εισήγηση στο Γ’ Συνέδριο Καρπαθιακής Λαογραφίας 21-25/3/2006 με τίτλο: «Η Όλυμπος της Καρπάθου σε ελληνικά δ.τ.», 13. Εισαγωγή στο πόνημα του Θεόδ. Δερεχάνη «Δ.τ. του τραπεζιού και του χορού». 14. «Ο ήλιος στον κάμπο των Καραγκούνηδων». Εισήγηση στο Γ’ Πανελλήνιο Εθνολογικό Συνέδριο «Οι Θεσσαλοί Καραγκούνηδες στον κύκλο του χρόνου και της ιστορίας». Φάρσαλα 11-13/4/2014. 15. «Το «Τραγούδι του Αϊ-Γιώργη» και το ανάλογο δρώμενο στη Μητρόπολη Καρδίτσας». Εισήγηση στο Συνέδριο «Το δ.τ. και η ιστορία». Καρδίτσα 23-24/10/2015. 16. «Ένα σπουδαίο έργο για τη δημοτική μας ποίηση». Δημοσίευμα στη «Θεσσαλία» της 28-7-2014 αναφερόμενο στην «εξαιρετική εργασία «Το Δ.Τ. και υπότιτλο Ιστορική Αναδρομή – Οι θησαυροί και τα τραγούδια της Δημοτικής ποίησης» των εκπαιδευτικών Νίκης Σαλπαδήμου εκ Σκοπέλου και Στέλιου Ματζούρη εκ Θάσου. 17. «Προσφυγοτράγουδα: «Έχε γεια, Παναγιά…». Παρουσίαση του μελετήματος της Κατερίνας Κασιάρα «Προσφυγοτράγουδα από την Ιωνία της Μικρασίας στη Νέα Ιωνία της Μαγνησίας». (2016).
Στη συνέχεια καταχωρίζονται: 18. «Η Μουσική της Ρωμιοσύνης», παρουσίαση του δίτομου έργου «Ταξιδεύω με τη Μουσική της Ρωμιοσύνης», εκδοθέντος από την Ι. Μητρόπολη Τρίκκης και Σταγών και τη Σχολή Βυζαντινής Μουσικής, 2012, 19. «Τα Πασχαλιάτικα τραγούδια». Παρουσίαση της αξιόλογης μονογραφίας «Τα πασχαλιάτικα τραγούδια της Καλαμπάκας – Μια αναλυτική προσέγγιση» του Δημήτρη Πλιάτσικα, 20. «Ξεκίνησα την ποίησην, τζιαι γράφω νύχτα μέραν…» του Κυπρίου λαϊκού ποιητή Ζαχαρία Συμεού. Αναφορά στο ποιητικό έργο (5 ποιητικές συλλογές) αυτού του ποιητή. 21. «Λαϊκή παράδοση και το δ.τ.». Ευσύνοπτη παρουσίαση του ομίτιτλου μελετήματος του Ιάσονος Ευαγγέλου, ιατρού, φιλολόγου, ποιητή και φιλόσοφου. 22. «Μελετώντας το δ.τ.». Στο κείμενο αυτό ο Β.Δ.Α. μιλώντας αρχικά για την αυθεντικότητα του δ.τ., στο οποίο αποτυπώνονται τα στοιχεία της ελληνικής ταυτότητας: γλώσσα, θρησκεία, ήθη, έθιμα, επιδιώξεις, αγώνες κ.λπ., προβαίνει σε συνοπτική παρουσίαση δύο βιβλίων: «Δημοτικά τραγουδάκια εθνικά μαζεμένα από τους τραγουδιστάδες εις το Ληξούρι (Κεφαλληνία – επαρχία Πάλης), χειρόγραφη συλλογή Ανδρ. Λασκαράτου 1842, και β) «Όταν το ρήμα γίνεται όνομα. Η «Αγαπώ» και το σφρίγος της ποιητικής γλώσσας των δημοτικών» του Παντελή Μπουκάλα, ποιητή, δημοσιογράφου, επιμελητή εκδόσεως (2016). 23. «Το δ.τ. είναι εκεί». Αφορμώμενος ο συγγραφέας από το μελέτημα του Γιώργου Καραμπελιά «Το δ.τ. Αποτύπωση της ιδιοπροσωπίας του νεώτερου ελληνισμού» (2017) και παρουσιάζοντας αυτό προβαίνει σε εύστοχες εμβριθείς σκέψεις για το δ.τ., τις συλλογές δ. τραγουδιών και την τρισχιλιόχρονη εθνική παράδοση και 24. «Παγκόσμια δημοτική ποίηση». Εδώ ο ΒΔΑ παρουσιάζει το δίτομο έργο του Περικλή Π. Καίσαρη, φιλολόγου. Ο τόμος επιστέφεται με τη Συλλογή «Δημοτικά Τραγούδια από τη Δυτική Θεσσαλία» που συγκέντρωσε ο συγγραφέας τη διετία 1989-1990 ως εξωτερικός συνεργάτης στην ΕΤ2 και στην εκπομπή «Προεπαναστατικά δημοτικά τραγούδια» που είναι: Παραλογές, ιστορικά, κλέφτικα, της αγάπης, της ξενιτειάς, του γάμου και ανήκουν στα χορευτικά ή του τραπεζιού.
Εξαίρετο πόνημα, εγχειρίδιο σπουδής και οικειώσεως του άφθιτου ελληνικού δημοτικού τραγουδιού που σε καιρούς αυχμηρούς δρόσισε τις φρυγμένες ψυχές των Ελλήνων και διαφύλαξαν τα ιδανικά της ελληνορθοδόξου παραδόσεώς μας. Αρμόζουν εκθύμως θερμά συγχαρητήρια στον άοκνο δουλευτή του πνεύματος, ποιητή, κριτικό, δοκιμιογράφο, πολυγράφο φωτισμένο συγγραφέα Βασίλη Δ. Αναγνωστόπουλο με καρδιακές για το ανατείλαν έτος ευχές: Να έχει υγεία και τον άνωθεν φωτισμό, για να μας προσφέρει από το γεμάτο δισάκι των ερευνών του κι άλλους τέτοιους ώριμους, εύχυμους καρπούς της διανοίας του.