Στα μέσα της περασμένης δεκαετίας έγινε η πρώτη συστηματική καταγραφή των σπηλαίων του Πηλίου. Η έρευνα έγινε υπό την επίβλεψη της δανέζικης Αρχαιολογική Σχολής Αθηνών και την Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας Βορείου Ελλάδας. Απότοκο της συνεργασίας υπήρξε η έκδοση ενός τόμου 320 σελίδων με τίτλο «Unfolding a mountain: A historical archaeology of modern and contemporary cave use on mount Pelion», με την παρουσίαση του βιβλίου στον Βόλο να είναι προγραμματισμένη για σήμερα το βράδυ.
H αρχαιολόγος κ. Παναγιώτα (Νότα) Πάντζου, επίκουρη καθηγήτρια στο τμήμα Διαχείρισης Πολιτισμικού Περιβάλλοντος και Νέων Τεχνολογιών στο Πανεπιστήμιο Πατρών, μέλος της συγγραφικής ομάδας, μίλησε για την εμπειρία που έζησε στο Πήλιο, όπου καταγράφηκαν 159 σπήλαια και δήλωσε εντυπωσιασμένη από την ευκαιρία που της δόθηκε να γνωρίσει καλύτερα τον τόπο μας. «Ως βουνό έχει μεγάλο ενδιαφέρον. Οι πληροφορίες που συγκεντρώσαμε είναι πλούσιες και στην ουσία μας βοήθησαν να γνωρίσουμε κι εμείς καλύτερα άγνωστες πτυχές της ιστορίας των χωριών του Πηλίου και των κοινοτήτων του», σημείωσε χαρακτηριστικά και συμπλήρωσε: «Στο πλαίσιο της έρευνας του προγράμματος συγκεντρώθηκαν πληροφορίες για την ύπαρξη 220 σπηλιών. Τουλάχιστον από τις προφορικές μαρτυρίες καταλήξαμε σ’ αυτόν τον αριθμό. Εντοπίσαμε μετά από δύο χρόνια εντατικής έρευνας τα 160 περίπου. Σίγουρα υπάρχουν αρκετές ακόμη θέσεις να εντοπιστούν, να ταυτιστούν και να μελετηθούν. Στόχος της συνεργασίας του Ινστιτούτου της Δανίας και της εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας Βορείου Ελλάδας, ήταν να μελετηθεί η χρήση των σπηλαίων και να καταγραφούν οι δραστηριότητες που λάμβαναν χώρα εντός, αλλά και γύρω από τα σπήλαια στο Πήλιο κατά τους νεότερους και ιστορικούς χρόνους. Έμφαση δόθηκε σ’ αυτή την περίοδο».
Στα σπήλαια και τις βραχοσκεπές που μελετήθηκαν, καταγράφηκαν 12 διαφορετικές χρήσεις, με την κ. Πάντζου να λέει: «Τα σπήλαια δεν συνδέονται μόνο με κτηνοτροφικές χρήσεις, αλλά εντοπίσαμε και άλλες, που έχουν άμεση συνάρτηση με την κοινωνική ζωή του Πηλίου. Για παράδειγμα, είχαν λατρευτικό ρόλο και υπήρξαν σπήλαια που λειτούργησαν ως ασκηταριά. Άλλα σαν καραντίνα σε περιόδους πανδημιών, υπήρξε σπήλαιο στο Μούρεσι που χρησιμοποιήθηκε ως άτυπο νοσοκομείο στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου, ενώ πολλά λειτούργησαν σαν καταφύγια στα χρόνια της Κατοχής. Βρήκαμε επίσης σπήλαια που τα είχαν για αποθηκευτικούς χώρους ή ακόμη και για λόγους αναψυχής».
Το έργο της χαρτογράφησης δεν ήταν εύκολη υπόθεση, με την επίκουρη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Πατρών να τονίζει: «Η έρευνά μας όταν ξεκίνησε, βασίστηκε σε ένα χάρτη του υπουργείου Πολιτισμού. Είχε συνταχθεί πιο παλιά και στην ουσία ήταν ένας κατάλογος 30 θέσεων. Είχαμε δύο ομάδες. Την αρχαιολογική και την εθνογραφική. Εγώ ήμουν στη δεύτερη που μάζευε πληροφορίες μέσα από συνεντεύξεις και ομαδικές συζητήσεις. Έπειτα η αρχαιολογική ομάδα εντόπιζε τις σπηλιές κι έκανε την καταγραφή τους. Συνεργαζόμασταν συνεχώς στο πεδίο ή δουλεύαμε και ταυτόχρονα, και τροφοδοτούσαμε με πληροφορίες η μία ομάδα την άλλη».
Κλείνοντας, η κ. Πάντζου μίλησε για τα ευρήματα που ανακαλύφθηκαν στα σπήλαια του Πηλίου: «Βρέθηκαν κατάλοιπα που χρονολογούνται από την αρχαιότητα και φτάνουν μέχρι τις μέρες μας. Σε ελάχιστες περιπτώσεις ανακαλύψαμε ανθρώπινα οστά, ενώ βρέθηκε επίσης μεγάλος αριθμός από οστά ζώων και αρκετά ευρήματα κεραμικής που μελετήθηκαν και παρουσιάζονται. Όμως, την ίδια στιγμή εντοπίσαμε ίχνη λαθρανασκαφής. Είδαμε καταστροφές, αφού πριν από εμάς κάποιοι επισκέφτηκαν τις σπηλιές με μηχανήματα, προφανώς αναζητώντας θησαυρούς».