Του Dr. MSc. Γεώργιου Χρ. Δημόκα*
Το ευρύ κοινό γνωρίζει ότι η αγροτική και κτηνοτροφική παραγωγή της χώρας εδώ και πολλά έτη, είναι ελλειμματική και γίνονται εισαγωγές, σε βασικά είδη, όπως τα βοοειδή, οι χοίροι, τα πουλερικά, το μαλακό σιτάρι, τα ηλιέλαια και κάποια άλλα δευτερογενή προϊόντα. Τι θα συμβεί αν επαναληφθεί ένα φαινόμενο αντίστοιχο της πανδημίας για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα; Πως θα ικανοποιηθούν οι ανάγκες της κατανάλωσης; Αν επαναληφθεί το κλείσιμο των συνόρων, τι θα πρέπει να κάνουμε, για να επιβιώσουμε ως ένα σύγχρονο και οργανωμένο κράτος;
Η λύση μπορεί να προκύψει από τη χρήση της τεχνολογίας και τη σύμπραξη των εταιρειών του Αγροδιατροφικού Τομέα, των παραγωγών και της διατροφικής αλυσίδας. Δημιουργία Ψηφιακής Τράπεζας Τροφίμων με βάση δεδομένων όλων των παραγωγικών φορέων της χώρας, γεωργών και κτηνοτρόφων, μεταποιητών, εμπόρων, διακινητών, εισαγωγέων – εξαγωγέων, τελικών πωλητών.
Στο παρόν άρθρο θα γίνει μια ανάλυση της κατεύθυνσης που πρέπει να πάρει η χώρα, για την επίτευξη διατροφικής επάρκειας, σε ένα ακραίο σενάριο δευτερογενούς κρίσης από την πανδημία κατά τους χειμερινούς μήνες.
Στο παρόν άρθρο γίνεται μια προσπάθεια ανάλυσης της δημιουργίας μιας αγροτικής και διατροφικής στρατηγικής της χώρας, την οποία θα πρέπει να την κοινωνήσει με τα άλλα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σκοπός η επισιτιστική επάρκεια στις εξαιρετικά σύνθετες περιόδους που διανύουμε, ενώ ταυτόχρονα δευτερογενή στόχο θα αποτελέσει και η ηλεκτρονική απεικόνιση των αναγκών της χώρας, ανά χρονική περίοδο και η κάλυψη αυτών με την περαιτέρω ανάπτυξη κάποιων απαραίτητων διατροφικών κλάδων.
Τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή θα πρέπει να κοιτάξουμε με έμφαση στο παρελθόν, για να διδαχθούμε και να αντιδράσουμε ορθά. Στην παγκόσμια κρίση του 1929 ο τομέας της διατροφής ήταν ο μόνος που δεν κατέρρευσε στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, καθώς πολλοί επένδυσαν στον συγκεκριμένο τομέα, θεωρώντας τον, τον πιο σημαντικό για τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Ο άνθρωπος κάθε ημέρα πρέπει να τραφεί, για να λειτουργήσει ως οργανισμός. Η διατροφή είναι το δεύτερο πιο σημαντικό κομμάτι της καθημερινότητας μετά την υγεία. Η Τράπεζα της Διατροφικής Αλυσίδας δύναται να εκκινήσει με τη δημιουργία βάσης δεδομένων όλων των παραγωγικών φορέων της χώρας, γεωργών και κτηνοτρόφων, μεταποιητών, εμπόρων, διακινητών, εισαγωγέων – εξαγωγέων, τελικών πωλητών. Καμία χώρα έως και σήμερα στον πλανήτη δεν έχει δημιουργήσει μια αντίστοιχη ηλεκτρονική βάση δεδομένων, καθώς όλοι πιστεύουν στο δόγμα της «Ισορροπίας της Αγοράς». Καμία χώρα δηλαδή δεν διαθέτει Logistics για τις ανάγκες των πολιτών της, όπως διαθέτουν όλες οι μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ. Δε γνωρίζουν καν τον όρο της «Αποθήκης». Και εάν η πανδημία του Κορωνοϊού ανέδειξε ακόμη και μεταξύ κρατών «πειρατείες στις μάσκες», μπορεί κανείς να φανταστεί το τι θα συμβεί σε μια πιο χρονοβόρα κρίση, που θα φανερώσει ακόμη περισσότερο τις ατέλειες του σύγχρονου μοντέλου ανάπτυξης, που ακολουθείται παγκοσμίως.
Η Εθνική Τράπεζα Δεδομένων της Διατροφικής Αλυσίδας θα μπορούσε να επεκταθεί και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, με απώτερο στόχο τη δημιουργία επισιτιστικής επάρκειας εντός των συνόρων της Ένωσης. Παράλληλα οι χώρες θα δύναται να αναπτύξουν ιδιαίτερη αλληλεπίδραση και αλληλοσυμπλήρωση, σύμφωνα με τις διατροφικές τους συνήθειες, τις περιοδικές τους ανάγκες, καθώς και τις τοπικές τους διατροφικές ελλείψεις. Πόσο απουσιάζει μια ευρωπαϊκή στόχευση στον τομέα της διατροφής; Πόσο λείπουν οι ηγετικές φυσιογνωμίες του παρελθόντος, που προέτασσαν ως στόχο την ένωση των ευρωπαϊκών λαών για ένα καλύτερο αύριο;
Ορισμός Στόχου Επισιτιστικής Επάρκειας
Η εκκίνηση της Ψηφιακής Τράπεζας Τροφίμων και του μεγέθους που θα αποκτήσει, θα έχει άμεση εξάρτηση από τον ορισμό του χρονικού διαστήματος, που θα πρέπει να διασφαλίζει επισιτιστική επάρκεια στον πληθυσμό. Για να οριστεί το διάστημα, θα πρέπει αρχικά και άμεσα να πραγματοποιηθεί μελέτη των καταναλωτικών αναγκών του πληθυσμού και ιδιαίτερα με τα δεδομένα της περιόδου της πανδημίας. Άλλωστε, όπως προαναφέρθηκε, η συμπεριφορά μεταβάλλεται, καθώς ελλοχεύει ο φόβος της μη εύρεσης τροφίμων, με συνέπεια την ιδιωτική-οικογενειακή αποθεματοποίηση.
Δημιουργία Ψηφιακής Τράπεζας Τροφίμων
Η δημιουργία της Ψηφιακής Τράπεζας Τροφίμων θα στηριχθεί σε υπάρχοντα συστήματα, που έως και σήμερα δούλευαν ανεξάρτητα και παρείχαν τεχνογνωσία στις εταιρείες του διατροφικού τομέα. Τα συγκεκριμένα συστήματα θα πρέπει άμεσα να ενοποιηθούν και να επεκταθούν, καθώς θα πρέπει να καλύψουν όλο το φάσμα της διατροφικής αλυσίδας. Παράλληλα η Ψηφιακή Τράπεζα Τροφίμων θα έχει τη δυνατότητα, να πραγματοποιεί προσομοιώσεις και να τρέχει διάφορα σενάρια, ανάλογα με την εξέλιξη και τη διαφοροποίηση των δεδομένων. Η Ψηφιακή Τράπεζα Τροφίμων θα αποτελεί τον «Central Manager» και τον διαχειριστή του συστήματος, ενώ τα δεδομένα θα διέπονται από τους κανόνες του GDPR. Η Ψηφιακή Τράπεζα Τροφίμων θα έχει μηνιαία γνώση του παραγωγικού ιστού: Αγροτών, κτηνοτρόφων αλιέων, κ.ά. προκειμένου να λαμβάνει τα δεδομένα του προγραμματισμού, της παραγωγικής κατεύθυνσης και της παραγωγικής επάρκειας. Ταυτόχρονα η ίδια θα επιτηρεί τις ποσότητες ανά είδος τροφίμων, που διαθέτει η «Supply Chain» της χώρας και σε περιπτώσεις ανάγκης θα προβαίνει σε αποθεματοποίηση ποσοτήτων.
Πράσινες λεωφόροι
Ο τομέας του «Supply Chain» και των Μεταφορών έχει και εφαρμόζει τα Logistics εδώ και πολλά έτη. Αυτό που απουσιάζει είναι η ενοποίησή τους κάτω από μια κοινή πλατφόρμα, μια «κοινή ομπρέλα» προκειμένου να υπάρχει καλύτερη γνώση της επάρκειας. Δεν είναι κάτι τόσο δύσκολο. Πρέπει απλά να ενωθούν τα κομμάτια από ένα πάζλ.
Οι «πράσινες λεωφόροι» μεταξύ κρατών θα πρέπει να οριστούν και τα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης να είναι έτοιμα να δείξουν αλληλεγγύη μεταξύ τους. Να οριστούν συνεπώς οι τρόποι για την ασφαλή και έγκαιρη μεταφορά τροφίμων στα κράτη, που θα έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη.
Αποθεματοποίηση θερινής παραγωγής
Η τρέχουσα καλλιεργητική περίοδος βρίσκεται εν εξελίξει και το κράτος θα πρέπει να αποφασίσει άμεσα και να προχωρήσει σε αγορά των παραγόμενων προϊόντων, προκειμένου να δημιουργήσει το initial stock της «Κρατικής Αποθήκης Τροφίμων». Παράλληλα θα πρέπει να χρηματοδοτήσει την αποθήκευση και ορθή συντήρηση των αγοραζόμενων τροφίμων. Οι αγορές και τα χρήματα θα πρέπει να δαπανηθούν πρωτεύοντα στην εγχώρια αγορά. Τρόφιμα και προϊόντα ελλειμματικά θα πρέπει να αγοραστούν από τρίτες χώρες, που διαθέτουν επάρκεια. Τέλος η αποθεματοποίηση, σύμφωνα με τον τρόπο λειτουργίας της Ψηφιακής Τράπεζας Τροφίμων, όταν θα ολοκληρώσει το αποθεματικό της, θα έχει τη δυνατότητα να πουλάει και να αγοράζει ομοειδή προϊόντα, προκειμένου να αποφευχθεί πιθανή αλλοίωσή τους.
Μεταποίηση προϊόντων που δεν καταναλώνονται
Κανένα τρόφιμο δεν πρέπει να πετιέται. Είναι άρρηκτη η ανάγκη τη συγκεκριμένη περίοδο να πραγματοποιηθεί προγραμματισμός, ώστε η ποσότητα τροφίμων που δεν θα καταναλώνεται, να αποσύρεται από την αγορά και να πηγαίνει άμεσα προς μεταποίηση. Η μεταποίηση μεγάλων ποσοτήτων τροφίμων θα δώσει τη δυνατότητα στη Ψηφιακή Τράπεζα Τροφίμων, να υποκαθιστά ή να συμπληρώνει τα φρέσκα τρόφιμα με τα μεταποιημένα, ώστε οι καταναλωτές να μη διαταράξουν τις διατροφικές τους συνήθειες και να μην υπάρξει έλλειψη στην αγορά σε συγκεκριμένους κλάδους.
Αγορά ορυκτών πόρων
Η τιμή των ορυκτών πόρων είναι ιδιαίτερα χαμηλή τη συγκεκριμένη περίοδο. Αποτελεί συνεπώς χρυσή ευκαιρία, η αγορά και αποθεματοποίηση μεγάλης ποσότητας ορυκτών πόρων, που θα δύναται να χρησιμοποιηθούν σε μελλοντικές ανάγκες της χώρας.
Προσομοιώσεις σεναρίων
Οι προσομοιώσεις σεναρίων θα δώσουν τη δυνατότητα περαιτέρω ανάπτυξης της Ψηφιακής Τράπεζας Τροφίμων. Η συνεχής τροφοδότηση με δεδομένα πρόκειται να συμβάλλει αποφασιστικά στην καλύτερη γνώση των αναγκών της διατροφικής αλυσίδας. Παράλληλα η σύγκριση των πραγματικών δεδομένων, με τα σενάρια προσομοίωσης θα αυξήσει την αξιοπιστία του συστήματος. Τέλος ιδιαίτερα σημαντικό ως αποτέλεσμα θα αποτελέσει η ηλεκτρονική απεικόνιση των διατροφικών αναγκών της χώρας.
*Ο Dr. MSc. Γεώργιος Χρ. Δημόκας είναι γεωπόνος μελετητής – γεωργικός σύμβουλος – γεωργικός μηχανικός, πρώην καθηγητής ΑΤΕΙ Πελοποννήσου, διευθύνων Κέντρου Υποδοχής Δηλώσεων Μαγνησίας