Του Κων/νου Χαριλ. Καραγκούνη,
καθηγητού της Ανωτάτης
Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Αθηνών,
[email protected],
www.kxkaragounis.gr
«Χριστός Αληθώς Ανέστη»!
Την παραπάνω Κυριακή, του Παραλύτου, στα πλαίσια της παρούσης στήλης είχαμε λογισμό, να βάλουμε αρχή για μία σειρά άρθρων, με γενικό τίτλο-ομπρέλα «Θυσία αινέσεως», κάτω από τον οποίο θα εξετάσουμε (σε συνέχειες) την ιερά Ψαλμωδία, γενικώς, και την Ψαλτική Τέχνη, ειδικότερα, ως βασικό συστατικό τής Ορθοδόξου Λατρείας, ως σωστικό μέσο, ως προσφορά πνευματικής θυσίας προς τον Πανάγιο Τριαδικό Θεό, ως ένδυμα και ως όχημα μεταφοράς τού υψιπετούς υμνογραφικού λόγου – ελληνικού, βεβαίως – και άλλα τινά. Την περασμένη Κυριακή, της Σαμαρείτιδος, διακόψαμε τη σειρά για κάτι επίκαιρο με την ημέρα. Σήμερα, με τη Χάρη τού Θεού, θα βάλουμε σε μικροσκόπιο το φυσικό φαινόμενο του ήχου.
Ο ήχος ως φυσικό φαινόμενο – ήχος μουσικός, ή μη μουσικός – αποτελεί μέρος των πανσόφων δημιουργημάτων τού Αγίου Τριαδικού Θεού. Η Αγία Γραφή, κυρίως η Παλαιά Διαθήκη, μαρτυρεί σαφώς περί της δημιουργίας του ήχου: Ο ήχος, η φωνή και, εν γένει, το ηχοακουστικό και μουσικό φαινόμενο επλάσθησαν προ της Κτίσεως του υλικού Κόσμου, δηλαδή, προ της κτιστής δημιουργίας τού σύμπαντος και του ανθρώπου! Όσο και αν αυτό ακούγεται παράδοξο, πρόκειται περί θεολογικής θέσεως, η οποία δεν είναι διόλου αυθαίρετη. Τεκμηριώνεται αγιογραφικώς με την περίφημη μαρτυρία του αψευδούς στόματος του Κυρίου (συγκεκριμένα, του Θεού Λόγου), ο Οποίος αποκαλύπτει στον πολύαθλο Ιώβ το εξής γεγονός: «Ότε εγενήθησαν άστρα, ήνεσάν με φωνή μεγάλη πάντες άγγελοί μου» (Ιώβ, κεφ. λη’, στίχ. 7). Με αυτή την τόσο σύντομη, αλλά περιεκτικότατη φράση, ο Κύριος, ο Θεός Λόγος, αποκαλύπτει και εμπιστεύεται στον Ιώβ, πλείστα όσα:
α. Οι Άγιοι Ασώματοι Άγγελοι προϋπήρχον της Κτιστής Δημιουργίας•
β. άπαντες οι Άγγελοι παρακολούθησαν με μέγιστο θαυμασμό την κτίση των άστρων από τον Άγιο Τριαδικό Θεό (όπου, με το «άστρα» εννοείται ολόκληρο το σύμπαν)•
γ. οι Άγγελοι απλώς παρακολούθησαν την Δημιουργία ως θεατές και καθόλου δεν συμμετείχαν δημιουργικώς σε αυτή•
δ. εξαιτίας τού θαυμασμού τους για όσα έβλεπαν, οι Άγγελοι εξέπεμψαν αβίαστα φωνή•
ε. οι Άγγελοι εθαύμασαν αβίαστα, διότι με τη Δημιουργία τού σύμπαντος είδαν μπροστά τους αποκαλυπτόμενες την αγάπη, τη δύναμη και τη σοφία τού Θεού, ως άκτιστες Ενέργειες Αυτού.
ς. η φωνή των Αγγέλων ήταν μεγάλη, αντάξια τού μοναδικού και ανεπανάληπτου γεγονότος τής Δημιουργίας τής Κτίσεως•
ζ. η φωνή τους ήταν «φωνή αινέσεως»• φωνή επευφημίας τού Δημιουργού• φωνή δοξολογική και εξομολογητική• ήταν, λοιπόν, φωνή μελωδική• ήταν μέλος• «μελωδία αινέσεως».
Επομένως, «ο Πατήρ, δι’ Υιού, εν Αγίω Πνεύματι» εδημιούργησε και το φυσικό φαινόμενο του ήχου και με τη σοφία Του ερύθμισε και κάθε λεπτομέρεια του φαινομένου.
Όμως, για τον χρόνο γενέσεως του ήχου δεν γνωρίζουμε κάτι, διότι αυτό δεν μαρτυρείται από τις Γραφές. Μπαίνουμε σε πειρασμό να υποθέσωμε τα ακόλουθα ενδεχόμενα, και αν οι υποθέσεις μας είναι εσφαλμένες, παρακαλούμε, φίλοι αναγνώστες, διορθώστε μας:
-Πρώτη υπόθεση• ο ήχος δημιουργήθηκε αχρόνως, πριν από τη Δημιουργία των Αγγέλων, οπότε αυτοί προικίστησαν από τον Κύριο με την δωρεά του ήχου αχρόνως όταν δημιουργήθηκαν, «άμα τη δημιουργία αυτών».
-Δεύτερη υπόθεση• ο ήχος γεννήθηκε – πάλι αχρόνως – συγχρόνως με τους Αγίους Αγγέλους• δηλαδή, «άμα δημιουργία Αγγέλων, άμα δημιουργία ηχητικού φαινομένου».
-Τρίτη υπόθεση• η στιγμή τής πρώτης γενέσεως του ήχου είναι όταν οι Άγγελοι εξέπεμψαν φωνή• άρα, «άμα δημιουργία σύμπαντος, άμα δημιουργία ηχητικού φαινομένου, άμα δημιουργία φωνής Αγγέλων». Η τελευταία υπόθεση, όμως, αναιρείται από το γεγονός, ότι οι Άγγελοι δοξολογούσαν τον Κύριο προ της Κτίσεως τής Δημιουργίας. Επομένως, η Τρίτη υπόθεση είναι άτοπη.
Όπως και να έχει ενεργήσει ο Δημιουργός Κύριος, δεν θέλησε να μας το αποκαλύψει• ας μη πολυπραγμονούμε• ας είναι ευλογημένο το Όνομά Του.
Η αίνεσις (η δοξολόγηση) του Κυρίου από τους Αγίους Αγγέλους, το ακατάπαυστο έργο αυτών, γίνεται με ήχο και φωνή. Πώς το γνωρίζουμε αυτό; Ο μέγας προφήτης Ησαΐας μαρτυρεί (Ησαΐας, κεφ. ς’, στίχ. 1 – 4): «Και εγένετο του ενιαυτού ου απέθανεν Οζίας ο βασιλεύς, είδον τον Κύριον καθήμενον επί θρόνου υψηλού και επηρμένου και πλήρης ο οίκος της δόξης αυτού και Σεραφίν ειστήκεισαν κύκλω αυτού εξ πτέρυγες τω ενί και εξ πτέρυγες τω ενί και ταις μεν δυσίν κατεκάλυπτον το πρόσωπον και ταις δυσίν κατεκάλυπτον τους πόδας και ταις δυσίν επέταντο, και εκέκραγον έτερος προς τον έτερον και έλεγον• «άγιος, άγιος, άγιος, Κύριος Σαβαώθ, πλήρης πάσα η γη τής δόξης αυτού»• και επήρθη το υπέρθυρον από της φωνής ης εκέκραγον και ο οίκος επλήσθη καπνού».
Ανάλογα μαρτυρούνται και στην ιερά Αποκάλυψη του Ιωάννου τού Θεολόγου: «και είδον και ήκουσα ως φωνήν αγγέλων πολλών κύκλω τού θρόνου και των ζώων και των πρεσβυτέρων, και ην ο αριθμός αυτών μυριάδες μυριάδων και χιλιάδες χιλιάδων, λέγοντες φωνώ μεγάλη· Αξιόν εστι το αρνίον το εσφαγμένον…» (Αποκάλ., κεφ. ε’, στίχ. 11 – 12).
Το γεγονός ότι ο ήχος δημιουργήθηκε προ της Δημιουργίας των κτιστών όντων τεκμηριώνει και εξηγεί, γιατί η μουσική (όχι, φυσικά, όπως την γνωρίζουμε εμείς σήμερα) θα είναι η μόνη τέχνη, η οποία θα διατηρηθεί στη Βασιλεία τού Θεού. Πώς το γνωρίζουμε; Η δοξολόγηση του Τριαδικού Θεού που είναι το αιώνιο και ακατάπαυστο έργο των Αγίων Αγγέλων και θα είναι, επίσης, το αιώνιο και ακατάπαυστο έργο όλων των σεσωσμένων Πολιτών τής Βασιλείας των Ουρανών.
«Χριστός Αληθώς Ανέστη»!