του Αποστόλη Ζουπανιώτη
Ουάσιγκτον.
Απ’ όλα τα δημοσιεύματα και τις αναλύσεις για τους στόχους της συνάντησης στο Λευκό Οίκο μεταξύ του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα και του προέδρου Τραμπ, η πιο εύστοχη περιγραφή έγινε από τον Αμερικανό πρόεδρο, ο οποίος είπε πάρα πολύ απλά στις κοινές δηλώσεις προ της έναρξης των συνομιλιών:
«Θα συζητήσουμε επιπρόσθετους τρόπους που η Ελλάδα μπορεί να βοηθήσει εμάς κι εμείς την Ελλάδα».
Οι δύο βασικοί τομείς στους οποίους αναζητήθηκαν τρόποι αναβάθμισης της συνεργασίας των δύο χωρών – που από την περίοδο του Ομπάμα χαρακτηρίζεται «συμμαχική στρατηγική» είναι ο οικονομικός και ο γεωστρατηγικός/πολιτικός, στους οποίους αναφέρθηκε εκτενώς σ’ όλες τις δημόσιες και ιδιωτικές του παρεμβάσεις ο Έλληνας πρωθυπουργός.
Παρά το γεγονός ότι σε πολλά σημεία οι αυτοί τομείς αλληλοσυνδέονται, θα επιχειρήσουμε να διατυπώσουμε τα βασικά σημεία.
Οικονομία
-Το πρώτο ζητούμενο από ελληνικής πλευράς ήταν η εξασφάλιση της πολιτικής υποστήριξης από πλευράς ΗΠΑ στο θέμα της συνολικής στάσης του ΔΝΤ, ώστε αφενός να μην τραβήξουν σε μάκρος οι διαπραγματεύσεις για την αξιολόγηση του ελληνικού προγράμματος κι αφετέρου να προχωρήσει γρήγορα το ζήτημα της ελάφρυνσης του χρέους. Οι δημόσιες τοποθετήσεις στη διάρκεια της Φθινοπωρινής Συνόδου του ΔΝΤ (4 μέρες προ της συνάντησης Τραμπ – Τσίπρα) του Αμερικανού υπουργού Οικονομικών – χαρακτηρίστηκαν «όχι και τόσο ευχάριστες για το ΔΝΤ» – ίσως συνέβαλαν στη θετική στάση της Κριστίν Λαγκάρντ, την περασμένη Δευτέρα. Το παράθυρο ευκαιρίας προσδιορίζεται μέχρι τα τέλη Φεβρουαρίου.
Ο Έλληνας πρωθυπουργός και οι συνεργάτες του «εξεπλάγησαν θετικά» από τις δημόσιες τοποθετήσεις Τραμπ για την ελάφρυνση του ελληνικού χρέους, καθώς οι αρχικές εντυπώσεις ήταν αρνητικές.
-Το δεύτερο ζητούμενο ήταν τα αμιγώς οικονομικά ζητήματα. Ο Έλληνας πρωθυπουργός ζήτησε ενθάρρυνση από μέρους της αμερικανικής κυβέρνησης των επενδύσεων στην Ελλάδα, ιδιαίτερα στους τομείς του τουρισμού, των ακινήτων, της ενέργειας, των υποδομών, της νέας τεχνολογίας, του αγροτουρισμού και του χρηματοπιστωτικού τομέα.
Η δημιουργία κοινής επιτροπής από τον υπουργό Οικονομίας Δημήτρη Παπαδημητρίου και τον υπουργό Εμπορίου για την υψηλή εποπτεία της απόφασης αποτελεί ένα θετικό πρώτο βήμα και εγγύηση απευθείας υψηλού επιπέδου πρόσβασης. Ο κ. Παπαδημητρίου και άλλα μέλη της κυβέρνησης, στελέχη υπουργείων, τραπεζών κ.λπ. θα ταξιδέψουν στις ΗΠΑ τον Δεκέμβριο για το επενδυτικό συνέδριο της Capital Link στη Νέα Υόρκη. Θα προηγηθεί επίσκεψη αποστολής 13 μεγάλων αμερικανικών επιχειρήσεων στην Ελλάδα – που διοργανώνει το αμερικανικό υπουργείο Εμπορίου.
-Από αμερικανικής πλευράς, το ενδιαφέρον εστιάζεται στη διασφάλιση ότι οι αμερικανικές επιχειρήσεις θα μπορούν να διεκδικήσουν «ίσοις όροις» διάφορα πρότζεκτ στην Ελλάδα, αλλά παράλληλα να έχουν προνομιακή μεταχείριση στον τομέα των εξοπλιστικών προγραμμάτων, κάτι που φαίνεται να υλοποιείται στον εκσυγχρονισμό των F-16. Στο τελευταίο, οι συζητήσεις που έχουν γίνει δίνουν πολλά αμερικανικά ανταλλάγματα (γι’ αυτό κι η διαφορά μεταξύ 1,1 δισ. ευρώ που λέει η Ελλάδα και 2,4 δισ. δολάρια που είπε ο Τραμπ) στην Ελλάδα, μεταξύ άλλων και μεγάλο κομμάτι του έργο να γίνει στην ΕΑΒ. Επίσης αξιοποίηση της ΕΒΟ στον εκσυγχρονισμό αμερικανικών οπλικών συστημάτων.
Στον τομέα της ενέργειας, πρώτος στόχος των Αμερικανών είναι η Ελλάδα να κινηθεί εντός των αμερικανικών στρατηγικών σχεδιασμών στους αγωγούς. Πέραν τούτων, να προτιμηθούν αμερικανικές επιχειρήσεις (χωρίς να αποκλείουν άλλες μεγάλες δυτικές) και να προχωρήσει το έργο της μεταφοράς αμερικανικού υγροποιημένου φυσικού αερίου στο τερματικό της Αλεξανδρούπολης.
Στο πλαίσιο των συζητήσεων από αμερικανικής πλευράς εγέρθηκε και ζήτημα να προτιμηθεί η Boeing από την Aegean που θα προχωρήσει σύντομα σε νέες αγορές αεροσκαφών.
Γεωστρατηγικά
Οι γεωστρατηγικές εξελίξεις κι ο ρόλος της Ελλάδας για τις ΗΠΑ, συζητήθηκαν στην Ουάσιγκτον υπό τη σκιά των κάκιστων και ραγδαία επιδεινούμενων τουρκοαμερικανικών σχέσεων. Οι ΗΠΑ εδώ και αρκετό καιρό στο πλαίσιο των σχεδιασμών τους για εξεύρεση εναλλακτικών επιλογών στην περίπτωση που καταστεί αδύνατη η χρησιμοποίηση της βάσης του Ίνσιρλικ στην Τουρκία, έχουν στην κορυφή των προτιμήσεων τη Βάση της Σούδας, η οποία είναι ούτως ή άλλως κρίσιμη για το αμερικανικό πολεμικό ναυτικό.
Το θέμα της Σούδας απλά μνημονεύτηκε από τον πρωθυπουργό ως παράδειγμα συνεργασίας μεταξύ ΗΠΑ – Ελλάδας και τον πρόεδρο Τραμπ ως έκφραση ευγνωμοσύνης προς την Ελλάδα και αναγνώρισης του ρόλου και της χρησιμότητάς της. Όσοι «Σουδοποίησαν» την επίσκεψη διαψεύσθηκαν, καθώς το όλο θέμα της επέκτασης της συμφωνίας συζητείται στα στρατιωτικο-διπλωματικά ελληνοαμερικανικά κανάλια και αναμένεται να διευθετηθεί εντός του 2018.
Υπάρχουν πολλές ειλημμένες αποφάσεις για την αναβάθμιση της στρατηγικής σχέσης των δύο πλευρών οι οποίες δεν πρόκειται να δουν σύντομα το φως της δημοσιότητας, κάτι που συνέβη και στην περίπτωση των σχέσεων Κύπρου – ΗΠΑ. Θα πρέπει να αναμένεται εντός του 2018 η αύξηση, των εκατέρωθεν επισκέψεων στρατιωτικών αντιπροσωπειών, των συζητήσεων για κοινές δράσεις στην αντιμετώπιση της τρομοκρατίας, της προστασίας από κυβερνοεπιθέσεις κ.ά. Επίσης η παροχή τεχνογνωσίας αλλά και υλικοτεχνικής υποδομής προς την Ελλάδα για την αντιμετώπιση προκλήσεων της προσφυγικής/μεταναστευτικής κρίσης.
Από μέρους της Ελλάδας, οι επιδιώξεις της συνοψίζονται στο μοτό του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα σε όλες σχεδόν τις δημόσιες τοποθετήσεις του.
Τόνισε ότι πρέπει να καταστεί σαφές σε συμμάχους και φίλους «ότι η Ελλάδα μπορεί να παραμείνει περιφερειακός πυλώνας σταθερότητας και ασφάλειας μόνον αν απαντηθούν οι θεμελιώδεις ανησυχίες της στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Στην κορυφή τους έθεσε το κυπριακό και τα ελληνοτουρκικά. Ωστόσο σ’ αυτές υπάρχει και η στήριξη της Ελλάδας στη διπλωματική επίλυση της διαφοράς Ελλάδας – Σκοπίων, όπου θα πρέπει στο αμέσως επόμενο διάστημα να αναμένεται ένταση της κινητικότητας.
Πέραν των συναντήσεων Τσίπρα – Τραμπ και Τσίπρα – Πενς, το βάρος των συζητήσεων για τα γεωστρατηγικά ζητήματα έπεσε στον υπουργό Εξωτερικών Νίκο Κοτζιά, που είχε δίωρη συνάντηση τη Δευτέρα με τον σύμβουλο Εθνικής Ασφαλείας του προέδρου Τραμπ, H.R. McMaster και νέα μακρά συνάντηση την Πέμπτη το απόγευμα με ανώτατα στελέχη του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας. Στις συναντήσεις συζητήθηκε ο ιστός της στρατηγικής συνεργασίας των δύο χωρών, που ξεκινά από τη διευρυμένη παρεμβατική δυνατότητα της Ελλάδας σε χώρες της Μέσης Ανατολής.
Στο επόμενο διάστημα πιθανόν να δούμε με την ενθάρρυνση των Αμερικανών, αφενός διεύρυνση της τριμερούς συνεργασίας Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ και αφετέρου διεύρυνση των τριμερών συνεργασιών Ελλάδας και Κύπρου με άλλες χώρες της περιοχής. Ίσως μάλιστα εμφανιστεί και η πρώτη τετραμερής, που θα γράψει ιστορία. Ενώ την άνοιξη θα πρέπει να αναμένεται νέα επίσκεψη Κοτζιά στις ΗΠΑ.
Κυπριακό – Ελληνοτουρκικά
Στο κυπριακό ο Αλέξης Τσίπρας διατύπωσε και δημόσια τη θετική στάση της Ελλάδας στη Διάσκεψη για την Κύπρο στην Ελβετία, ξεκαθάρισε ότι δεν πρόκειται να γίνει αποδεκτή λύση που θα επιτρέπει διατήρηση της παρουσίας τουρκικών στρατευμάτων και εγγυήσεων, κάλεσε την Τουρκία να επιστρέψει στις διαπραγματεύσεις για λύση στη βάση των ψηφισμάτων του Σ.Α. και του ευρωπαϊκού κεκτημένου.
Στα ελληνοτουρκικά αναφέρθηκε στις τουρκικές προκλήσεις στο Αιγαίου, προσκομίζοντας μάλιστα στον αντιπρόεδρο Πενς ολόκληρο φάκελο με παραδείγματα από το 2013 μέχρι σήμερα. Μάλιστα εξέφρασε υποστήριξη στην ευρωπαϊκή προοπτική της Άγκυρας, θέτοντας ως προϋποθέσεις τον σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα, τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας και το διεθνές δίκαιο.
Είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον ότι σε καμία περίπτωση δεν τέθηκε από ελληνικής πλευράς η τουρκική αναξιοπιστία, παρότι το τελευταίο διάστημα υπάρχουν πάμπολλες αναλύσεις περί αυτού από Αμερικανούς αναλυτές.
«Αν έλθει η κατάλληλη στιγμή οι Αμερικανοί γνωρίζουν τον ρόλο που θα μπορέσει να διαδραματίσει η Ελλάδα», ανέφερε ανώτατη ελληνική κυβερνητική πηγή.
Οι Αμερικανοί συνομιλητές του πρωθυπουργού και του υπουργού Εξωτερικών έδειξαν πλήρη κατανόηση στις ελληνικές θέσεις και στο κυπριακό και στα ελληνοτουρκικά. Στο πρώτο, θα δοκιμαστεί η Τουρκία μετά τις προεδρικές εκλογές στην Κυπριακή Δημοκρατία. Στο δεύτερο, επικρατεί αναμονή εν όψει της επίσκεψης Κοτζιά στην Τουρκία, αυτή την Τρίτη. Ωστόσο, πολλά θα εξαρτηθούν από την πορεία των αμερικανοτουρκικών συνομιλιών, οι οποίες θα καθορίσουν εν πολλοίς και τις δυνατότητες άσκησης επιρροής από μέρους της Ουάσιγκτον στην Άγκυρα. Όπως κι αν έχει το πράγμα, όμως, η Αθήνα προσδοκεί στο εξής η στάση της αμερικανικής κυβέρνησης να είναι περισσότερο υποστηρικτική στην τουρκική αδιαλλαξία
Θετική αποτίμηση
Η αποτίμηση της επίσκεψης από μέρους του Έλληνα πρωθυπουργού και των συνεργατών του είναι θετική, με κάποιους να μιλούν για νέα εποχή στις ελληνοαμερικανικές σχέσεις. Θετική ήταν κι η αποτίμηση στελεχών του Ελληνοαμερικανικού λόμπι, όπως ο Έντι Ζεμενίδης του Συμβουλίου Ελληνοαμερικανικής Ηγεσίας. Απλά πολλοί αναλυτές συνιστούν υπομονή, καθώς τα απτά αποτελέσματα θα έλθουν σταδιακά.
Ειδικά στον τομέα της οικονομίας, ενώ εκδηλώνεται σημαντικό ενδιαφέρον από μεγάλες αμερικανικές εταιρείες για επενδύσεις, εγέρθηκαν ερωτήματα προς τον Αλέξη Τσίπρα για το νομικό πλαίσιο στην Ελλάδα και το «βραχυκυκλωμένο» σύστημα απονομής δικαιοσύνης. Δόθηκαν εξηγήσεις και διαβεβαιώσεις από μέρους του πρωθυπουργού για προσωπική εμπλοκή, όμως, οι επενδυτές ήταν ξεκάθαροι πως σταθερότητα σημαίνει να υπάρχουν δεδομένοι κανόνες παιγνιδιού.
«Κι εμείς στο Ιλινόις επενδύουμε με καθεστώς υψηλής φορολογίας και ισχυρά συνδικάτα, όμως όλοι γνωρίζουμε τους κανόνες του παιγνιδιού», ήταν το μήνυμα προς τον πρωθυπουργό.
Ένα δεύτερο ερώτημα – που εγέρθηκε και επί Σαμαρά το 2014 και αποτέλεσε στην πορεία ανασταλτικό παράγοντα – είναι τα εργασιακά. Στο Σικάγο ο κ. Τσίπρας έσπευσε προκαταβολικά να τους ενημερώσει για τις αλλαγές που έγιναν και τι απομένει, όμως θεωρείται βέβαιο ότι ενόσω θα εκδηλώνεται ενδιαφέρον από μέρος των επενδυτών, θα αναμένουν πριν την τελική τους απόφαση υλοποίηση κι αυτών των μεταρρυθμίσεων.
* Ο Αποστόλης Ζουπανιώτης είναι δημοσιογράφος, εκδότης της ομογενειακής εφημερίδας Greek News