Μπορεί η τέχνη να έχει ανάγκη ένα ευρύ κοινό για να επικοινωνήσει τους φόβους, τα όνειρα και τις ελπίδες της, αλλά ένα είναι σίγουρο. Η τέχνη δεν παράγεται μόνο στην πρωτεύουσα. Μέσα στο πολυκύμαντο πολιτιστικό τοπίο της περιφέρειας υπάρχουν οάσεις τέχνης που εκπλήσσουν και προκαλούν, που εκπαιδεύουν και εμπνέουν. Αρκεί να έχουμε τα μάτια της ψυχής μας ανοιχτά και να νιώσουμε την ανάγκη για εμβύθιση σε έναν κόσμο εντελώς διαφορετικό από την καθημερινότητα.
Ένας αντίστοιχος σταθμός σε αυτό το οπτικό και νοητικό ταξίδι είναι η αίθουσα τέχνης «δ» του Θανάση Δουλκέρογλου, που λειτουργεί τα τελευταία χρόνια στον Βόλο ως σταθερός φάρος σύγχρονης εικαστικής δημιουργίας. Βρεθήκαμε στον φιλόξενο χώρο της «δ» και είχαμε την ευκαιρία να συνομιλήσουμε με τον ιδιοκτήτη της, έναν βέρο λάτρη της τέχνης.
Συνέντευξη
ΦΑΙΗ ΤΖΑΝΕΤΟΥΛΑΚΟΥ
Κύριε Δουλκέρογλου, τι σας ώθησε πριν τέσσερα χρόνια στο να δημιουργήσετε τον Χώρο Τέχνης «δ.» στον Βόλο και καταμεσής της κρίσης;
Η αγάπη μου για τα εικαστικά και τις τέχνες γενικότερα με συντροφεύει και με δυναμώνει από τα νεανικά μου χρόνια. Ωστόσο η σχέση μου αυτή συμπορεύτηκε με την επαγγελματική μου πορεία και μάλιστα έως έναν βαθμό την καθόρισε, αν και αφορούσε έναν διαφορετικό χώρο δράσης. Τώρα ωρίμασε η ανάγκη να δημιουργηθεί ο Χώρος Τέχνης «δ.», που συνέπεσε με τα χρόνια της οικονομικής κρίσης ως αντίδοτο ή αντίβαρο της όλης κατάστασης.
Ποιες είναι οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει μία αίθουσα σύγχρονης τέχνης στην περιφέρεια;
Δεν γνωρίζω και δεν παραλληλίζω τον Χώρο Τέχνης «δ.» με αντίστοιχους του κέντρου (Αθήνας) ή άλλων πόλεων και περιοχών. Δεν αντιμετωπίζω τον χώρο ως πεδίο αναμέτρησης ικανοτήτων, αλλά ανάδειξης ικανοτήτων, έμπνευσης και δημιουργίας. Η πρόκληση είναι πάντα και παντού η ίδια: Να ξεπερνάς δεδομένα κοιτώντας ψηλά, να πραγματοποιείς αυτά που είχες φανταστεί και τότε ανακαλύπτεις ότι δεν είσαι μόνος, καθώς υπάρχουν και άλλοι δίπλα και κοντά σου… Άλλωστε έχουν προϋπάρξει αντίστοιχες προσπάθειες κατά το παρελθόν με επιτυχημένη πορεία.
Τι είδους θεατές απαρτίζουν το κοινό σας; Τι αναζητούν μέσα από τις εκθέσεις σας;
Η απάντηση είναι προφανώς κοινότυπη. Όπως παντού και εδώ υπάρχουν από όλα και για όλους. Βεβαίως υπάρχει ένας πυρήνας που αποτελείται από το φιλότεχνο (όπως ονομάζεται) κοινό, που ακολουθεί και υποστηρίζει ανάλογες δράσεις. Όλα όμως αλλάζουν και όλα μπορούν να αλλάξουν, να εμπλουτιστούν και να διαφοροποιηθούν, χωρίς να σημαίνει ότι δεν υπάρχει ένα πλαίσιο που απλά διευρύνεται. Όπως καλά γνωρίζετε, οι άνθρωποι που παρακολουθούν τα εικαστικά, επιδιώκουν τη θέαση, την απόλαυση ενός καλού έργου και τη γνωριμία με έναν καλό δημιουργό.
Μελετώντας τις καλλιτεχνικές σας επιλογές όλο αυτό το διάστημα, αντιλαμβάνομαι ότι σας ενδιαφέρει όλο το εύρος της σύγχρονης ελληνικής τέχνης, με έμφαση σε μια δημιουργική ζωγραφική εντοπιότητα…
Η εντοπιότητα ενδιαφέρει χωρίς να αποτελεί κύριο και βασικό μέλημα. Βεβαίως και οι καλλιτέχνες που δραστηριοποιούνται στον Βόλο ή κατάγονται από την πόλη μας προκαλούν το ενδιαφέρον διοργανωτή και κοινού. Το ίδιο ενδιαφέρον ωστόσο προκαλεί και στους δύο πόλους και ένας καλλιτέχνης από άλλον χώρο και περιοχή που προσφέρει τη χαρά της προσέγγισης των έργων του σε όλους μας. Πρωταρχικός στόχος είναι η συνεχής παρακολούθηση ρευμάτων και διοργανώσεων σε εθνικό, αλλά και διεθνές επίπεδο, διαφορετικά ο κίνδυνος εσωστρέφειας και εικονικής επάρκειας καραδοκεί επικίνδυνα.
Στον πολύ ενδιαφέροντα αρχιτεκτονικά χώρο της gallery «δ.» επί της οδού Χατζηαργύρη 4 στον Βόλο, φέτος ταξιδέψαμε σε πολλούς σταθμούς, όπως στα αρχαϊκά τοπία του Ιωακείμ Μιναρετζόπουλου και του Κώστα Μπομπού, σαλπάραμε επάνω στις υφές των καραβόξυλων του Γιάννη Μιχαηλίδη για να προλάβουμε τη στιγμή της αναγωγής του καθημερινού στο θείο μαζί με τον Πασχάλη Αγγελίδη και να μελετήσουμε μια ωδή στη λιτότητα της ιστορίας, μέσα από το πάντρεμα της Δύσης με την Ανατολή στη χάρτινη γλυπτικότητα του Νίκου Ποδιά. Η μεταφυσική αδρότητα των χαρακτικών του Τάσσου συνάντησε την «απαλή» εκδοχή της καθημερινότητας της Ιωάννας Τερλίδου, όταν η φύση ερωτοτροπεί με τον άνθρωπο στα ζωγραφικά του Χρήστου Σιψή, ενώ αυτός ταυτόχρονα δομεί το περιβάλλον του, δημιουργώντας ευαισθητοποιημένα πλέγματα συγκίνησης στα έργα του Κωνσταντίνου Κομνηνού. Μιλήστε μας για το ταξίδι μίας καλλιτεχνικής χρονιάς όπως η φετινή. Θεωρείτε ότι έχει ενδιαφέρον να δημιουργούνται αναπάντεχοι διάλογοι μεταξύ καλλιτεχνών με διαφορετικό ιδίωμα – ο τίτλος «Συγγενείς Διαφορετικότητες» της ομαδικής έκθεσης που παρουσιάστηκε στον χώρο σας ώς το τέλος Αυγούστου μάλλον απαντά στην ερώτησή μου. Έτσι δεν είναι;
Η παράθεση στοιχείων για όλες τις εκθέσεις και τους δημιουργούς την καλλιτεχνική χρονιά που έκλεισε φέτος αποδεικνύει την προσωπική σας ενεργή θέση και σχέση, για την οποία αναλογούν ευχαριστίες, αλλά και την ευχάριστη διαπίστωση ότι υπάρχουν ικανοί και άξιοι υποστηρικτές των τεχνών. Ανάλογη διαπίστωση σε άλλο βεβαίως επίπεδο πιστοποιείται όσον αφορά στο βασικό τρίπτυχο που αφορά στον διοργανωτή, τον καλλιτέχνη (ή καλλιτέχνες) και το κοινό. Η περίεργη αυτή σχέση λειτούργησε φέτος ως συνισταμένη διαφορετικών τάσεων και κοινής θέασης με βάση την έμπνευση και την απόδοσή της. Καταληκτικά «Συγγενείς διαφορετικότητες» δεν είναι απλά τίτλος έκθεσης, αλλά διαπίστωση και ταυτόχρονα διαπίστευση δράσης και σκέψης.
Μιλήστε μας για το νέο σας καλλιτεχνικό πρόγραμμα…
Το πρόγραμμα κάθε καλλιτεχνικής χρονιάς διαμορφώνεται τουλάχιστον έναν χρόνο πριν την υλοποίησή του και καθορίζεται από πολλά δεδομένα που απρόκλητα έως και απρόσκλητα προκύπτουν. Κι αυτό πιστέψτε με έχει τη γοητεία του, καθώς το απρόβλεπτο εμπλουτίζει και διαφοροποιεί εμποδίζοντας τη διοργάνωση να γίνει «μανιέρα» και ρουτίνα. Σε κάθε περίπτωση κάθε χρόνο η αγωνία και η χαρά συμπορεύονται. Για αυτή τη χρονιά το ξεκίνημα δίνει η μεγάλη Ελληνίδα χαράκτρια Μαίρη Σχοινά στις 12 Σεπτεμβρίου και ακολουθούν οι εικαστικοί Σαμαρά Κατερίνα, Ψυχούλης Αλέξανδρος, Κουρκούβελος Γιώργος και άλλοι έξι καλλιτέχνες μέχρι τον Ιούνιο 2020.
Μέχρι σε ποιο σημείο εμπλέκεται ο γκαλερίστας στην καλλιτεχνική παρουσίαση; Και πόσο συχνά ξαφνιάζεται από το τελειωμένο έργο του καλλιτέχνη;
Ο γκαλερίστας δεν πρέπει να παίζει τον ρόλο του υποβολέα, ο ρόλος του να περιορίζεται στην καλή οργάνωση της έκθεσης, να σέβεται τα έργα που του εμπιστεύεται ο καλλιτέχνης και να διαθέτει τις γνώσεις εκείνες που θα του επιτρέπουν να ξεναγήσει τρόπον τινά τους επισκέπτες – φιλότεχνους και να «λύσει» τυχόν απορίες τους.
Εσείς ως φιλότεχνος, πού θεωρείτε ότι έγκειται το ενδιαφέρον σας; Τι σας προκαλεί δημιουργικά;
Θεωρώντας τον όρο «φιλότεχνος» ανώτερο και του καλλιτέχνη και του διοργανωτή – οικοδεσπότη εκθέσεων και κυρίως τιμώντας τη σχέση μεταξύ όλων των προαναφερόμενων «πόλων» δεν καταλήγει κανείς παρά στην αίσθηση ότι δημιουργία είναι η πρόθεση και κυρίως η εγρήγορση παρακολούθησης και ανάδειξης της έμπνευσης που αποδίδεται ως έργο τέχνης σε όλες του τις μορφές. Η αφύπνιση αισθήσεων σε συνδυασμό με τη συνειδητοποίηση της προσφοράς του δεν οδηγούν παρά στη δημιουργία.
Πώς είναι να ζείτε ανάμεσα στην τέχνη; Με τόση απομυθοποίηση τριγύρω μας, πώς είναι όταν κάποιος κάνει τη ζωή του τέχνη, ή κάνει την τέχνη ζωή; Θα μπορούσε να είναι ένας προτεινόμενος τρόπος επιβίωσης ενάντια στη σκληρότητα; Τι χρειάζεται να κάνει ο άνθρωπος γι’ αυτό;
Είναι και δικά μου απορία, η απομυθοποίηση προϋποθέτει τον μύθο. Αν ο μύθος περάσει κάτι σαν σπουδαιότητα, το παιχνίδι είναι χαμένο – αυτό αφορά και τις δυο πλευρές. Δεν χτίζονται έτσι οι καλές συνεργασίες. Θα έλεγα καλύτερα να μιλάμε για σεβασμό και από τις δυο πλευρές δημιουργού – φιλότεχνου, είναι δυο όψεις του ιδίου νομίσματος, χωρίς τους φιλότεχνους δεν υπάρχουν δημιουργοί για να υπάρχει επικοινωνία με το τελειωμένο έργο.
Πώς αντιλαμβάνεστε την ψυχή του καλλιτέχνη; Ως μοναχική έκφραση ενός ευαίσθητου ερημίτη, ως καθρέφτη της κοινωνίας, ή ως ένα άβατο;
Αντιλαμβάνομαι τον καλλιτέχνη ως «εξαρτημένο» άτομο, που χωρίς αυτή την εξάρτηση δεν μπορεί να ανασάνει, του λείπει το οξυγόνο. Τα ερημίτης, καθρέφτης της κοινωνίας, άβατο είναι μύθος.
Μέσα στον αιώνα που πέρασε είδαμε την τέχνη να συναντάται στις πιο απροσδόκητες εκδοχές της. Κύριε Δουλκέρογλου, τι είναι για σας τέχνη; Και τι φαίνεται να απασχολεί την τέχνη σήμερα; Είναι η τέχνη δίπλα στη ζωή;
Η τέχνη σήμερα είναι ένα παιχνίδι για δυο παίκτες και ο καλλιτέχνης το παίζει μόνος του, αποκτώντας ιδιαίτερο ενδιαφέρον, γιατί δεν κλέβει τον εαυτό του.
Πώς από την άλλη μπορούμε να φέρουμε τη ζωή δίπλα στην τέχνη;
Η τέχνη έρχεται δίπλα στη ζωή και στη ζωή μας αν ακολουθήσουμε αυτό που ο γνωστός Γάλλος ζωγράφος και γλύπτης Έντγκαρ Ντεγκά είχε δηλώσει: «Η τέχνη δεν είναι αυτό που βλέπεις, αλλά αυτό που κάνεις τους άλλους να δούνε». Ας το ακολουθήσουμε…