Ταξίδι του Συνδέσμου Φιλολόγων στην Ιστορία

Ο Σύνδεσμος Φιλολόγων Ν. Μαγνησίας πραγματοποίησε μια ακόμη εξόρμηση που αποτέλεσε τροφή για σκέψη. Πειραιάς – Σούνιο – Λαύριο και ενδιάμεσα μια παράσταση στο Δημοτικό θέατρο Πειραιά.

Του Αρτέμη Χαλάτση
/arthalatsis@yahoo.gr

Αποτελεί παράδοση κάθε Φλεβάρη ο Σύνδεσμος Φιλολόγων του Νομού μας να κάνει μια εξόρμηση στην Αθήνα για επισκέψεις μουσείων-αρχαιολογικών χώρων, συμπεριλαμβανομένης και κάποιας θεατρικής παράστασης. Έτσι, το προηγούμενο Σαββατοκύριακο 10-11 Φεβρουαρίου με συμμετοχή 80 και πλέον ατόμων, που αποτέλεσε και νέο ρεκόρ συμμετοχών, πραγματοποιήθηκε η εκδρομή. Τα σημεία επίσκεψης ήταν το Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά, η θεατρική παράσταση στο υπέροχο δημοτικό θέατρο Πειραιά με τίτλο: «Τρεις ψηλές γυναίκες», το ανεμοδαρμένο Σούνιο με τον επιβλητικό ναό του Ποσειδώνα και ακολούθως το Λαύριο με τα αρχαία μεταλλεία και το Τεχνολογικό Πολιτιστικό Πάρκο. Ήταν μια γεμάτη εκδρομή με πολλές εικόνες και πολύ τροφή για σκέψη.

Σάββατο πρωί. Εμπρός στο Δημαρχείο Βόλου. Το σταθερό σημείο αναχώρησης των εκδρομών εδώ και αρκετά χρόνια. Ανυπομονησία. Υπερκινητικότητα. Αγκαλιές, χαμόγελα, και όπως πάντα, οι πρώτες συζητήσεις για τον καιρό. Κι επειδή «κοντά στον βασιλικό ποτίζεται κι η γλάστρα», έτσι κι εγώ, σύζυγος γαρ εκλεκτής φιλολόγου τυγχάνων, αλλά και λάτρης της αρχαιότητας, κόλλησα εδώ και χρόνια στη φιλόξενη αυτή ομάδα. Εκείνη την ημέρα είχαμε ένα άγχος παραπάνω για τους αγρότες και τα μπλόκα. Θα τα καταφέρουμε να περάσουμε; Θα κλείσει η εθνική; Μήπως πέσουμε σε κανέναν αγρότη που είχε χαμηλούς βαθμούς στα φιλολογικά και μόλις μάθει για πούλμαν με φιλολόγους θα μας καθυστερήσει λίγο παραπάνω; Μ’ αυτά και μ’ αυτά η μίζα γύρισε, το πετρέλαιο μύρισε, το ηλεκτρονικό ρολόι του λιμανιού με τους κόκκινους αριθμούς έδειχνε 07:40 και οι λιγοστοί γλάροι στα ψαράδικα μας αποχαιρετούσαν με το χαμηλό τους πέταγμα και τη διαπεραστική κραυγή τους.

Ο δρόμος ευτυχώς δεν είχε εκπλήξεις. Κάποια παραταγμένα τρακτέρ σε σημεία της εθνικής, αλλά καμία παρακώληση. Η επικείμενη συνάντηση της Τρίτης με τον πρωθυπουργό και τους αγρότες έδωσε σε όλους «ελευθέρας» αυτό το σ/κ. Ο καιρός καλός. Ήλιος. Άφιξη στον Πειραιά. Το μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας και το 3ο σε παγκόσμια κίνηση από πλευράς επιβατών. Φτάνοντας δεν μπορεί να μην σου έρθει στο μυαλό το τραγούδι του μεγάλου ηθοποιού και Πειραιώτη Δημήτρη Παπαμιχαήλ «Κάτω στον Πειραιά στα Καμίνια…». Ο Πειραιάς έχει μεγάλη ιστορία και θα λέγαμε ότι ήταν το διαβατήριο ώστε να γίνει η Αθήνα πρωτεύουσα, καθώς ως λιμάνι πήρε την Αθήνα από το χέρι και την οδήγησε στην κορυφή του αρχαίου κόσμου, αλλά και σήμερα ως σύγχρονη μητρόπολη. Ελάχιστοι ίσως γνωρίζουν ότι στους προϊστορικούς χρόνους ο Πειραιάς ήταν νησί, που χωριζόταν από την υπόλοιπη Αττική με θαλάσσια ζώνη. Ο Πειραιάς κατοικήθηκε γύρω στα μέσα της 3ης π.Χ. χιλιετηρίδας.

Άφιξη σε κεντρικό ξενοδοχείο του Πειραιά. Αποβίβαση. Τα μπαγκάζια ξεφόρτωμα βιαστικά στο lobby του ξενοδοχείου και αμέσως κατεύθυνση με τα πόδια στο κοντινό Αρχαιολογικό Μουσείο. Η ξεναγός μάς περίμενε. Όμορφο μουσείο. Μικρό και περιεκτικό. Θέλεις λίγο περισσότερο από μιάμιση ώρα να το γυρίσεις και να σταθείς στα κυριότερα εκθέματά του. Αποτελείται από ισόγειο και πρώτο όροφο. Ανεβαίνοντας στον επάνω όροφο το πρώτο που αντικρίζεις και ενθουσιάζεσαι είναι ένα αρχαίο χάλκινο έμβολο από αθηναϊκή τριήρη, καθώς κι ένα μαρμάρινο μάτι με το χρώμα ακόμη να υπάρχει επάνω του. Μάτι από εκείνα που στόλιζαν την πρύμνη στις αρχαίες τριήρης όπως και η δική μας «Αργώ». Όσο για το έμβολο, δεν μπορείς να μην κάνεις συνειρμούς για το πλοίο στο οποίο θα ήταν τοποθετημένο, να το φανταστείς καθώς έσκιζε τα νερά του Αιγαίου και γιατί όχι, να είχε εμβολίσει κάποια από τα περσικά πλοία στη φοβερή ναυμαχία της Σαλαμίνας το 480 π.Χ. Δίπλα ακριβώς μια πέτρινη άγκυρα. Απέναντι στον χώρο μια μαρμάρινη στήλη που αποτελούσε αγορανομική επιγραφή με τις τιμές των ειδών που προσφέρονταν στα εφθοπωλεία, καταστήματα ανάλογα με τα σημερινά πατσατζίδικα. Αναφέρονται ποδαράκια, κεφαλάκι, μυαλό, κοιλίτσα, στήθος, συκωτάκι, πλεμόνια…

Η επόμενη αίθουσα περιλαμβάνει πολλές επιτύμβιες στήλες, μικρές και μεγάλες, οι οποίες ήταν κι αυτές ζωγραφισμένες με χρώματα που δυστυχώς έχουν πια σβηστεί με την πάροδο του χρόνου. Ακολουθεί η αίθουσα με αρχαίους αμφορείς και αγαλματίδια. Για εμένα όμως η κορυφαία αίθουσα του μουσείου είναι εκείνη που περιλαμβάνει συνολικά τέσσερα χάλκινα αγάλματα τα οποία αποκαλύφθηκαν τυχαία μόλις το 1959. Είναι πολύ σπάνια, καθώς η κατασκευή χάλκινων αγαλμάτων και ήταν πολύ δύσκολη, αλλά και το κόστος κατασκευής πολύ υψηλό. Η σπανιότητά τους είναι ακόμη μεγαλύτερη αν σκεφτείς ότι πολλά από αυτά τα έλιωναν σε περιπτώσεις πολέμου κι έτσι ελάχιστα έφτασαν μέχρι τις μέρες μας. Τα τέσσερα χάλκινα αγάλματα (κούρος – Απόλλων, Αθηνά, μεγάλη και μικρή Άρτεμις) μαζί με το χάλκινο τραγικό προσωπείο βρέθηκαν τυχαία τον Ιούλιο του 1959 εξ’ αιτίας αποχετευτικών έργων, πίσω από τον Τινάνειο κήπο στον Πειραιά. Τα αγάλματα είχαν αποθηκευτεί σε κάποιο χώρο του αρχαίου λιμανιού και καταχώθηκαν ακολούθως, ώστε να προστατευτούν κατά την πολιορκία και την καταστροφή του Πειραιά, το 86 π.Χ., από τον Ρωμαίο στρατηγό Λεύκιο Κορνήλιο Σύλλα. Κορυφαίο βέβαια έκθεμα αποτελεί το περίτεχνο χάλκινο άγαλμα της Θεάς Αθηνάς, που δεσπόζει στην αίθουσα με τη γνώριμη περικεφαλαία και το επιβλητικό βλέμμα της θεάς με τις λευκές κόγχες των ματιών που θαρρείς σε κοιτάζουν εδώ και αιώνες και νοιώθεις ως θνητός την μικρότητά σου απέναντι σε μία Θεά. Τονίζω ότι το αρχαιολογικό μουσείο Πειραιά πρέπει να είναι ο άμεσος προορισμός του καθένα που διαβάζει αυτό το άρθρο.
Μετά το μουσείο ελεύθερη ώρα και καφεδάκι στη Μαρίνα Ζέας, όπου σε θαμπώνουν ο πλούτος από τα δεκάδες πολυτελή κότερα που βρίσκονται δεμένα αράδα-αράδα και περιμένουν το ζεστό ελληνικό καλοκαίρι να αποπλεύσουν για τα γαλανά νερά του Αιγαίου. Παραδίπλα το Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος, που δυστυχώς εκείνη την ώρα ήταν κλειστό.
Το βράδυ όλοι με τα εισιτήρια στο χέρι έξω από το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Κόσμος πολύς. Κυρίες με τα τακούνια και τα γουνάκια τους, αλλά και καθώς πρέπει κύριοι που παρέπεμπαν σε κάτι που θα μεταφράζαμε ως μεσοαστικό. Επιβλητικό το δημοτικό θέατρο Πειραιά κατασκευής 1895. Τα 600 βελούδινα χοντρά καθίσματα ήταν αναπαυτικά. Το έργο που είδαμε δεν ήταν για τα δικά μου γούστα. «Τρεις Ψηλές Γυναίκες» του Edward Albee σε σκηνοθεσία του διεθνούς φήμης Αμερικανού σκηνοθέτη Robert Wilson. Ή εγώ δεν έχω ιδέα από τέχνη ή ό,τι θέλει ο καθένας βαφτίζει ως τέχνη. Ανυπομονούσα να τελειώσει. Η αλήθεια είναι ότι οι τρεις ψηλές γυναίκες στο τέλος της παράστασης κέρδισαν το χειροκρότημα των θεατών, πλην κάποιας ελαφράς μειοψηφίας εντός της οποίας ήμουν κι εγώ. Εκτός αν οι θεατές χειροκροτούσουν που επιτέλους τελείωσε η παράσταση και θα ελευθερωνόμασταν. 11 τη νύχτα. Πειραιάς by night. Νεολαία, μουσικές, μπαράκια, φώτα, κίνηση. Οι πιο τολμηροί επέστρεψαν στο ξενοδοχείο στις 03:00. Εγώ ήμουν από τους λιγότερο τολμηρούς και με αργό βήμα ακολούθησα την κεντρική οδό Ηρώων Πολυτεχνείου προς το φθηνό κατάλυμά μας.

Κυριακή 11 Φλεβάρη. Καιρός άστατος. Ψιλόβροχο, ευτυχώς χωρίς κρύο. Ακολουθώντας το παραλιακό μέτωπο της Αττικής, Φάληρο – Βουλιαγμένη – Γλυφάδα – Βάρκιζα – Ανάβυσσος, κατευθυνόμασταν προς το Σούνιο. Η καρδιά μου χτυπούσε δυνατά. Ανυπομονούσα να δω από κοντά τον επιβλητικό ναό του Ποσειδώνα. Δεν είχα πάει ποτέ μου. Ήταν ένα κομμάτι του παζλ των αρχαιοελληνικών ναών που μου έλειπε. Λίγο πριν φτάσουμε στο Σούνιο σε κάποιο σημείο του δρόμου ακριβώς πάνω απ’ τη θάλασσα αγήματα ενόπλων δυνάμεων, ένστολοι, πούλμαν, κόσμος πολύς. Μάθαμε γκουγκλάροντας πως ήταν η επέτειος της βύθισης του επιταγμένου από τους Γερμανούς νορβηγικού πλοίου «Όρια» που βυθίστηκε ανοιχτά του Σουνίου προσκρούοντας στη βραχονησίδα «Πάτροκλος» τη 12η Φεβρουαρίου 1944 κατά τη διαδρομή Ρόδος – Πειραιάς. Η βύθιση παρέσυρε στον θάνατο 4.100 Ιταλούς στρατιώτες που ήταν αιχμάλωτοι των Γερμανών. Το ναυάγιο αυτό έχει μείνει στην ιστορία ως «Ο άγνωστος Τιτανικός». Η βύθισή του αποτελεί την 4η μεγαλύτερη ναυτική τραγωδία στα παγκόσμια χρονικά και τη χειρότερη απώλεια ζωών από βύθιση ενός μόνο πλοίου στη Μεσόγειο. Κάθε χρόνο αποδίδεται φόρος τιμής. Ένα σημαντικό γεγονός που δεν γνωρίζαμε. Πλησιάζοντας στο Σούνιο ο επιβλητικός ναός του Ποσειδώνα φάνηκε από μακριά. Ακριβώς στην άκρη του γκρεμού. Επάνω στο ύψωμα. Η αλήθεια είναι ότι από τις φωτογραφίες που είχα δει κατά καιρούς νόμιζα πως είναι στο ίδιο επίπεδο με τη θάλασσα. Όμως εκείνος στέκεται επιβλητικός εδώ και 2.500 χρόνια, στο ύψωμα του ακρωτηρίου του Σουνίου περίπου στα 60 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Ανεγέρθη παράλληλα με τον Παρθενώνα επί εποχής Περικλή περίπου το 440 π.Χ. επί ερειπίων ναού του 11ου π.Χ. αιώνα.
Με προτροπή της προέδρου μας φιλολόγου Βίκυς Μαντζώρου, ο καλλίφωνος Αντρέας Συκιώτης απήγγειλε το υπέροχο ποίημα του Σεφέρη «Επί Ασπαλάθων…», που αποτελεί και το τελευταίο ποίημα του Σεφέρη. Οι ασπάλαθοι είναι θάμνοι με μεγάλα αγκάθια και κίτρινα λουλούδια που βρίσκονται διάσπαρτοι πέριξ του ναού. «Ήταν ωραίο το Σούνιο τη μέρα εκείνη του Ευαγγελισμού πάλι με την άνοιξη…

Φτάσαμε στον ναό ανηφορίζοντας το στενό μονοπάτι. Παντού ασπάλαθοι και μάρμαρα. Τι υπέροχο συναίσθημα! Τι ομορφιά! Τι προνόμιο! Φωτογραφίες. Άγγιξα τα μάρμαρα. Άγγιξα την ιστορία. Άγγιξα τους ασπαλάθους. Πολλά από τα μάρμαρα του ναού είχαν χαραγμένα ονόματα και ημερομηνίες. Σ’ ένα από αυτά, το οποίο βρίσκεται εντός του ναού και δεν έχεις πρόσβαση, είναι χαραγμένη ανάμεσα σε τόσες υπογραφές και ονόματα και η καλλιγραφική υπογραφή του Byron. Καθώς αυτός ο ναός στέκει μόνος και αφύλακτος εδώ και αιώνες, εύκολα μπορούσε έως τα τελευταία χρόνια να κάθεται κάποιος με τις ώρες και να σκαλίζει ονόματα, ημερομηνίες και ό,τι άλλο ήθελε. Ακόμη ένας βιασμός της ιστορίας μας. Όμως, ταυτόχρονα, και μια πηγή πληροφοριών. Από εδώ πέρασε ο Byron το 1809. Το μαρτυρά η περίτεχνη υπογραφή του «Byron». Ο ναός του Ποσειδώνα στο Σούνιο, ο ναός του Ηφαίστου στην Αθήνα και ναός της Αφαίας Αθηνάς στην Αίγινα, σχηματίζουν ένα ισοσκελές τρίγωνο. Εντυπωσιακό!
Το τελευταίο κομμάτι της εκδρομής περιλάμβανε την επίσκεψή μας στο Λαύριο, στα αρχαία μεταλλεία και το σύγχρονο Τεχνολογικό Πολιτιστικό Πάρκο Λαυρίου. Τα μεταλλεύματα του αργύρου στη περιοχή του Λαυρίου ήταν κυρίως μεταλλεύματα μολύβδου και αργύρου με ιστορία 5.000 ετών. Αν δεν υπήρχε Λαύριο δεν θα υπήρχε χρυσός αιώνας του Περικλή, καθώς από εκεί εξορυσσόταν το πολύτιμο ασήμι και κόπηκε το πιο γνωστό νόμισμα του αρχαίου κόσμου, το αργυρό τετράδραχμο ή αλλιώς «γλαύκα», καθώς απεικονίζει μια κουκουβάγια στην οπίσθια όψη. Σήμερα εκεί εκτός των άλλων γυρίζονται κι επεισόδια της γνωστής μαγειρικής σειράς master chef.

Μετά από το μεσημεριανό φαγητό σε κάποιο από τα πολλά όμορφα ταβερνάκια του Λαυρίου πήραμε τον δρόμο της επιστροφής.
Άλλη μια υπέροχη εκδρομή που οργάνωσε ο Σύνδεσμος Φιλολόγων. Αν την ίδια εκδρομή και ακριβώς το ίδιο πρόγραμμα το ακολουθούσαν και οι μαθητές των σχολείων μας, σίγουρα θα αποκόμιζαν πολύτιμες γνώσεις και εικόνες που ενδεχομένως για κάποιους από αυτούς θα αποτελούσαν εφαλτήριο για το χάραγμα μιας νέας πορείας. Από μια τέτοια εκδρομή θα μπορούσαν να γεννηθούν πολλοί εν δύναμη φιλόλογοι, αρχαιολόγοι, ιστορικοί, συγγραφείς και οπωσδήποτε λάτρεις του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής ιστορίας. Επιτακτική ανάγκη οι εκδρομές των σχολείων να περιλαμβάνουν τέτοιες διαδρομές.