Οι ταξιδευτές του Ματαρόα «συναντούν» τον Εμπειρίκο

Τέσσερις μεγάλες εικόνες που σχετίζονται με ισάριθμα ποιητικά έργα του Ανδρέα Εμπειρίκου, μαζί και πορτρέτα Ελλήνων υποτρόφων στο Παρίσι, ταξιδευτών του πλοίου «Ματαρόα» το 1945 (Αξελός, Καστοριάδης, Ξενάκης, Σβορώνος, Αξιώτη κ.ά.), περιλαμβάνει η έκθεση ζωγραφικής της Αννας Φιλίνη, που με τίτλο «Ταξίδι προς την Ελευθερία» φιλοξενείται μέχρι στις 20 Μαρτίου στο Πολιτιστικό Κέντρο του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τράπεζας στη Θεσσαλονίκη.

Το ζωγραφικό έργο της Φιλίνη συνιστά ένα τετράπτυχο μήκους 8,40 μ. και συσχετίζεται με τέσσερα διαφορετικά ποιητικά έργα του Ανδρέα Εμπειρίκου και καθώς ξεδιπλώνεται η μία εικόνα δίπλα στην άλλη δημιουργείται ένα ενιαίο έργο. Τα έργα της έκθεσης, που είναι λάδια σε μουσαμά, δημιουργήθηκαν μέσα σε τρία χρόνια – ολοκληρώθηκαν το 2012.

«Ο στοχασμός πάνω στην Ιστορία μέσα σε περίοδο κρίσης σε βοηθά να δεις τα πράγματα σε ευρύτερη κλίμακα αλλά και πιο βαθιά. Ταυτόχρονα, στα τωρινά ζωγραφικά μου έργα η Ιστορία συνδιαλέγεται με την ποίηση του Ανδρέα Εμπειρίκου, ποίηση ερωτική και επική, ενταγμένη από τον ίδιο τον ποιητή με ιδιαίτερο τρόπο μέσα στην ιστορική πραγματικότητα. Ετσι, μέσα στη ζωγραφική μου, η δική μου γλώσσα πλέκεται με το ταξίδι ανατροπής και ελπίδας του υπερρεαλισμού και καταλήγει στο σήμερα με μια πιο ωμή συναισθηματική λαλιά, που μιλά για τη βάναυση καθημερινότητα που ζούμε μέσα στον σύγχρονο κόσμο», σημειώνει η ζωγράφος.

Ο τίτλος του έργου οφείλεται σε δυο ταξίδια που πραγματοποιήθηκαν σχεδόν ταυτόχρονα το 1945: Το ένα είναι το πραγματικό ταξίδι του πλοίου «Ματαρόα» που ξεκίνησε από τον Πειραιά μεταφέροντας, με προορισμό το Παρίσι, τους 215 νέους Ελληνες διανοούμενους υποτρόφους του γαλλικού κράτους και το άλλο είναι το ξεκίνημα συγγραφής το 1945 από τον Ανδρέα Εμπειρίκο του μυθιστορήματός του για το ταξίδι του υπερωκεάνιου «Μέγας Ανατολικός». Και τα δύο είναι ταξίδια προς την αναζήτηση της ελευθερίας.

«Απόπλους»
Οι τέσσερις εικόνες του έργου είναι:

Α) «Ο Απόπλους (περίοδος 1945-1952). Εικόνα αμέσως μετά τον Πόλεμο και πριν από το ξέσπασμα του Εμφυλίου στην Ελλάδα». Στον πίνακα, βλέπουμε να περιφέρονται στην αποβάθρα του λιμανιού διάφοροι πολίτες, πολιτικοί κρατούμενοι που οδηγούνται βάναυσα στις φυλακές και ανάμεσά τους κινούνται ταξιδιώτες του μυθιστορήματος του Εμπειρίκου, όπως οι: Κώστας Αξελός, Κορνήλιος Καστοριάδης, Ιάννης Ξενάκης, Νίκος Σβορώνος, Νέλλη Ανδρικοπούλου, Μάτση Χατζηλαζάρου, Αριστομένης Προβελέγγιος, Μέλπω Αξιώτη κ.ά.

Β) «Φανταστική συνάντηση Ανδρέα Εμπειρίκου και Πάμπλο Πικάσο αμέσως μετά την εκτέλεση του Νίκου Μπελογιάννη (περίοδος 1952-1967)». Η δεύτερη εικόνα αναφέρεται στο έργο του Εμπειρίκου «Σαλτιμπάγκοι στα πέριξ του Παρισίου – Ερμηνεία ενός πίνακα του Πικάσο». Η εικόνα εστιάζει στην περίοδο 1952-1965 και δείχνει μια φανταστική συνάντηση του Εμπειρίκου με τον Πικάσο πάνω σε μια σχεδία στον Σηκουάνα. Μαζί τους κάθονται γύρω από ένα τραπέζι οι υπερρεαλιστές Αντρέ Μπρετόν, Νίκος Εγγονόπουλος και Ντόρα Μάαρ, φωτογράφος της Γκερνίκα και παλιά σύντροφος του Πικάσο.

Γ) «Οκτάνα», η πόλη της μελλοντικής ευτυχίας και οι εξεγέρσεις της Νεολαίας μετά το 1968 (περίοδος 1968-1975)». Η τρίτη εικόνα δείχνει μια συναυλία νέων μουσικών που παίζουν με τα όργανά τους πάνω σε μια ταράτσα της Βενετίας, ενώ πίσω απλώνονται η Λαγκούνα και το Μεγάλο Κανάλι που ξεκινάει με το κτίριο του Παλιού Τελωνείου. Διευθύνει ο Κλάουντιο Αμπάντο. Το έργο εμπνέεται από το ποιητικό κείμενο-ιδεολογικό μανιφέστο του Ανδρέα Εμπειρίκου «Οχι Μπραζίλια μα Οκτάνα».

Δ) «Πολλές φορές τη νύχτα» (Τα τελευταία 30 χρόνια και η σημερινή κρίση)». Η τέταρτη εικόνα αναφέρεται στις τελευταίες δεκαετίες του 20ού αιώνα και στις αρχές της νέας χιλιετίας μέχρι το σήμερα. Ξεκινά δείχνοντας μια βραδιά της Αθήνας μετά το 2000 μπροστά στο Ωδείο του Ηρώδου του Αττικού και αναφέρεται στο ποιητικό κείμενο του Ανδρέα Εμπειρίκου «Πολλές φορές τη νύχτα».

Η έκθεση πλαισιώνεται με 15 πορτρέτα από τους τότε Ελληνες υποτρόφους στο Παρίσι και ταξιδευτές με το πλοίο «Ματαρόα» το 1945, για τα οποία η Αννα Φιλίνη λέει ότι «είναι ανθρώπων που γνώρισα η ίδια μαζί με το έργο τους ή άκουσα για αυτούς από τη γνωριμία τους με τους γονείς μου».