Του Αλέξανδρου Καπανιάρη*
Είναι αποδεκτό ότι στις τοπικές κοινωνίες τα περιφερειακά μέσα μαζικής ενημέρωσης (έντυπα και ηλεκτρονικά) επιτελούν ένα πολύ σημαντικό έργο σε σχέση με την ενημέρωση των πολιτών, την προβολή προβλημάτων-δυνατοτήτων-ιδιαιτεροτήτων των τοπικών κοινωνικών και την καλλιέργεια της περιφερειακής συνείδησης. Συνεπώς, η ισότιμη μεταχείριση και στήριξη των περιφερειακών ΜΜΕ σε σχέση με τα πανελλήνιας εμβέλειας δίκτυα, είναι ένα ζήτημα που συνδέεται με την ποιότητα της δημοκρατίας μας. Επιπρόσθετα, τα περιφερειακά μέσα ενημέρωσης αποτελούν ένα σημαντικό δίαυλο επικοινωνίας, αλλά και δημόσιου διαλόγου σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο.
Σε όλα τα παραπάνω θα πρέπει να προστεθεί ότι στην περίοδο της πανδημίας του covid-19, τα περιφερειακά μέσα ΜΜΕ διαδραμάτισαν ακόμα ένα σημαντικό ρόλο σε σχέση με την κάλυψη τοπικών γεγονότων, καθώς επίσης και σε επίπεδο πληροφόρησης των πολιτών. Αντίστοιχα, όμως στα χρόνια της οικονομικής κρίσης και την περίοδο της πανδημίας τα τοπικά ΜΜΕ, όπως άλλωστε και οι άλλες τοπικές επιχειρήσεις αντιμετώπισαν και αντιμετωπίζουν έως σήμερα μεγάλες δυσκολίες, διότι εκτός των άλλων κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν υποχρεώσεις ανάλογες με ΜΜΕ του κέντρου. Αυτό όμως που δεν πρέπει να ξεχνούμε, είναι τα πανελλαδικής κυκλοφορίας και εμβέλειας (έντυπα και ψηφιακά) ΜΜΕ, έχουν περισσότερες δυνατότητες διαφημιστικής υποστήριξης σε σχέση τοπικά μέσα ΜΜΕ. Στην παραπάνω συζήτηση, προκύπτουν επίσης ζητήματα διαδικασιών σχετικά με τις πρακτικές που έχουν ακολουθηθεί έως σήμερα για την κατανομή των χρημάτων του ελληνικού λαού για τα ενημερωτικά σποτ της πανδημίας του covid-19. Εύλογα λοιπόν προκύπτουν ζητήματα που αφορούν στα κριτήρια και τις προϋποθέσεις κατανομής κρατικού χρήματος, σε πανελλήνιας και τοπικής κυκλοφορίας εμβέλειας ΜΜΕ.
Ωστόσο θα πρέπει να θέσουμε στον διάλογο που αναπτύσσεται για τη βιωσιμότητα των τοπικών ΜΜΕ, τις βασικές απαιτήσεις που έχουν δημοσιοποιηθεί κατά καιρούς από τους συνδικαλιστικούς φορείς των περιφερειακών ΜΜΕ όπου μεταξύ άλλων καταγράφονται: α) η απόλυτη εφαρμογή της ποσόστωσης στα Περιφερειακά ΜΜΕ, σε ό,τι αφορά στην κρατική διαφήμιση, β) η μείωση του ΦΠΑ στον έντυπο τύπο, γ) η μείωση του τέλους της Digea για τα περιφερειακά τηλεοπτικά κανάλια και δ) το πρόγραμμα χρηματοδότησης, μέσω του ΕΣΠΑ, για τον ψηφιακό μετασχηματισμό και την ανανέωση τεχνολογικού εξοπλισμού των περιφερειακών μέσων ενημέρωσης.
Βέβαια οι παραπάνω ενισχύσεις θα πρέπει να γίνουν με θεσμοθετημένα, ισότιμα και ξεκάθαρα κριτήρια, διαφανείς διαδικασίες και με ανάρτηση όλων των σχετικών δαπανών στη Διαύγεια. Ας μιλήσουμε όμως και για τον πυρήνα του προβληματισμού μας σ’ αυτό το άρθρο που σχετίζεται με τον ρόλο των περιφερειακών ΜΜΕ, για την καλλιέργεια της περιφερειακής συνείδησης και για την ποιότητα της Δημοκρατίας μας. Σε μια μεγάλη μερίδα πολιτών των περιφερειών της Ελλάδος, είναι κοινή πεποίθηση ότι τα περιφερειακά ΜΜΕ διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο, διότι παρέχουν τα εχέγγυα της απαραίτητης πολυφωνίας, συνεισφέροντας επιπρόσθετα στη διαφύλαξη της πολιτισμικής κληρονομιάς και στην ανάπτυξη των τοπικών οικονομιών και κοινωνιών.
Την ιδιαίτερη σημασία των τοπικών και περιφερειακών μέσων ενημέρωσης καθώς και η ανάγκη στήριξής τους από τα κράτη, αναδεικνύει και η πρόσφατη έρευνα του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου, που ιδρύθηκε από κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να συμβάλει στην πολιτιστική και επιστημονική ανάπτυξη των κοινωνικών επιστημών. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει στην έρευνα του σχετικά με τον Πλουραλισμό των Μέσων στην Ψηφιακή Εποχή (Monitoring Media Pluralism in the Digital era), που δημοσιεύτηκε το 2020: «Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο είναι ιδιαίτερα σημαντικά για τη δημοκρατία. Η σχέση με το τοπικό κοινό τείνει να είναι στενότερη σε σύγκριση με τα εθνικά μέσα ενημέρωσης. Αυτή η εγγύτητα επιβεβαιώνεται τόσο από τα στατιστικά στοιχεία των αναγνωστών όσο και από το επίπεδο συμμετοχής των αναγνωστων στα μέσα ενημέρωσης. Τα περιφερειακά και τοπικά μέσα μπορούν επίσης να χρησιμεύσουν ως εναλλακτικοί χώροι για συζήτηση για τις ταυτότητες και τις γλώσσες που περιθωριοποιούνται από τα εθνικά μέσα. Ένα σταθερό κανονιστικό πλαίσιο και μέτρα στήριξης μπορούν να βοηθήσουν τα περιφερειακά μέσα ενημέρωσης στη δημοκρατική αποστολή τους. (Cappello et al. 2016). Αυτό γίνεται όλο και πιο σημαντικό τώρα, όταν όλο και περισσότερες τοπικές και περιφερειακές εφημερίδες και ραδιοτηλεοπτικοί φορείς αγωνίζονται για την επιβίωσή τους. Τα τοπικά μέσα ενημέρωσης είναι επίσης κρίσιμοι θεσμοί για τη διασφάλιση της πολυφωνίας και είναι δείκτης μιας υγιούς δημοκρατικής κοινωνίας. Τείνουν να επικεντρώνονται σε τοπικά ζητήματα, και μπορούν συμβάλλουν στη διευκόλυνση των τοπικών συζητήσεων (UNESCO 2017)».
Τα αποτελέσματα της έρευνας του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου, επιβεβαιώνουν τον σημαντικό ρόλο των περιφερειακών μέσων μαζικής ενημέρωσης, τα οποία συνδέονται με την ποιότητα της Δημοκρατίας μας, τη διασφάλιση της πολυφωνίας και την καλλιέργεια της περιφερειακής συνείδησης. Στην ίδια έρευνα καταγράφεται ότι σε χώρες όπως η Αυστρία, το Βέλγιο, η Κροατία, η Δανία, η Γαλλία, η Ουγγαρία, η Πορτογαλία και η Ισπανία υποστηρίζουν τα τοπικά και περιφερειακά μέσα έχοντας επαρκείς κρατικές ενισχύσεις. Αντίθετα στην Ελλάδα, τη Βουλγαρία την Κύπρο, την Τσεχική Δημοκρατία, την Εσθονία, την Φινλανδία, τη Ρουμανία, τη Σλοβακία, την Αλβανία και την Τουρκία, δεν συμβαίνει το ίδιο σε σχέση με τα περιφερειακά / τοπικά μέσα ενημέρωσης και τις επιδοτήσεις.
Συμπερασματικά, τα ισχυρά περιφερειακά μέσα ενισχύουν την ποιότητα της δημοκρατίας, αποτελώντας τον πυλώνα της περιφερειακής συνείδησης και του πλουραλισμού στην περιφέρεια. Επίσης τα τοπικά ΜΜΕ όταν είναι βιώσιμα και ανεξάρτητα, μπορούν να συμβάλουν στην καταπολέμηση του λαϊκισμού στη δημοκρατία όπου και όταν αυτός αναπτύσσεται (αυτοδιοίκηση, πολιτικά κόμματα).
Πηγές:
Ένωση Ιδιοκτητών Επαρχιακού Τύπου, Έρευνα Ευρωπαϊκού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου : Ανάγκη στήριξης των τοπικών και περιφερειακών μέσων – Χωρίς στήριξη τα τοπικά μέσα στην Ελλάδα, Διαθέσιμος στο:
https://eiet.gr/index.php/ειετ-ανακοινώσεις/item/358-ερευνα-ευρωπαϊκου-πανεπιστημιακου-ινστιτουτου-ανάγκη-στήριξης-των-τοπικών-και-περιφερειακών-μέσων-χωρίς-στήριξη-τα-τοπικά-μέσα-στην-ελλάδα.html
European Commission (2020). Monitoring media pluralism in the digital era. Available: https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/monitoring-media-pluralism-digital-era
*Ο Αλέξανδρος Γ. Καπανιάρης είναι διδάκτωρ Ψηφιακής Λαογραφίας, μεταδιδακτορικός ερευνητής του Τμήματος Ιστορίας & Εθνολογίας του Δ.Π.Θ. και συντονιστής Εκπαιδευτικού Έργου Πληροφορικής Θεσσαλίας.