Πολιτισμός

Τα γιορτάσια στων Μαγνήτων τις κοινότητες

 

Του
Χρήστου Γ. Καλαντζή,
εκπαιδευτικού φιλολόγου

Ο φορέας πολιτισμού της Ι. Μ. Δ. «Μαγνήτων Κιβωτός, για τη διάσωση του πολιτιστικού αποθέματος» εξέδωσε, για ένατη συνεχή χρονιά, τη «Συλλεκτική Έκδοση – Ημερολόγιο 2023», που είναι αφιερωμένη στα «Γιορτάσια στων Μαγνήτων τις κοινότητες».
Πρόκειται για καλαίσθητο σκληρόδετο τόμο 210 σελίδων, ο οποίος, εκτός από τον καθαρά χρηστικό του ρόλο, με την παράθεση των ημερών του ενιαυτού, μας κατατοπίζει, σε 80 σελίδες, για τις εορταστικές συνάξεις στην περιοχή της Μαγνησίας, πάλαι τε και επ’ εσχάτων. Η επιμέλεια των κειμένων ανήκει στον Αλέξανδρο Καπανιάρη, ενώ η συνολική επιμέλεια της έκδοσης ανήκει στον ίδιο και στον Νίκο Τσούκα. Τα κείμενα διανθίζονται με πολλές φωτογραφίες που ομορφαίνουν, αλλά, κυρίως, τεκμηριώνουν τα κείμενα.
Ο σεβ. μητροπολίτης μας κ. Ιγνάτιος στον χαιρετισμό του επισημαίνει ότι τα πανηγύρια υπηρετούν την τιμή προς τον Άγιο και την ανθρώπινη ανάγκη για συνεύρεση, τονίζοντας ότι «η Εκκλησία απετέλεσε το αξονικό ενοποιητικό στοιχείο σε όλες τις ψηφίδες του ελληνισμού».
Στο εισαγωγικό τους σημείωμα, οι Καπανιάρης – Τσούκας επισημαίνουν το μωσαϊκό του πληθυσμού της Μαγνησίας, με ανθρώπους από κάθε γωνιά του ελληνισμού, μωσαϊκό το οποίο έχει ως στοιχείο συνεκτικό την ελληνική παράδοση, που αποτυπώνεται στην κοινή περί βίου αντίληψη με τις θρησκευτικές εορτές και τα πανηγύρια.
Στη συνέχεια γίνεται αναφορά στις πολλές επαφές της Μαγνησίας με το εξωτερικό, σε περίοδο κατά την οποία ο ελληνισμός ήταν απλωμένος πέραν των συνόρων του ελληνικού κράτους, στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και των Βαλκανίων, πληρώντας την έννοια του όρου «κοσμοπολίτης». Το 1884 ο διοικητής της Προνομιούχου Τραπέζης Ηπειροθεσσαλίας, σε επιστολή του προς τον Ανδρέα Συγγρό, έγραφε: «πολλοί Πηλιώται … διέτριβον εις τας πόλεις και τας κώμας της Αιγύπτου, παντοία μετερχόμενοι έργα … . Αφ’ ου δε εσχημάτιζον περιουσίαν τινά, επέστρεφον … και άλλοι τους διεδέχοντο. Ούτως απέκτησαν οι πλείστοι των ενταύθα εμπόρων τας περιουσίας των. Και εξακολουθούσι μέχρι σήμερον πολλοί διαμένοντες εν Αιγύπτω…». Αναμενόμενο ήταν, λοιπόν, να έλθουν νέα μουσικά ακούσματα στη Μαγνησία. Η διαπίστωση αυτή τεκμηριώνεται στην έκδοση και με φωτογραφίες στις οποίες οι πανηγυριώτες χορεύουν ευρωπαϊκούς χορούς, ακόμη δε και με προπολεμικές φωτογραφίες από χοροδιδασκαλείο στην Αργαλαστή!
Οι επιμελητές καταλήγουν με τη δήλωση πρόθεσης του Ημερολογίου, τη διάθεση συμβολής σε «δημιουργικό διάλογο με το παρελθόν και στην καλλιέργεια της αντίληψης ότι είμαστε αυτό που είμαστε, σε μεγάλο βαθμό, χάρη σ’ αυτά που μαθαίνουμε, θυμόμαστε και καταγράφουμε». Βεβαίως, θα συμπλήρωνε ο Tawney, «Το παρελθόν αποκαλύπτει στο παρόν, αυτό που το παρόν είναι ικανό να δει».
Ακολουθεί εκτεταμένο κείμενο με την επιμέλεια του Αλεξ. Καπανιάρη, το οποίο χωρίζεται σε δύο ενότητες.
Η πρώτη, με θέμα «Τα γιορτάσια στων Μαγνήτων τις κοινότητες», διαρθρώνεται σε 11 μέρη με κριτήρια μεικτά (θεματικά, χρονικά, γεωγραφικά).
Παρατίθενται θεωρητικά κείμενα περί κοινοτήτων και κοινοτικού τρόπου ζωής και επισημαίνεται ότι «ο κοινός πολιτισμικός χώρος … είναι αυτός που κρατάει την κοινότητα ενωμένη». Με τον εξαστισμό «έρχεται στην επιφάνεια μια νοσταλγία προς την τοπική πατρίδα και τις κοινωνικές μορφές οργάνωσης του παρελθόντος». Αναφέρονται πολιτιστικές εκφάνσεις αυτού του εξαστισμού στην μουσική ζωή της πόλης, (ίδρυση Ωδείων, συγκρότηση χορωδιών κ.λπ.), και τονίζεται η έλευση και εγκατάσταση των προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής.
Αμέσως έπειτα ξεκινά αναφορά σε κατά τόπους πανηγύρια στον Βόλο και στην ύπαιθρο, ενώ παρατίθεται «Πίναξ των πανηγύρεων εν τοις χωρίοις του Πηλίου τελουμένων», που είχε δημοσιεύσει ο Ζωσιμάς Εσφιγμενίτης το 1886 στο περιοδικό του «Φήμη». Μάλιστα, ο Ζωσιμάς καταγράφει και την 2α Νοεμβρίου για «άπαντα τα εν τη επαρχία Βόλου χωρία» ως ημέρα εορτασμού της ενώσεως «μετά της μητρός Ελλάδος». Μήπως θα έπρεπε η αναφορά αυτή να μας προβληματίσει για το εάν τιμάται πρεπόντως σήμερα αυτή η επέτειος;
Ακολούθως γίνεται αναφορά στην ταβέρνα «Σκάλα του Μιλάνου» και σε κέντρα διασκεδάσεως κατά τη δεκαετία 1960-1970, όπου ακούγονται λαϊκά και όχι μόνο τραγούδια, ενώ εμφανίζονται και τοπικά συγκροτήματα όπως οι Four Aces και άλλα.
Η δεύτερη ενότητα, με θέμα «Τα γιορτάσια των Μαγνήτων σήμερα», διαρθρώνεται σε 8 μέρη με κριτήριο γεωγραφικό και καταγράφονται τέτοιου είδους εκδηλώσεις στις ημέρες μας. Είναι χαρακτηριστικό ότι εκτός των θρησκευτικών πανηγύρεων, συναντούμε και γιορτές τοπικών προϊόντων κλπ. Σημειωτέον ότι καταγράφεται Ψαράδικη Βραδιά στην περιοχή της λίμνης Κάρλας, εκδήλωση στην οποία οδήγησε η ανασύσταση της λίμνης.
Κλείνοντας, αξίζει να επισημανθούν τα εξής:
Κατά τις παλαιές εορταστικές συνάξεις οι άνθρωποι είχαν ως κοινά σημεία αναφοράς την τιμή προς τον Άγιο, τα σχετικά έθιμα και τα παραδοσιακά τραγούδια. Αυτά αποτελούσαν στοιχεία ταυτότητας για τα μέλη της κοινότητας. Όμως, ο χαρακτήρας των γιορτασιού αλλάζει όταν, μεταβαλλομένων των οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών, αλλάζει και ο τρόπος διασκέδασης και τα τραγούδια. Όπως χαρακτηριστικά επισημαίνει ο Γεώργιος Μέγας, «Εορτάζει και ο κάτοικος της πόλεως την Πρωτομαγιά, εξέρχεται και αυτός εις τους κήπους και τας εξοχάς, αλλά τίποτε δεν βλέπει πέραν μιας εορτής των ανθέων και της Ανοίξεως. Δεν αντιλαμβάνεται τίποτε από την παλαιάν εορτήν που απεσκόπει την προαγωγήν της γεωργίας και την γονιμότητα ανθρώπων και ζώων». Μάλιστα, στα γιορτάσια συναντούμε όλα τα στοιχεία της λαϊκής ζωής, όπως τα σημειώνει ο Μέγας. Συναντούμε στοιχεία από τον υλικό βίο και την τέχνη του λαού (τροφές, ποτά, ενδυμασία κ.ά.), από τον πνευματικό του βίο (τραγούδια, λαϊκή πίστη κ.ά.), από τον κοινωνικό του βίο (εορτές του κύκλου του έτους και του κύκλου της ζωής). Επομένως και ο γάμος είναι γιορτάσι και μάλιστα από τα πιο σημαντικά, εφ’ όσον δίνει διάρκεια και μέλλον στην κοινότητα, η οποία, γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, τον είχε επενδύσει με τόσα έθιμα και τραγούδια.
Τέλος, λεκτέον ότι η παράθεση, στο Ημερολόγιο, και των λεγόμενων Παγκόσμιων Ημερών και η συνακόλουθη αναπόφευκτη αντιπαραβολή μιας εορτής της Εκκλησίας ή ενός λαϊκού δρώμενου με την Παγκόσμια Ημέρα τουαλέτας επί παραδείγματι, αποβαίνει, θεωρούμε, καταλυτική και μπορεί να οδηγήσει τον έχοντα διάθεσιν και ώτα ακούειν στο να ενδιαφερθεί και να ερευνήσει τι είναι αυτό που διέσωσε τον ελληνικό λαό από την μακραίωνη δουλεία και τον οδήγησε μέχρι την εποχή μας, τι είναι αυτό που μπορεί να τον οδηγήσει σε οδούς σωτηρίας ήδη από την επίγεια ζωή, για το καλό του κόσμου ολόκληρου.
Θα ήθελα να συστήσω σε όσους ενδιαφέρονται για την παράδοσή μας, να προμηθευτούν την «Συλλεκτική Έκδοση – Ημερολόγιο 2023», να συγχαρώ τους συντελεστές της έκδοσης και να ευχηθώ όπως το 2023 αποδειχθεί καρποφόρο σε δράσεις και εκδηλώσεις που θα αναδεικνύουν συνεκτικό ιστό και κοινή θέαση της ζωής ως πυξίδα προς το μέλλον!

Προηγούμενο ΆρθροΕπόμενο Άρθρο
Μοιραστείτε το