Μια πρώτη αποτίμηση , σε αναμονή των προτάσεων, μέτρων και μεταρρυθμίσεων και των επομένων βημάτων.
Τα καλά νέα για τους Ελληνες πολίτες:
Παραμένουμε στην Ευρωπαϊκή οικογένεια, στην Ευρωζώνη και στο ευρώ. Διαθέτουμε νόμισμα που είναι σταθερό και δεν υποτιμάται, νόμισμα που φυσικά δεν «κόβουμε» όποτε επιθυμούμε… Παραμένουμε σε σύμβαση χρηματοδοτικής διευκόλυνσης, διασφαλίζονται οι τραπεζικές καταθέσεις των πολιτών, δεν προκύπτουν περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων. No Grexit. Υπάρχει η προοπτική να συμφωνηθεί μικρότερο πρωτογενές πλεόνασμα για το 2015. Δεν προκύπτουν νέα μέτρα λιτότητας τουλάχιστον στο επόμενο τετράμηνο.
Τα νέα για τον Πρωθυπουργό, τον ΥΠΟΙΚ και γενικότερα την Κυβέρνηση:
Αντελήφθησαν και ευτυχώς εγκατέλειψαν έγκαιρα το καταστροφικό (για την Ελλάδα) επιχείρημα που (οι ίδιοι δυστυχώς) έθεσαν στο ξεκίνημα της διαπραγμάτευσης, ότι δηλαδή «το πρόβλημα αφερεγγυότητας της ελληνικής οικονομίας ονομάστηκε πρόβλημα ρευστότητας» καθώς με αυτό το επιχείρημα δεν είμαστε επιλέξιμοι στους καταστατικούς κανόνες της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Ολοκλήρωσαν τη στροφή (ή όπως ο καθείς θέλει να την ονομάσει) στον ρεαλισμό και την προσγείωση στην πραγματικότητα, φθάνοντας μάλιστα να επικαλούνται θετικά τη συμφωνία του 2012 αλλά και τμήματα του («κατάργηση με ένα νόμο και ένα άρθρο») μνημονίου. Απέδειξαν πόσο εύκολο είναι να καταρρέουν προεκλογικές υποσχέσεις που προσφέρονται άκριτα και αλόγιστα, πόσο μάλιστα όταν εξαρτάσαι από δανεικά και δεν έχεις συγκροτημένη εναλλακτική πρόταση. Παρέμειναν υπό την εποπτεία των θεσμών, δηλαδή της «τρόικα» με άλλη ονομασία. Πέτυχαν να υπάρχει μεγαλύτερο χρονικό διάστημα για να παρουσιάσουν τις προτάσεις της κυβέρνησης για μεταρρυθμίσεις, χωρίς όμως οικονομική ενίσχυση στο ενδιάμεσο διάστημα γεγονός που περιορίζει σημαντικά τους βαθμούς ελευθερίας ειδικότερα σε ότι αφορά στην μονομερή προώθηση νομοθετικών πρωτοβουλιών δημοσιονομικού χαρακτήρα (βλ. υλοποίηση εξαγγελιών) αλλά και συνδέει άμεσα την έκβαση της τετράμηνης παράτασης με τη νέα χρηματοδότηση. Εχασαν, όπως φαίνεται, την προληπτική γραμμή στήριξης, δηλαδή μία χαλαρότερη δανειακή συμφωνία (ουσιαστικά τη σταδιακή έξοδο από το μνημόνιο). Είδαν να μεταφέρονται οι πιστώσεις των 10.6 δις ευρώ που είχαν απομείνει από την ανακεφαλοποίηση των τραπεζών, στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης (δηλαδή στον έλεγχο της ΕΚΤ) από το Ελληνικό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Δεν κέρδισαν να αυξηθεί το όριο των εντόκων γραμματίων που έχουν στο χαρτοφυλάκιό τους οι τράπεζες, γεγονός που μεταφράζεται ότι η Ευρωζώνη κρατά κλειστή τη στρόφιγγα της χρηματοδότησης για το Δημόσιο και συναρτά μελλοντική της στάση με την ταχεία εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων που θα συμφωνηθούν και το κλείσιμο της 4μηνης παράτασης, ώστε να αρχίσει η εκταμίευση των δόσεων. Κέρδισαν την προοπτική για μικρότερο πρωτογενές πλεόνασμα για το 2015, γεγονός που αν συνοδευτεί με επαρκείς μεταρρυθμίσεις στο φορολογικό τομέα μπορεί να περιορίσει φορολογικά βάρη.
Μερικές παρατηρήσεις για την μέχρι σήμερα διαπραγμάτευση.
Η κυβέρνηση πέρασε με τις πρώτες δηλώσεις της ένα μήνυμα αθέτησης δανειακών υποχρεώσεων, γεγονός που οδήγησε σταδιακά στην έκρηξη των «φτωχότερων» χωρών της Ε.Ε. (στις οποίες οι κυβερνήσεις έχουν μεγάλη δυσκολία να αιτιολογούν τη δανειακή βοήθεια για την «πλουσιότερη» Ελλάδα). Αξιολόγησε σωστά ότι οι ΗΠΑ ανησυχούσαν, σημαντικά περισσότερο από την Ε.Ε., για το ενδεχόμενο Grexit καθώς πίστευαν (οι ΗΠΑ) ότι μία τέτοια εξέλιξη θα έθετε την Ευρωπαϊκή Ενωση σε αδυναμία ως προς τη Ρωσία (σε συνάρτηση και με το Ουκρανικό και την αγορά ενέργειας) αλλά και θα προκαλούσε ισχυρή υποβάθμιση του ευρώ προς το δολάριο με ανυπολόγιστες συνέπειες για την εξαγωγική οικονομία των ΗΠΑ. Υποβάθμισε σημαντικά τη στάση πολλών (της Γερμανίας κυρίως αλλά και περιφερειακών) μελών της ευρωζώνης που όταν διαπίστωσαν ότι το Grexit ήταν μία ελληνική «μπλόφα», συσπειρώθηκαν σε μία άκαμπτη στάση προς την Ελλάδα. Θεώρησε ως διαπραγματευτικό ατού το γεγονός ότι εντός του 2015 θα γίνουν εθνικές εκλογές στην Ισπανία, Ιρλανδία και Πορτογαλία (χώρες με δημοσιονομικά ζητήματα), στη Φινλανδία και Δανία (χώρες άκαμπτες σε ότι αφορά στην υλοποίηση δεσμεύσεων) και στο Ηνωμένο Βασίλειο, όμως σύντομα διαπίστωσε τελικά η αλληλουχία των εκλογικών αναμετρήσεων διαμορφώνει πολύπλοκες σχέσεις, μονομερείς στρατηγικές αλλά και αμυντικά αντανακλαστικά εντός της Ε.Ε. Αντιλήφθηκε, αν και με καθυστέρηση, ότι οι διμερείς επικοινωνίες εύκολα πολώνονται και αναζήτησε σωστά «γεφυροποιούς» (βλ. επίσκεψη στον Πρόεδρο Αυστρίας) προς τη Γερμανία. «Επένδυσε» στην πιο «πολιτική» σε σύγκριση με το πρόσφατο παρελθόν Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στον Προέδρο της Γιουνκέρ και στον αρμόδιο Επίτροπο Μοσκοβισί. Εδειξε όμως ότι ήταν ανέτοιμη αλλά και ότι αγνοεί τις ευρωπαϊκές διαδικασίες (βλ. φρασεολογία Γ. Βαρουφάκη, αντικάτασταση Ελληνα επιτρόπου λίγους μόλις μήνες μετά το διορισμό/εκλογή του), γεγονός που κόστισε περιττές μάχες και παρεξηγήσεις. Αιφνιδιάστηκε από τη διαρραγή του μετώπου του Ευρωπαϊκού νότου καθώς υποτίμησε την αντίδραση της Ισπανίας (λόγω εκλογών και Podemos) αλλά και της Πορτογαλίας.
Μερικές διαπιστώσεις για την Ευρωπαϊκή Ενωση
Απέδειξε ότι έχει προχωρήσει η νομισματική ενοποίηση (η ισχυρή θέση της ΕΚΤ το αποδεικνύει καθαρά), όχι όμως και η πολιτική ενοποίηση γεγονός που θέτει σε κίνδυνο την ευρωπαϊκή (κοινωνική) συνοχή, ενδεχομένως και το μέλλον του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Εδειξε ότι διαθέτει ακόμη «ευρωπαϊκά» αντανακλαστικά, αν και συχνά αυτά τα αντανακλαστικά διαμορφώνονται ή και ελέγχονται από την τιμωρητική διάθεση Κρατών Μελών, με αποτέλεσμα οι πολιτικές λιτότητας να παραμένουν, προφανώς εσφαλμένα, το κύριο μέσο αντιμετώπισης δημοσιονομικών προβλημάτων. Δεν υποτίμησε τη σημασία του Grexit για το μέλλον του ευρώ ή για την πολιτική εικόνα και τη δύναμη της Ε.Ε. στο διεθνές επίπεδο. Απέδειξε ότι διαθέτει μηχανισμούς (θεσμικούς ή μη) για την αντιμετώπιση των κρίσεων αλλά και ότι προτιμά τις «μεσοβέζικες» αντί για τις καθαρές λύσεις.
Η επόμενη περίοδος
Το ισοζύγιο της διαπραγμάτευσης είναι αρνητικό. Πάμε λοιπόν σε μια δύσκολη περίοδο, τα πρώτα δείγματα γραφής δεν είναι θετικά, σε ότι δε αφορά το «πρόγραμμα Θεσσαλονίκης» ούτε λόγος.. Το στοίχημα, άλλη μια φορά, είναι «ελπίδα μέσα από την αλήθεια». Οι προτεραιότητες είναι, πάντα σύμφυτες με τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της χώρας, να συμφωνηθούν οι αναγκαίες μεταρρυθμίσεις με γνώμονα το γενικότερο κοινωνικό συμφέρον (και όχι των γνωστών συντεχνιών που είχαν δυναμικά στοιχηθεί προεκλογικά στα κόμματα της σημερινής συγκυβέρνησης), να προχωρήσει μία γενναία αναθεσμοποίηση του Κράτους χωρίς τις εφόδους των κομματικών στρατών που μας έχει συνηθίσει το πολιτικό σύστημα, να συνειδητοποιηθεί ότι το ασφαλιστικό και συνταξιοδοτικό σύστημα χρειάζονται αναδιάρθρωση σε συνάρτηση με τα υπαρκτά δεδομένα και όχι ιδεοληπτικές προσλήψεις, και πολλά άλλα. Και βέβαια προτεραιότητα είναι να διαμορφωθεί και να υλοποιηθεί το πρόγραμμα αντιμετώπισης της ανθρωπιστικής κρίσης, που ειρήσθω εν παρόδω, δεν απαιτεί – ούτε και απαιτούσε – διαπραγματεύσεις με την Ε.Ε. ή την ευρωζώνη για την έγκριση και την εφαρμογή του.
Κατερίνα Τασσοπούλου