Του Κυριάκου Παπαγεωργίου
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ
Κάθε διήγημα του Παπαδιαμάντη είναι κι από ένας μικρόκοσμος με πρόσωπα ολιγάριθμα. Συνηθισμένα και ασήμαντα επεισόδια, μια κοινοτοπία μεγαλοφυής, της καθημερινής ζωής, μια μικρογραφική απεικόνιση χαρακτήρων, με πρόσωπα που δίνουν ολοκληρωμένη εικόνα του ήρωα.
Οι ήρωες του Παπαδιαμάντη είναι ταπεινοί, συνηθισμένοι και καθημερινοί χαρακτήρες, αφελείς αγρότες, απλοϊκοί ψαράδες, εύπιστες κι ευλαβικές γριές, αθώα παιδιά και κορίτσια, άνθρωποι του μόχθου, απόκληροι και λησμονημένοι, που γυρνάνε στους δρόμους, μπαίνουν σ’ εκκλησιές, σε ξωκλήσια, σε σπιτάκια, σε κελιά, σε κρασάδικα. Ανηφορίζουν και περπατούν στις ρεματιές, στα βουνάκια, στα δάση, χάνονται μες σε κακοτοπιές, κωπηλατούν, πνίγονται ή καταφέρνουν να σωθούν κολυμπώντας, γιαλεύουν. Ψαλτάδες, μαραγκοί, βαρκάρηδες, οινοπώλες, πολιτικάντηδες, μοναχικοί, θρήσκοι, απροσποίητοι, κακομοίρηδες, μίζεροι, μικροπρεπείς, μοιρολάτρες. Απλοί μα ζωντανοί χαρακτήρες. Οι ηρωίδες του, γυναίκες του λαού, παπαδιές, χήρες ναυτικών, αρχόντισσες καραβοκυραίων, αρραβωνιαστικές ξενητεμένων, κοριτσάκια μαγεμένα από σουραύλια που γλιστρούν και πνίγονται, γριές που κάνουν το κακό θελητά ή αθέλητα, που πλένουν, παστρεύουν, ψήνουν, που σκύβουν κάτω από το βάρος της αβασταγής τους, που γυρίζουν από το χωράφι, κοπελλούδες που κρυφαγαπούν, και τραγουδούν ψιθυρίζοντας πίσω απ’ τα παράθυρα, που περιμένουν, που ανησυχούν, που καλησπερίζουν, κακορίζικα θηλυκά, γαβριάδες ζαβολιάρηδες και μέθυσοι ναυτικοί.
Ήρωες που μοσχοβολάν κερί, μολόχα, θυμιατό, μαστίχα, αρμύρα, λαδαριό, βεργιά, ψαλμούς, ολονυχτίες, ρούμι, αλλά και μεθύσια, πειρασμούς, μαργιολιές, ειδύλλια, κρυφοέρωτες, ρομαντισμούς, πατινάδες κι ονειροπολήματα. Ένα σωρό ανθρώπινες αδυναμίες.
Νάτοι οι ήρωες της Παπαδιαμαντικής Σκιάθου:
Ο γερο-Λίμπος ο Κοκόιας – ο Γιαλής της Φαφάνας – ο μαστρο-Κυριάκος – ο Μάνος τ’ Κορωνιού (λεμβούχος ψαράς) (Το άνθος του γιαλού), ο Δημήτρης ο Μπέρδες – ο καπετάν Γιάννης ο Ιμβριώτης – ο Γιάννης τ’ μπαρμπα-Στάθη τ’ Μοθωνιού (Ο Αμερικάνος), ο Γιαννάκης του καπετάν Αργυρού (Άσπρη σαν το χιόνι), ο καπετάν-Γιαννάκος ο Συρμαής, ο Αγάλλος ο Σαββατογεννημένος, ο Γιάννης ο Παλούκας (Της κοκκώνας το σπίτι), ο μαστρο-Παύλος ο Πισκολέτος (Τα Χριστούγεννα του τεμπέλη), ο μπαρμπα-Γιαννιός ο Έρωντας (Έρωτας στα χιόνια), η μαμή η Μπαλαλίνα – ο Κωνσταντής ο Πλαντάρης – ο ζωέμπορος ο Πραματής (Φώτα – ολόφωτα), η κυρα-Γαλάτσαινα του Κασσανδριανού (Τα συχαρίκια), η θεια-Μαθηνώ η ψευτομετάνισσα-ο παπα-Διανέλλος – η θεα Σειραϊνώ – ο Παπα-Αζαρίας – o μπαρμπα Δημήτρης ο Καμππογιάννης – ο κυρ-Κωνσταντός ο Ζμαροχάφτης (Λαμπριάτικος Ψάλτης), η Σειραϊνώ το Κουρτεσάκι – ο Καλούμπας – ο Νεόγαμπρος – ο Μπαμπούκος – ο Πάπος (Το ενιαύσιον θύμα), ο Κώστας ο Γαγάτος (Ο Γαγάτος και τ’ άλογο), η θεια-Σκεύω Γιαλινίτσα-η Σαβουρόκοφα – ο μπαρμπα-Σταμάτης ο Γυρατσίνης – ο γιατρός Βίλελμ Βουνδ – ο Γιάννης ο Μπρίκος – ο Αλέξης το Παποράκι – ο πάτερ Νικόδημος ο Μανασσής – ο μαστρο-Στάθης ο Χερχέρης – ο Αγκόρτζας (Βαρδιάνος στα Σπόρκα), το Λιαλιώ – ο Μαθιός – ο κυρ-Μοναχάκης – ο καπετάν Κυριάκος (Η Νοσταλγός), η Διαλεχτή, θυγάτηρ του μπαρμπα-Μανώλη – η γραία Καντάκαινα (κακιά πεθερά-δηλητηριάστρια) (Το Χριστόψωμο), ο καπετάν-Θανασός – ο Μανουήλ Προυσαλής (Ο Σημαδιακός), ο Γιάννης ο Κούτρης – η γριά – o Γιώργης τ’ Παναϊώτ’ (Στην Αγια – Αναστασιά), η θεια Μολώτα – ο μπαρμπα-Κόλλιας – ο παπα-Γαρόφαλλος ο Σωσμένος – ο μπαρμπα-Κόλλιας ο αλιβάνιστος – ο Σταμάτης το Τρυγονάκι – ο Γιάννης ο Μπαρέκος, ο μεγαλοβοσκός (Αλιβάνιστος), η γρια-Λούκαινα – η Ακριβούλα (9 ετών) (Το μοιρολόγι της φώκιας), ο Γιώργης τ’ Aγγελή – ο Γιάννης του Μανώλη (Σταγόνα Νερού), το Ορσάκι – το Μορφούλι – το Μονεβασώ (Ξομπλιαστήρα), ο γερο-Ακούκατος – η Μυρσούδα της Αρχόντως της Μερτζάναινας – η Γηρακώ η Μπόζαινα – ο Στάθης ο Πατσογιάννης – ο Γιάννης της Σοφούλας – ο Στάμος ο Αταίριαστος – ο Διαμαντής ο Αγάλλος (Ρόδινα Ακρογιάλια), ο Ζάχος της Στάμαινας (Οι λίρες του Ζάχου), η Ακριβούλα του Ζαχαράκη (Η πιτρόπισσα), ο γερο-Μαρής, ο Βαβδινός, ο τοκογλύφος (Τα δυο τέρατα), ο Γιάννης και ο Κωνσταντής του Σταματάκη (Νεκρός Ταξιδιώτης,) ο καπετάν-Πέρος της Κωσταντούς – ο Μήτρος ο Σπανός (Ο Ανάκατος), ο Mπεφάνης ο Γιαλένιος (Γράμμα στην Αμερική), ο μπαρμπα-Πούπης ο Κερκυραίος (Αντίκτυπος του Νου), ο Φάλκος (Τα κρούσματα), η Φλωρού η Συρραχίνα (Τ’ αγνάντεμα), η Χαδούλα, χήρα Ιωάννου Φράγγου, Φραγγογιαννού – ο Μούρος ή Μώρος ή Μούτρος, ο γιος, ο φονιάς – η Αμέρσα η δυχατέρα – η Δελχαρώ η Τραχήλαινα, η λεχώνα, η άλλη δυχατέρα – ο Νταντής (Κωνσταντής) ο γαμβρός – ο Γιάννης ο Φράγγος, ο Σκούφος – η Πορταΐταινα, μάνα του θύματος, από την Πλατάνα – η Μαρούσα, η ψυχοκόρη του κυρ-Αναγνώστη – ο Γιάννης ο Λυρίγκος, ποιμένας – ο Καμπαναχμάκης ποιμήν, υποδείξας την οδό της σωτηρίας (Φόνισσα), η Κοκκώνα, ο καπετάν-Στέφος ο Γιαρής (Τ’ Μπουφ’ του π’λι), ο μπαρμπα Αλέξης ο Καλοσκαιρής – ο Γιάννης ο Πανταρώτας (Ο Πανταρώτας), το Μαλαμώ του παπα-Γιαννάκη, η Χαρμολίνα, η Αφέντρα – ο Αγάλλος Μανουήλ Αγάλλου (Οι ελαφροΐσκιωτοι), ο μπαρμπα-Γκιουλής – ο Παγώνας – η θεια-Συνοδειά (ο κατ’ αποκοπήν μάγειρος όλων των γάμων), ο γερο-Φερετζέλης κυνηγός κοσσυφίων (Έρωτας στα χιόνια), η Μαχούλα (Φαρμακολύτρια), η γριά-Περμάχου (Η Χτυπημένη), ο μπαρμπα-Διόμας (ο ναυαγήσας) – το Ουρανιώ το Διόμικο (Υπηρέτρα), η θεια-Αχτίτσα – ο κυρ-Μαργαρίτης ο πονηρός χρηματιστής (Η σταχομαζώχτρα), ο Στάθης ο Μπόζας – η θεια το Αρετώ, η Χρονιάρα (Η Γλυκοφιλούσα), ο Στάθης ο Γρούτσος (Το κρυφό Μανδράκι), ο Μανώλης το Ταπόϊ (Γουτού Γουπατού), ο καπετάν Ηλίας της Μπαμπλένως (Τα λιμανάκια), ο καπετάν Θανασός το Μπραϊνάκι (Ο Σημαδιακός), η θεια-Σοφούλα η Σαραντανού (Τελευταία Βαφτιστική), ο παπα-Κυριάκος (ο ολίγον τσάμης) (Εξοχική Λαμπρή), ο καπετάν – Τζώνυς (Κοκκώνα-Θάλασσα), η θεια Μαριώ η Χρήσταινα – o παπα-Μανώλης (Η Ντελησυφέρω), Ο Νικολός του Αγιάτη (Τα Βενέτικα), ο Κωνσταντής ο Τσαμασφόρος (Η Πεποικιλμένη), ο μπαρμπα-Κωσταντής ο Μιδτζέλος – ο καπετά-Δημήτρης ο Κασσανδρινός – ο Αλέξανδρος Χάραυλος – ο Δημήτρης ο Τσιμπίδας – η Πολύμνια – ο Χριστοδουλής – ο μπαρμα-Γιωργός ο Κοψιδάκης (Ολόγυρα στη Λίμνη), ο Γιωργής της Μπούρμπαινας – ο καπετάν Κωνσταντής ο Σιγουράντσας – η Αρχοντώ – η Μαρουδίτσα (Έρως – Ήρως), Γιαλαδρίτσας ο γύφτος του ναυπηγείου, ο Γιάννης ο Στόγιος (Η Φαρμακολύτρια), ο Γιαννιός – ο Γκαϊδίγκος (Η Μαυρομαντηλού), η γραία Φωτεινή – η Ματή – η κυρα-Λιμπέραινα – η κυρα-Ασημένια η μάγισσα – ο Κωστής ο Έρωτας – ο Αγρίμης (Θέρος-Έρος), ο Τσόμπανος – ο κυρ-Αναγνώστης (προεστός) – ο μπαρμπα-Δήμος (πυλωρός του Κάστρου) (Φτωχός Άγιος), ο μπαρμπα-Γιάννης ο Ξυνιώτης – ο μπαρμπα-Αποστόλης ο Κρισοχέρης – ο γερο-Μανώλης ο Άπαντος – ο μαστρο-Κωνσταντής ο Καλαφάτης – ο Δημήτριος ο Φτελιός (Ναυαγίων Ναυάγια), η Σειραϊνώ – η θεια η Ζήσαινα – η Μαλαμώ (Άγια και πεθαμένα), η θεια-Σειραϊνώ η Παντούσα (Ο Αβασκαμός του Αγά), η Μαριώ η Λιβαδάκαινα (Το σπιτάκι στο λιβάδι), η Μαργαρώ η Μποστανού, ο Κωνσταντής ο Τσιτσούκας – Η Κατσούλα η κλεφτρού (αλλόκοτη γραία) (Το πνίξιμο του παιδιού), ο γερο-Καλοειδής ο κάπελας, μερακλής-γλετζές – ο καπτα-Παναγής ο Κρεμέζος – ο γερο-Χαρμόλαος (Τρελλή βραδυά), ο μαστρο-Στεφανής (Η τύχη απ’ την Αμέρικα), ο Λούκας ο Μπούνος (Οι Ναυαγοσώσται), ο καπετάν Σάββας κυβερνήτης βομβάρδας – ο καπετάν-Στέλιος λοστρόμος καραβιών – η Κρατήρα η Ανδρεώλα (η μορφοχήρα) (Ο Πανδρολόγος), η κυρα-Διαμαντηρείζαινα (Για τα ονόματα), η κυρά-Χαρμολίνα – ο Ιάκωβος Ματθαίου (Η θητεία της πενθεράς), η Μαχώ (το Φαλκάκι) – η Φαλκίτσα – ο Σταμάτης (Τα κρούσματα), ο Αποστόλης ο Κακόμης – ο Μπαλντογιάννης (Ο Κακόμης), η Τσολοβίκαινα – ο παπα-Βαγγέλης (Η Συντέκνισσα), ο κυρ-Δημητράκης τ’ Αγάλλου – ο Αγάλλος (Αλύπας) – η γριά το Γηρακώ (Τα μαύρα κούτσουρα), η Κρατήρα η Διόμαιννα – ο Κώτσος ο μούλος (Η φωνή του Δράκου), ο μαστρο-Στέργιος ο Μπέκιος (Τα δυο κούτσουρα), η Αρετή (σύζυγος του Μπόζα) – ο γερο-Κουμενής – η Καραμουσαλίνα (Η Στοιχειωμένη Καμάρα), o Nίκος ο Αγγούδης, δήμαρχος και δικηγόρος – η Αρχόντω η καπετάνισα (Δημαρχίνα Νύφη), η Καραβοκυρού – ο καπετάν-Γιάννης ο Καραντής – η Μαθίνα η Καζινίτσα – το Χρυσώ της Μπούλμαινας – η θεια Χριστοδουλίτσα (Γυνή Πλέουσα), ο Γιάννης ο Μουτζούρης – ο Κωσταντής ο Ματαρώνας (Η Χήρα του Νεομάρτυρος), η Μορισώ το Γαληνάκι (Η Αποσώστρα), η Αρετή η Καβούλαινα – η Αρετή η Χαρανίνα (δυο Αρεταί που τρώγονται) – ο Γιάννης ο Καβούλης – ο Νίκος ο Μπελκαρής – ο Στάμος ο Καβούλης (Ο Πεντάρφανος), το Μοσκαδώ – η Μαούτα (Η Μαούτα), ο καπετάν-Γιωργάκης ο Μ. – ο γερο-Πέτρος ο μοναχός – ο Γιώργης ο Πολύχρονος – ο Κώστας ο Βαβύλας (Τ’ Aγγέλιασμα), ο Κώτσος ο Φραγγούλας (γέρων ναυτικός) (Άψαλτος), η Αρχοντούλα – ο Γιαννάκης τ’ Aργυρού – η Αιγυπτία – η θεια-Αχτίτσα (Έρμη στα Ξένα), ο Φραγγούλης Κ. Φραγγούλας – η Σινιώρα – ο παπα-Νικόλας (συμπέθερος) – ο μπαρμπα-Δημητρός ο Ψάλτης – ο Παναγιώτης της Αντωνίτσας (ισόβιος επίτροπος) – η Κούμπω (Ρεμβασμός 15αύγουστου), το Ορσάκι, το Μορφούλι, το Μοναβασώ-η γριά-Καντούσαινα (Η Ξομπλιαστήρα), ο κυρ-Αρέθας από το Πήλιο – ο κυρ-Φλώρος από τη Σκόπελο – η κυρα-Σοφούλα (μήτηρ) – η Σειραϊνώ (κόρη) – η Μωραϊνώ (Θάνατος Κόρης), ο Τριαντάφυλλος ο κηπουρός – ο Αντώνης ο Κανταράκιας – ο κυρ-Αντωνάκης ο Ρήγας ο δικολάβος (Με τον πεζόβολο), η Τσούλα, η βοσκοπούλα – ο Νίκος ο Σύρραχος, ο ναύτης (Το Καμίνι), ο παπα-Ανδρέας – ο Αλέκος το Φωτάκι – ίδιος ο κυρ-Αλέξανδρος (Παπαδιαμάντης) – ο Λαμιαίος – η καλογραία Ευπραξία (Φορτωμένα Κόκκαλα), ο μαστρο-Κυριάκος – η Πούλια (16 ετών – παιδίσκη ομοία με σεισουρίδα) (Το αστεράκι), o καπετάν-Πανάγος ο Φερτουδάκης – η Ακριβούλα (Η Πιτρόπισσα), ο γερο-Μαρής ο Βαβδινός – ο γερο-Σταμάτης ο Κορδάς – ο καπετάν-Αριστείδης του Ρούσσου (Τα δυο τέρατα), η Μονεβασώ από τη Σκόπελο – ο παπα-Γληγόρης – η Ευανθία, η νεαρά διδασκάλισσα – η Ευθαλία η ετέρα διδασκάλισσα (Της δασκάλας τα μάγια), ο καπετάν-Πέρρος – ο Μήτρος ο Σπανός – ο γερο-Μπουλατζάνας (Ο Ανάκατος), ο Νίκος ο Ξενητεμένος (Έρημο μνήμα), ο Χατζησταμάτης – η μαία η Κυρατσού – η Χατζίνα – η Δεσποινού – ο Παπα-Γρηγόριος – ο παπα-Νήφωνας (Το Χατζόπουλο), ο γερο-Φραγκούλας – ο Γιάννης ο Τσούνος ο Καθεαυτού – η γριά-Πινάκαινα – o Aβράμης – ο Μπουλιόπουλος, νεοφερμένος άρχοντας – οι αδελφοί Ρουγγαίοι, δικηγόροι του τόπου (Τα Φραγκλέικα), ο παπα-Φραγγούλης ο Σακελλλάριος – ο Πανάγος ο Μαραγκούδης – η θεια το Μαάμώ η Καναλάκαινα – ο μπαρμπα-Στεφανής ο Μπέρκος – ο Βασίλης της Μυλωνούς – ο Γιάννης ο Νυφιώτης – ο Αργύρης της Μυλωνούς – ο κυρ-Αλεξανδρής ο ψάλτης – ο καπετάν-Κωνσταντής ο Λημνιαραίος (Στο Χριστό στο Κάστρο), ο Νικολός το Πιτς – ο Αντώνης της Γαλοντζίτσας (Ο Χαραμάδος), η θεια Σοφούλα – Κωνσταντινιά – ο μπαρμπα-Κωσταντής ο πρώτος γρινιάρης (Η τελευταία Βαπτιστική), ο μπαρμπα-Μηλιός (Η Εξοχική Λαμπρή), η γραία Κομνιανάκαινα – η Μόρφω κι ο Ευαγγελινός (Τα εγγόνια) (Παιδική Πασχαλιά), ο καπετάν-Τζώννυς – οι Καχιωταίοι (Κοκκώνα Θάλασσα), η Μαχώ (Η άκληρη), η Μαχούλα η εξαδέλφη (Αμαρτίας Φαντάσματα), ο Χαιρήμων (ενάρετος μοναχός, ερημίτης) (Τα δαιμόνια στο ρέμα), ο πάτερ-Σισώης ή Σισώνης – η Μοσχούλα – o κυρ-Mόσχος (Όνειρο στο κύμα), ο μπαρμπ’ Αναγνώστης ο Συβίας – o Λάμπρος ο Βατούλας – o Mανώλης ο Πολύχρονος – ο Κωνσταντής ο Καλόβολος – ο Γιάννης της Κ’σάφους – ο Γιαννάκος ο Χαρτουλάριος – ο μπαρμπα-Διοματάρης – o Θανάσης Τσιρογιάννης – ο Σπληνογιάννης – ο κυρ-Μανουήλος ο Στεριωμένος – ο γερο Νιαουστεύς – ο Μυροκλείδης, ο ελληνοδιδάσκαλος – ο μπαρμπα-Στεφανής ο Μόσχοβος – ο Γιαννιός ο Κάβουρας – ο Δημήτρης ο Ζάβαλος – ο μπαρμπα-Γιώργης ο Απίκραντος – o γερο-Λευθέρης ο Κουσερής – o Kώστας ο Αγγουροκομμένος – o Λέανδρος Παπαδημούλης – o κυρ-Ανδρέας ο Απίκος (Οι Χαλασοχώρηδες).