Του Παντελή Προμπονά
Κρίνοντας από τον κύκλο μου και τα όσα βλέπω στα social media η πλειοψηφία των αριστερών και προοδευτικών ανθρώπων συμμορφώνονται εδώ και μήνες με τις κάθε λογής υποδείξεις των ειδικών σχετικά με την αντιμετώπιση της πανδημίας. Νομίζω πως αυτή η στάση οφείλεται σε δυο στοιχεία: στην ορθολογική προσέγγιση πως πρώτον υφίσταται μια πανδημία η οποία χρειάζεται άμεση αντιμετώπιση για να μη θρηνήσουμε χιλιάδες νεκρούς και δεύτερον στην αποδοχή πως η επιδημιολογία δεν έχει την απάντηση “δια πάσα νόσο” (κυριολεκτικά εδώ) αλλά ως επιστημονικός κλάδος έχει μια πλευρά ενός συστηματικού “βλέποντας και κάνοντας”.
Αυτή η προσωπική στάση αριστερών και προοδευτικών ανθρώπων έχει και μια παράμετρο συλλογικής ενοχής για τρείς λόγους: πρώτον διότι γνωρίζουμε από τους θεωρητικούς της εξουσίας πως τέτοιες ευκαιρίες επίκλησης της έκτακτης ανάγκης αξιοποιούνται για τη περιστολή δικαιωμάτων και κοινωνικών κατακτήσεων (δείτε τι έγραφε ο Αγκάμπεν για παράδειγμα την ώρα της κρίσης στην Ιταλία), δεύτερον διότι απεμπολούμε τη βασική πλευρά της πολιτικής μας δράσης που είναι οι συλλογικές διαδικασίες και τρίτον διότι με τη προσωπική μας στάση προσπαθούμε να διασώσουμε δομές του κοινωνικού κράτους (όπως το δημόσιο σύστημα υγείας και τα δημόσια σχολεία) τα οποία από χρόνια επισημαίναμε πως είχαν ελλείψεις.
Ωστόσο η κυβέρνηση τα καύσιμα αυτής της ενεργητικής συναίνεσης στην αναστολή βασικών δικαιωμάτων της κοινωνίας εν καιρώ πανδημίας επέλεξε να τα καταναλώσει με τον χειρότερο τρόπο: δεν έδειξε καμία διάθεση να θυσιάσει οτιδήποτε από τα δικά της “ιερά και όσια”, από την δογματική νεοφιλελεύθερη ορθολογικότητα και την ιεράρχηση της ελεύθερης αγοράς ως του βασικού πεδίου που πάση (ανθρωπίνη) θυσία έπρεπε να λειτουργεί. Αντίθετα δεν ενίσχυσε καμία δημόσια υποδομή ενόψει (του προβλεφθέντος) δεύτερου κύματος της πανδημίας: δεν ενίσχυσε το δημόσιο σύστημα υγείας με μόνο προσωπικό και υποδομές, δεν ενίσχυσε τα δημόσια σχολεία με μόνιμο προσωπικό και προβλέψεις για κοινωνική αποστασιοποίηση, δεν ενίσχυσε τη τηλεκπαίδευση, δεν ενίσχυσε τα μέσα μεταφοράς τουλάχιστον στις μεγάλες πόλεις όπου είναι δημόσια προκειμένου ο κόσμος να κινείται με ασφάλεια, δεν υποστήριξε κανέναν από τους πληττόμενους κλάδους εργασίας.
Παράλληλα ενίσχυσε τον συστημικό ανορθολογισμό που ενδημεί στη χώρα μετατρέποντας την επιτροπή των εμπειρογνωμόνων σε νομιμοποιητικό όργανο κάθε αλλοπρόσαλλης πολιτικής επιλογής, παίζοντας ένα κακόγουστο reality show με ειδικούς χρησιμοποιώντας την εικόνα και την παρουσία του καθηγητή Σωτήρη Τσιόδρα στις ενημερώσεις ως τον απόλυτο δείκτη του κακού: σταμάτησε της ενημερώσεις ο Τσιόδρας ξεκίνησαν τα μπάνια του λαού, έκανε δήλωση στα μέσα ο Τσιόδρας για να μη πολυχαλαρώσουμε, αν επανέρχονταν ο Τσιόδρας δε θα ήταν καλά τα πράγματα, επανήλθε ο Τσιόδρας κι έγινε ο “Σωτήρης” του πρωθυπουργικού διαγγέλματος που αφού ο Κυριάκος Μητσοτάκης εκφώνησε τα πολιτικά ζητήματα κάλεσε τον Σωτήρη να πει τα επιστημονικά. Και αυτή είναι η αλήθεια: όσο ορθολογικό πυρήνα έχει επιστήμη άλλο τόσο τα δεδομένα της και η πολυτασικότητα της μπορεί να προσφέρει τεκμηρίωση σε μια μεγάλη βεντάλια πολιτικών απόψεων ειδικά όταν μιλάμε για την επιδημιολογία που έχει ως συστατικό της μέρος τη πρόβλεψη και τα μαθηματικά μοντέλα. Τηρουμένων των αναλογιών το ίδιο έγινε και με τη μεγάλη χρηματοοικονομική κρίση και τους οικονομολόγους διεθνώς.
Αυτές τις κραυγαλέες ανεπάρκειες ψάχνονται να φορτώσουν λοιπόν στους συνήθεις υπόπτους, στον εσωτερικό εχθρό, σε αυτούς που αποτελούν τη διαρκή απειλεί για την υγεία του εθνικού σώματος. Με πρόφαση τη δημόσια υγεία και τους δεκάδες νεκρούς συμπολίτες μας παίζεται μια ακόμα πράξη αυτής της ιλαροτραγωδίας κυνηγιούνται και γρονθοκοπούνται βίαια νέοι άνθρωποι στις πλατείες επειδή στις κοινωνικές σχέσεις “κολλάει”, στοχοποιούνται και τρομοκρατούνται συνδικαλιστές επειδή αν μοιράσεις μια προκήρυξη “κολλάει”, διαλύονται ανοιχτές δομές προσφύγων δίνοντας τη θέση τους σε φυλακές επειδή κι εκεί “κολλάει”, στοχοποιείται η μεγαλειώδης αντιφασιστική κινητοποίηση για τί προφανώς αν διαδηλώσεις στο κέντρο της Αθήνας αρχές Οκτώβρη “κολλάει” στις Σέρρες, στη Θεσσαλονίκη και φαίνεται αυτό μέσα Νοέμβρη και για φινάλε (😉 έχουμε το κακοπαιγμένο σίριαλ της επετείου και της πορείας του Πολυτεχνείου, αυτή που η ΚΥΑ εξαιρούσε καθώς προδήλως εμπίπτει στα ρυθμιζόμενα από το άρθρο 11 του Συντάγματος.
Η συζήτηση για την φετινή επέτειο του Πολυτεχνείου οργανώθηκε επιμελώς: ο υπουργός Μιχάλης Χρυσοχοΐδης την συνέκρινε με τις εθνικές επετείους και τις μεγάλες θρησκευτικές γιορτές, σειρά είχε το “στο Πολυτεχνείο δεν ήταν μόνο αριστεροί” του πρωθυπουργού για να ολοκληρωθεί με τη δημοσίευση σε ΦΕΚ (βράδυ Σαββάτου στις 22:28) η αναστολή της ισχύος του Άρθρου 11 του Συντάγματος με μια διαταγή του Αρχηγού της Αστυνομίας. Μια κίνηση με ξεκάθαρη χουντική σημειολογία, πρωτοφανή για τα κοινοβουλευτικά πράγματα, με αμφίβολη συνταγματικότητα (καθώς δεν έχει γίνει με βάση το Άρθρο 48 του Συντάγματος και τη σύμφωνη γνώμη της Βουλής) σε χρόνο που δεν επιτρέπει στους πολίτες ή τις πολιτικές δυνάμεις της χώρας να τη προσβάλλουν έναντι της δικαιοσύνης που αποτελεί καταστατικό πυλώνα του πολιτεύματος. Και μάλιστα χωρίς να γίνει καμία προσπάθεια να ακουστεί η γνώμη της επιτροπής εορτασμού, των πολιτικών κομμάτων και οργανώσεων, των φοιτητικών συλλόγων και των φοιτητικών παρατάξεων, χωρίς να δοθεί εν τέλει καμία ευκαιρία στους φορείς που οργανώνουν κάθε χρόνο τον εορτασμό να αποφασίσουν για τη τύχη του.
Βρισκόμαστε ενώπιον μιας διπλής εκτροπής: στην μεγαλύτερη άσκηση βιοπολιτικής διακυβέρνησης όπου η προστασία της υγείας του κοινωνικού σώματος ταυτίζεται με τη κυβερνητική πολιτική και ιδεολογία και οποιαδήποτε άλλη προσέγγιση συνιστά μια οιονεί απειλή στην υγεία του πληθυσμού (μια αντιστροφή του διαβόητου “γύψου” όπου βρίσκεται ο ασθενής) και ταυτόχρονα στην χρήση της καταστολής ως πρακτικής για την αντιμετώπιση υγειονομικών ζητημάτων, μιας ανορθοδοξίας που εννοιολογεί την πολιτική κριτική και δράση ως κίνδυνο έναντι της ζωής. Από το “κράτος είμαι εγώ” που διακήρυττε ο Λουδοβίκος ΙΔ’ στο σημερινό “η υγεία είμαι εγώ”. Δεν πρόκειται για τυχαία επιλογή αλλά για το βασικό εργαλείο νομιμοποίησης βαθύτατων κοινωνικών αναδιαρθρώσεων (νέος πτωχευτικός νόμος, εργασιακά, νέο μνημόνιο με πρόφαση την ύφεση), μια επιλογή που δεν απαιτεί συναινέσεις καμιάς μορφής και σε κανένα πεδίο παρά μόνον ισχύ και φόβο, μια επιλογή που εν τέλει θέλει να δικαιώσει τις ιδεολογικές εμμονές και παραδοχές του νεοφιλελευθερισμού. Αυτό είδος εξωτικοποίησης και δαιμονοποίησης / ή και χλευασμού των πολιτικών αντιπάλων (επιχειρήθηκε και με το “what if” σχετικά με τον Τσίπρα στη πρώτη καραντίνα) και όσων έχουν διαφορετική άποψη με όργανα εμπέδωσης την αστυνομία και την μονοφωνία των media αποτελεί μια επικίνδυνη ατραπό (που εκφράζει βέβαια πλήρως την άκρα δεξιά και την ελληνική alt right), ένα είδος ελληνικού τραμπισμού και προβληματίζομαι πολύ γιατί από τον φιλελεύθερο και κεντροδεξιό χώρο δεν υπάρχουν αντιδράσεις.
Επιστρέφοντας στο σημείο εκκίνησης αυτής της (λίγο εκτενούς) σκέψης συνεχίζω να θεωρώ πως η ιεράρχηση της αξίας της ανθρώπινης ζωής και η συλλογική επιστημονική επεξεργασία των ιατρικών δεδομένων οφείλουν να βαρύνουν στη προσωπική και συλλογική στάση των αριστερών και προοδευτικών πολιτών μέχρι να περάσει αυτός ο εφιάλτης και καμία παρελκυστική πρακτική δε πρέπει να διαφοροποιήσει τη στάση μας αλλά παράλληλα με όλα τα κατάλληλα μέτρα προστασίας θα πρέπει να δοθεί μια πειστική πολιτική απάντηση στο δρόμο σε αυτή την άνευ προηγουμένου καταστρατήγηση της έννομης τάξης και των πολιτικών δικαιωμάτων και στην εργαλειοποίηση της δημόσιας υγείας. Δε μπορεί η αξιοπρέπεια να ερμηνεύεται ως αδυναμία.
Σήμερα πριν να είναι αργά.