Συμμετοχικό σύστημα κατάρτισης προϋπολογισμού- Η περίπτωση του Βόλου

Του Δημήτρη Τσιμπανάκου
Οικονομολόγου, μέλους Κεντρικής επιτροπής Κινήματος Αλλαγής,
Υποψήφιου Δημοτικού Συμβούλου Βόλου (Ν.Ιωνία)
με τον συνδυασμό του Απόστολου Παπαδούλη ‘Βόλος-Ανατροπή-Δημιουργία’

Ο συμμετοχικός προϋπολογισμός αποτελεί μια διαδικασία συμμετοχής των πολιτών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων φορέων δημόσιας διοίκησης που σχετίζονται με τους στόχους και την κατανομή των δημόσιων επενδύσεων σε τοπικό επίπεδο. Πιο αναλυτικές προσεγγίσεις που επιχειρήθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες προσδιορίζουν τον συμμετοχικό προϋπολογισμό ως μια ανοικτή, σε όλους τους πολίτες που επιθυμούν να συμμετάσχουν, διαδικασία, η οποία προσιδιάζει με την άμεση και αντιπροσωπευτική δημοκρατία. Περιλαμβάνει τη διαβούλευση, την αναδιανομή των πόρων προς όφελος των οικονομικά ασθενέστερων, ενώ αποτελεί μια αυτορυθμιζόμενη διαδικασία, όπου οι συμμετέχοντες καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τόσο τους κανόνες που τη διέπουν, όσο και τα κριτήρια κατανομής των πόρων.

Στην Ισπανία, ο συμμετοχικός προϋπολογισμός συναντάται κατά κύριο λόγο μετά το 2000 στις περιοχές της Καταλονίας, παρουσιάζοντας μια ποικιλομορφία ως προς τη μορφή εφαρμογής του. Χαρακτηριστικό πλεονέκτημα τα οποίο διακρίνει τις πρακτικές στην Ισπανία είναι η ισχυρή πολιτική βούληση των τοπικών αρχών για τη διοργάνωση συμμετοχικών διαδικασιών αυτής της μορφής.

Εν προκειμένω, όσον αφορά στην πλατφόρμα συμμετοχικού προϋπολογισμού, η οποία
αναπτύχθηκε στα πλαίσια της αναμόρφωσης της ψηφιακής στρατηγικής της Βαρκελώνης, η εφαρμογή «OpenBudget» που συνιστά ένα εργαλείο που βοηθά πολίτες και φορείς, τόσο στην ανάλυση, όσο και στην κατανόηση και τη διαμόρφωση του συμμετοχικού προϋπολογισμού της πόλης.

Η πλατφόρμα αυτή επιτρέπει στους χρήστες να έχουν πρόσβαση σε κάθε είδους δεδομένα που αφορούν στον προϋπολογισμό της πόλης, από το ανώτατο επίπεδο που αφορά συγκεντρωτικά στοιχεία, μέχρι και το πιο λεπτομερές δεδομένο, τόσο για το τρέχον οικονομικό έτος, όσο και για προηγούμενα οικονομικά έτη. Αυτό μπορεί να δώσει άμεσα εικόνα στον πολίτη για τη ‘σπατάλη κεφαλαίων’ της πόλης, τις επενδύσεις, την αξιοποίηση προγραμμάτων στήριξης για κάθε έτος. Παράλληλα δίνεται η δυνατότητα στους πολίτες σε πραγματικό χρόνο να αντιλαμβάνονται πιο εύκολα την υλοποίηση ή μη δεσμεύσεων, να προτείνουν οι ίδιοι βελτιώσεις σε προτάσεις ή τυχόν διαφοροποιήσεις.

Ας υποθέσουμε ότι αυτό το μοντέλο εφαρμόζεται δοκιμαστικά στο Δήμο Βόλου. Τα στοιχεία θα λένε για παράδειγμα, η Χ τοπική κοινότητα ή γειτονία έχει λάβει Ψ χρήματα για παιδικές χαρές, χώρους άθλησης, βελτιώσεις σχολικών κτιρίων. Αυτό θα βοηθά τη συμμετοχή των πολιτών άλλων τοπικών κοινοτήτων ή γειτονιών, να διεκδικούν και αυτοί τεκμηριωμένα αυτό που τους αναλογεί από τον προϋπολογισμό. Επίσης, όταν τα στοιχεία θα βρίσκονται στον υπολογιστή μας με το πάτημα ενός κουμπιού, η συζήτηση θα περιλαμβάνει και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά μιας τέτοιας προσέγγισης δηλαδή για ποιο σκοπό, που και γιατί θα πραγματοποιηθεί μια δράση ή ένα έργο, το οποίο σήμερα εξαρτάται αποκλειστικά από μια μικρή ομάδα ανθρώπων που αποφασίζουν.

Επιπρόσθετα, θα υπάρχει η δυνατότητα αναλυτικής περιγραφής των τιμολογίων που συμβαδίζουν με τις πραγματοποιηθείσες δαπάνες του προϋπολογισμού κάθε έργου. Αυτό θα βοηθήσει και το Δήμο να δημιουργήσει το ιστορικό του, με βάση το οποίο θα πετυχαίνει καλύτερο προγραμματισμό, θα διεκδικεί έγκαιρα χρηματοδοτήσεις, θα πετυχαίνει μεγαλύτερη εξοικονόμηση πόρων και θα ελαχιστοποιήσει τα φαινόμενα ‘απρογραμμάτιστων’ δαπανών.

Αυτό το μοντέλο βασίζεται σε παράδειγμα -καλό κατά την άποψη μου- άλλης ευρωπαϊκής χώρας. Τα ζητούμενο είναι αν τέτοια μοντέλα υπάρχει η πολιτική βούληση να εφαρμοστούν προς το κοινό συμφέρον της πόλης απέναντι στις παλιές πρακτικές και νοοτροπίες. Πιστεύω ότι ο Βόλος, η Νέα Ιωνία και όλες οι δημοτικές ενότητες μπορούν, λόγω του μεγέθους της πόλης, να εφαρμόσουν τέτοια μοντέλα. Με τον τρόπο αυτό, θα βελτιωθεί η σχέση κόστους –οφέλους κάθε έργου σε πραγματικό χρόνο, θα μπορέσουν να αναζητηθούν και να εξοικονομηθούν περαιτέρω πόροι, θα αναβαθμιστεί η αξιοπιστία του θεσμού της αυτοδιοίκησης και της φορολογικής διαφάνειας.