Στρατιωτικό νεκροταφείο στη Σερβία από… χέρι Μαγνησιώτισσας

Ένα κομμάτι ελληνικού εδάφους μέσα στη σερβική επικράτεια αποτελεί κάθε χρόνο χώρο μνήμης, τόσο για Έλληνες, όσο και για Σέρβους, που σπεύδουν κάθε τέλος Σεπτεμβρίου, να τιμήσουν τους θαμμένους ήρωες -πολεμιστές, που άφησαν την τελευταία τους πνοή, εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά από την πατρίδα.

Το νεκροταφείο-ελληνικό έδαφος δεν θα μπορούσε να γίνει, χωρίς την καθοριστική συνδρομή μιας γυναίκας από τη Μαγνησία.
Ο λόγος για την Κατερίνα Λεβαντή από τα Καλά Νερά, η οποία από τις ακτές του Παγασητικού βρέθηκε στο ορεινό Πίροτ της νοτιοανατολικής Σερβίας, κοντά στα σύνορα με τη Βουλγαρία, στους πρόποδες της οροσειράς Στάρα Πλάνινα, έχοντας παντρευτεί τον Πέταρ Στάνκοβιτς, μεγαλέμπορο από την περιοχή.
«Όταν έμαθα ότι τα παλικάρια μας είναι θαμμένα εδώ και εκεί, δεν μπορούσα να ησυχάσω και με τη βοήθεια των κατοίκων βρήκα τα οστά τους, τα μάζεψα και τα έθαψα σ’ έναν τόπο», ανέφερε σε μια συνέντευξή της σε σερβική εφημερίδα το 1973, λίγο πριν πεθάνει, η «κυρά-Κατίνα», όπως την αποκαλούσαν στη δεύτερή της πατρίδα.
Στο στρατιωτικό νεκροταφείο του Πίροτ κείτονται 358 Έλληνες αξιωματικοί και οπλίτες της 3ης Μεραρχίας Πατρών, που συμμετείχε στις επιχειρήσεις της Αντάντ στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η 3η Μεραρχία Πατρών το φθινόπωρο του 1918 διείσδυσε μέχρι την πόλη Πίροτ και αναπτύχθηκε στα σύνορα της Σερβίας με τη Βουλγαρία, με αποστολή να αποτρέψει ενδεχόμενη βουλγαρική αντεπίθεση. Οι κακουχίες και κυρίως η ισπανική γρίπη αποδεκάτισαν το ελληνικό στράτευμα και 358 στρατιώτες δεν έζησαν την επιστροφή τους στην Ελλάδα. Τα οστά τους, που ήταν διασκορπισμένα σε διάφορα νεκροταφεία της ευρύτερης περιοχής του Πίροτ, περισυνέλλεξε το 1923 η Κατερίνα Λεβαντή. Το 1924, με πρωτοβουλία της, το δημοτικό Συμβούλιο της πόλης του Πίροτ ανακήρυξε παμψηφεί τον τόπο, όπου κείτονται οι Έλληνες στρατιώτες, ελληνικό έδαφος.
Η απόφαση αυτή, αρχικά εξαιτίας της αδιαφορίας του ελληνικού κράτους και αργότερα εξαιτίας της αλλαγής του πολιτικού καθεστώτος στη Γιουγκοσλαβία, ποτέ δεν εφαρμόστηκε. Το 2004 ο Δήμος του Πίροτ ανανέωσε την απόφαση του 1924 και το ελληνικό στρατιωτικό νεκροταφείο παραχωρήθηκε στο ελληνικό κράτος, το οποίο από τότε, μέσω της ελληνικής Πρεσβείας και του γραφείου του ΑΚΑΜ (Ακόλουθος Άμυνας), ανέλαβε τη συντήρησή του.
Κάθε χρόνο, μέσα σε κλίμα συγκίνησης, με μέριμνα της ελληνικής Πρεσβείας στο Βελιγράδι, τελείται μνημόσυνο για τους 358 πεσόντες Έλληνες αξιωματικούς και στρατιώτες, δίνοντας το «παρών» και πρεσβευτές άλλων χωρών, αλλά ακόμα και μέλη της σερβικής κυβέρνησης, όπως το 2016 ο υπουργός Εργασίας της βαλκανικής χώρας. Παράλληλα άγημα του σερβικού στρατού αποδίδει τιμές.