«Ενα παιδί, 2 ετών, ήρθε στο νοσοκομείο με σοβαρό κάταγμα. Η ηλικία του και το ιστορικό που έδωσαν οι γονείς δεν δικαιολογούσε τόσο σοβαρό τραυματισμό. Αρα κάτι άλλο έχει συμβεί, το παιδί δεν αποκλείεται να έχει υποστεί σωματική βία. Ενα μωρό, λίγων μόλις μηνών, δεν γίνεται να υποστεί έγκαυμα. Κι όμως, έχουμε τέτοια περιστατικά. Αρα είτε κάποιος δεν το φρόντισε, είτε κάποιος μπορεί να ήθελε να το τραυματίσει. Υπάρχουν και περιπτώσεις που γονείς φέρνουν το παιδί τους με πυρετό και διαπιστώνουμε ότι έχουν πρησμένο κεφάλι ή κάταγμα. Μας λένε ότι έγινε προ διημέρου. Δεν δικαιολογείται όμως να μην το έχουν φέρει». Τέτοια περιστατικά διηγείται στο «Εθνος» η επίκουρη καθηγήτρια Παιδιατρικής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, Αλεξάνδρα Σολδάτου.
Η «Εταιρεία κατά της Κακοποίησης του Παιδιού» (ΕΛΙΖΑ) και η Β’ Παιδιατρική Κλινική του Νοσοκομείου Παίδων «Π & Α. Κυριακού» προχώρησαν σε αναδρομική έρευνα 161 φακέλων στο Παίδων «Π. & Α. Κυριακού», της περιόδου 2014-2015, που αφορούν σε παιδιά που νοσηλεύτηκαν με επιβαρημένο κοινωνικό ιστορικό ή σοβαρό τραυματισμό. «Σε πολλές περιπτώσεις προκύπτουν ενδείξεις για πιθανή σωματική κακοποίηση» σχολιάζει η κυρία Σολδάτου.
Η μελέτη έδειξε ότι η μέση ηλικία των παιδιών που πιθανόν υπέστησαν σωματική κακοποίηση ήταν τα 7,7 έτη, έναντι κάτω των 3 ετών στις ΗΠΑ. Ομάδες υψηλού κινδύνου είναι τα βρέφη.
Ανησυχία
Προβληματισμό δημιουργεί το γεγονός ότι για το 20% των παιδιών με εγκαύματα και για το 35% των παιδιών με κάταγμα, το ιστορικό που δόθηκε από τους γονείς δεν ήταν συμβατό με τα ιατρικά ευρήματα και το αναπτυξιακό στάδιο του παιδιού, γεγονός που δημιουργεί υποψίες για ενδεχόμενη σωματική κακοποίηση. Την ίδια ώρα 1 στα 3 εγκαύματα θα μπορούσε να έχει προληφθεί, καθώς οφείλονται σε αμέλεια των γονέων.
Οι φάκελοι περιελάμβαναν 55 σοβαρά περιστατικά καταγμάτων και κακώσεων στο κεφάλι και 67 περιστατικά σοβαρών εγκαυμάτων. Σε 39 περιπτώσεις, διαπιστώθηκε ότι τα παιδιά διαθέτουν επιβαρυμένο κοινωνικό ιστορικό και ανήκουν σε πληθυσμό υψηλού κινδύνου για σωματική κακοποίηση. Τα παιδιά κατά μέσο όρο νοσηλεύτηκαν για 26 ημέρες.
Τα αποτελέσματα δεν εξέπληξαν τους ερευνητές. Σύμφωνα με τα στοιχεία, 1 στα 2 παιδιά ηλικίας 11-16 ετών έχει υποστεί σωματική βία. Την ίδια ώρα, 9 στα 10 περιστατικά δεν αναφέρονται ποτέ. Εντονο είναι το πρόβλημα εντοπισμού σωματικής βίας σε βρέφη. Κι όμως, μια τέτοια εμπειρία τα συνοδεύει στην ενήλικη ζωή τους, με αντίκτυπο στην ανάπτυξη και την εξέλιξή τους. Την ίδια ώρα, διαπιστώνεται αύξηση των κλήσεων για βία στην τηλεφωνική γραμμή του «Χαμόγελου του Παιδιού». Από τις 527 κλήσεις που δέχθηκε το κέντρο το 2009, ο αριθμός αυξήθηκε στις 919 το 2015.
Η αναδρομική έρευνα εντάσσεται στο 1ο Εθνικό Πρόγραμμα Επιμόρφωσης Ιατρών για τη διαχείριση Σωματικά Κακοποιημένων Παιδιών. Το πρόγραμμα υλοποιείται από το ΕΛΙΖΑ και τη Β’ Παιδιατρική Κλινική ΕΚΠΑ του Παίδων «Π. & Α. Κυριακού», με την καθοδήγηση εξειδικευμένων επιστημόνων από τις Ιατρικές των Πανεπιστημίων Yale και IOWΑ και τη συμμετοχή των Πανεπιστημιακών Παιδιατρικών Κλινικών της χώρας.
Οι φορείς εντόπισαν κενά στην αντιμετώπιση του προβλήματος. «Οι θεσμικές ελλείψεις είναι σημαντικές: έλλειψη συστήματος υποχρεωτικής αναφοράς τέτοιων περιστατικών, έλλειψη δομημένης εκπαίδευσης των επαγγελματιών που εμπλέκονται, απουσία φορέα πρόληψης, καταστολής και καταγραφής», διευκρινίζει η διοικητική διευθύντρια του ΕΛΙΖΑ, ψυχολόγος Αφροδίτη Στάθη, σε συνέντευξη Τύπου που έγινε για την παρουσίαση του προγράμματος. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει την επιμόρφωση επαγγελματιών υγείας, την κατάρτιση πρωτοκόλλου που θα τηρείται σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης παιδιών, ενώ στόχος είναι η δημιουργία Πρότυπης Μονάδας, στο «Π. & Α. Κυριακού» για καλύτερο συντονισμό.
Ωστόσο, το πρόβλημα παραμένει πίσω από τις κλειστές πόρτες. «Δεν υπάρχει συγκεκριμένο προφίλ θύτη. Υπάρχουν παράγοντες επικινδυνότητας, όπως η ανεργία και η οικονομική δυσπραγία, που εντείνουν το φαινόμενο. Ομως έχουμε δει σοβαρότατα περιστατικά και σε άτομα που βρίσκονται στη λεγόμενη ”ανώτερη” τάξη. Δεν είναι ταξικό το πρόβλημα. Δυστυχώς, βλέπουμε μόνον την κορυφή του παγόβουνου», λένε οι επιστήμονες.
Κατερίνα Τζουμερκιώτη
Φωτογραφίες Θάλεια Γαλανοπούλου