«Το πρόβλημα της λειψυδρίας είναι διαχρονικό, απλά έχει ενταθεί τα τελευταία χρόνια εξαιτίας τόσο του γεγονότος της έλλειψης βροχοπτώσεων, όσο και της μη κανονικότητας των βροχοπτώσεων που δεχόμαστε» τονίζει ο καθηγητής Αγροτικής Οικονομίας και διευθυντής του Εργαστηρίου Αγροτικής Οικονομίας και Καταναλωτικής Συμπεριφοράς του Τμήματος Φυτικής Παραγωγής και Υδάτινου Περιβάλλοντος της Σχολής Γεωπονικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας κ. Γιώργος Βλόντζος.
Σε συνέντευξή του σήμερα στη «Θ» αναφέρεται στο μεγάλο πρόβλημα της μη επάρκειας υδατικών πόρων, των κινδύνων που απορρέουν, αλλά και τι πρέπει να κάνει η πολιτεία για να υπάρχει ένα βιώσιμο μέλλον για τις τοπικές κοινωνίες.
Πόσο σοβαρό είναι το πρόβλημα της λειψυδρίας και η Θεσσαλία πού κατατάσσεται στον πίνακα πανελλαδικά; Είμαστε σε μια μεσαία κατάσταση; Σε πιο σοβαρή από άλλες περιοχές ή λιγότερο;
Το πρόβλημα της λειψυδρίας είναι διαχρονικό απλά έχει ενταθεί τα τελευταία χρόνια τόσο εξαιτίας του γεγονότος της έλλειψης βροχοπτώσεων, αλλά και της μη κανονικότητας των βροχοπτώσεων που δεχόμαστε. Από πέρσι μέχρι φέτος δηλαδή βλέπουμε μια ακραία κατάσταση, σχεδόν όλο το νερό που λίγο πολύ πέφτει στην περιοχή μας και όχι μόνο, σε ετήσια βάση να έρχεται σε διάστημα ολίγων ημερών.
Όπως και πέρσι πλημμυρίσαμε ξαφνικά και μετά τίποτα, έτσι;
Ακριβώς, ακριβώς. Αυτή η τάση δυστυχώς τείνει να επαναληφθεί. Όσον αφορά στην Περιφέρεια Θεσσαλίας, είναι γνωστό ότι ως Περιφέρεια υποφέρουμε από ένα διαρκές υδατικό έλλειμμα για πολλά χρόνια με αποτέλεσμα στο ανατολικό κομμάτι της Περιφέρειας να εμφανίζονται πολύ σοβαρά προβλήματα έλλειψης νερού, αλλά και διαρκούς επιδείνωσης των ποιοτικών χαρακτηριστικών των νερών με κυριότερο αυτό της υφαλμύρωσης της εισχώρησης, δηλαδή του θαλασσινού νερού στον υπόγειο υδροφορέα στο παραλιακό μέτωπο της Περιφέρειας.
Οι καλλιέργειες πόσο επηρεάζονται από αυτό το φαινόμενο το οποίο είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό;
Υπάρχουν καλλιέργειες οι οποίες είναι ανθεκτικές στην υφαλμύρωση με χαρακτηριστικότερο αυτό της ελιάς. Είναι όμως δεδομένο ότι το φαινόμενο αυτό επιδεινώνει με έναν σιωπηλό, θα μπορούσα να τον χαρακτηρίσω και με έναν ύπουλο τρόπο, τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των εδαφών. Όταν έχουμε διαρκή κάλυψη των αρδευτικών αναγκών της γεωργίας με νερό το οποίο είναι υφάλμυρο, αυτά τα άλατα αθροιστικά συγκεντρώνονται στο έδαφος συντελώντας στην εμφάνιση της ερημοποίησης, όπως λέγεται επιστημονικά, σημαίνει δηλαδή ότι σιγά σιγά το έδαφος χάνει τη γονιμότητά του. Αν αυτό συνδυαστεί με τη ραγδαιότητα των βροχών που επιτείνουν τη διάβρωση, θα έχουμε ένα αθροιστικό φαινόμενο το οποίο συντελεί στη συνεχή υποβάθμιση των εδαφών που χρησιμοποιούνται στη γεωργία, αλλά και στην κτηνοτροφία, αναφέρομαι στην ποιότητα των βοσκοτόπων. Άρα λοιπόν είναι ένα φαινόμενο το οποίο υπάρχει, συνεχίζεται να εξελίσσεται και πρέπει, είναι απολύτως αναγκαίο να ληφθούν μέτρα και από τις δύο πλευρές δηλαδή και από την πλευρά της υδρομάστιξης, μιλάμε δηλαδή για έργα συγκέντρωσης – συγκράτησης του νερού, αλλά και μέτρα που έχουν ως στόχο την εξοικονόμηση πόρων, δηλαδή να καλύπτουμε τις αρδευτικές και υδρευτικές ανάγκες του πληθυσμού της περιφέρειας Θεσσαλίας με λιγότερες ποσότητες νερού, κάτι το οποίο είναι απολύτως εφικτό να γίνει διότι υπάρχουν αυτές οι τεχνολογίες.
Αυτό που δεν υπάρχει είναι ένα ολοκληρωμένο επενδυτικό σχέδιο τόσο όσον αφορά στη γεωργία, όσον αφορά στις υπόλοιπες χρήσεις, τις υπόλοιπες παραγωγικές διαδικασίες, αναφέρομαι στη βιομηχανία και στην ύδρευση των πόλεων, προκειμένου σιγά σιγά να φτάσουμε στο επιθυμητό.
Οι καλλιέργειες απαιτούν σημαντικές ποσότητες νερού. Υπάρχουν κάποιες που κινδυνεύουν ιδιαίτερα, πιο συγκεκριμένα στην περιοχή της Μαγνησίας; Έχετε εντοπίσει κάποιες καλλιέργειες που ενδεχομένως να πρέπει να αλλάξουν;
Η Μαγνησία έχει μια πανσπερμία καλλιεργειών, το ανάγλυφο της Μαγνησίας είναι μια μικρογραφία του αναγλύφου της, αλλά η γεωργική παραγωγή της Μαγνησίας είναι μια μικρογραφία της διάρθρωσης της γεωργικής παραγωγής της χώρας.
Έχουμε τα πάντα, βέβαια το κομμάτι που είναι περισσότερο ευπαθές όσο αφορά στο φαινόμενο της υφαλμύρωσης και της υποβάθμισης των ποιοτικών χαρακτηριστικών των εδαφών είναι το τυπικό κομμάτι, αναφέρομαι κυρίως από την περιοχή, χονδρικά, της Νέας Αγχιάλου μέχρι και το Πτελεό, οπού εκεί έχουμε εισχώρηση του θαλασσινού νερού στον υπόγειο υδροφορέα, ξέρουμε ότι συνεχώς επιδεινώνεται από την υφαλμύρωση και από το γεγονός ότι στην περιοχή έχουμε αυξημένη παρουσία νιτρικών εξαιτίας των εντατικών μορφών γεωργίας που υπάρχουν στην περιοχή.
Το θέμα της λειψυδρίας ήρθε για να μείνει;
Είναι μια πολύ δύσκολη ερώτηση για να απαντηθεί, διότι πρέπει να κάνουμε υποθέσεις για το μέλλον για ένα φαινόμενο το οποίο δεν το έχουμε μελετήσει επαρκώς, γιατί δεν υπάρχει πρότερη εμπειρία, κινούμαστε σε αρκετές περιπτώσεις σε αχαρτογράφητα νερά. Αυτό, όμως, που είναι σίγουρο για εμάς εδώ, είναι ότι δεν μπορούμε να συνεχίσουμε με αυτό το μοντέλο κατανάλωσης των υδατικών πόρων. Όταν είμαστε τα τελευταία, μπορώ να πω 20 χρόνια, ελλειμματικοί στο νερό και ουσιαστικά δεν κάνουμε καμία στρατηγικού χαρακτήρα παρέμβαση είτε να μειώσουμε τις ποσότητες που ζητούνται είτε να μαζέψουμε με κάποιο τρόπο υδάτινους πόρους είτε υπάρχει κλιματική αλλαγή είτε δεν υπάρχει, το πρόβλημα στην περιοχή μας θα ενταθεί.
Άρα δεν είναι μόνο η ανομβρία, είναι και η διαχείριση των υδάτων που πολλές φορές εκεί είναι το πρόβλημα.
Σαφώς, το μοναδικό έργο στην περιοχή μας που έχει να κάνει με πραγματική συγκέντρωση υδάτινων πόρων, είναι ο ταμιευτήρας της Κάρλας, δεν υπάρχει κάτι άλλο. Δεν εννοώ ότι είναι εύκολο να γίνουν, απαιτούνται πολύ σημαντικοί οικονομικοί πόροι. Η τελευταία επίσκεψη του κυβερνητικού κλιμακίου στην περιοχή κατέδειξε σε πολύ μεγάλο βαθμό το πρόβλημα, δηλαδή διαβάζοντας πίσω από τις επίσημες ανακοινώσεις ουσιαστικά αυτό που ειπώθηκε, είναι ότι το πρόβλημα είναι δισεπίλυτο, απαιτεί χρόνο, συμφωνούμε όλοι σε αυτό, εκείνο όμως το οποίο είναι απαραίτητο να γίνει σε απόλυτη συμφωνία με τους τοπικούς φορείς, με τον τοπικό πληθυσμό, είναι όλοι μας πρώτα να συνειδητοποιήσουμε το μέγεθος και την σοβαρότητα του προβλήματος και από κοινού να προσπαθήσουμε να δεχθούμε ένα ρεαλιστικό χρονοδιάγραμμα, να το συναποφασίσουμε, αλλά κυρίως ο καθένας από εμάς να είναι διατεθειμένος και αποφασισμένος να αλλάξει τον τρόπο ζωής του όσο αφορά την χρήση υδάτινων πόρων, Δεν μπορούμε να λέμε συνεχώς να μειώσει πχ ο Γιώργος μόνο την κατανάλωση νερού ή να αυξήσει της μη αρδεύσιμες καλλιέργειες για να περισσέψει νερό, αλλά εγώ δεν θα κάνω τίποτα για τον εαυτό μου, θα συνεχίσω να χρησιμοποιώ το νερό έτσι όπως το χρησιμοποιώ. Δεν μπορούμε να πάμε σε μια διαδικασία κοινωνικού αυτοματισμού, όπου η μια παραγωγική τάξη θα ρίχνει το ανάθεμα στην άλλη, γιατί οι υδατικοί πόροι της Περιφέρειας του νομού μας είναι αυτοί που είναι και βαίνουν μειούμενοι. Άρα λοιπόν θα πρέπει να αντιληφθούμε ότι έχουμε πρόβλημα και σε μια εποικοδομητική συζήτηση, να μπορέσει ο κάθε φορέας, αλλά και ο καθένας από εμάς να εισφέρει μια τεχνολογία, μια διαδικασία, ένα πρωτόκολλο, οτιδήποτε, το οποίο θα έχει σαν τελικό παραδοτέο την μείωση της χρήσης των συγκεκριμένων ποσοτήτων νερού, αλλιώς δεν μπορούμε να προχωρήσουμε.
Προς την κατεύθυνση που περιγράφετε είναι χρίσιμη μια εκστρατεία ενημέρωσης. Θα βοηθούσε και προς ποια κατεύθυνση;
Σαφώς θα μπορούσε να βοηθήσει, αλλά αυτή η εκστρατεία ενημέρωσης πρέπει να γίνει με πολύ οργανωμένο τρόπο, να έχει χρονική διάρκεια, δηλαδή το να βγαίνουμε κάθε Σεπτέμβρη ή κάποιους Σεπτεμβρίους των τελευταίων ετών ή των μελλοντικών ετών που είναι η πιο κρίσιμη περίοδος του υδρολογικού έτους, είναι η περίοδος που έχουμε τα χαμηλότερα υδατικά αποθέματα, και να λέμε ή να κραυγάζουμε ότι έχουμε πρόβλημα, δεν γίνεται έτσι. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε το πρόβλημα και με ηρεμία να συναποφασίσουμε ως ενεργοί πολίτες και ως φορείς αυτής της Περιφέρειας τι πρέπει να γίνει. Σίγουρα όμως θα υπάρχουν οι αποφάσεις οι οποίες θα ληφθούνε, είναι δεδομένο ότι θα ενοχλήσουν ή θα αναγκάσουν κάποιους φορείς να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούνε. Αυτό είναι δεδομένο γιατί πρέπει να μειωθεί η ποσότητα νερού που χρησιμοποιείται από συγκεκριμένες παραγωγικές διαδικασίες. Αυτό όμως το οποίο είναι δεδομένο είναι ότι υπάρχουν αυτή την στιγμή οι τεχνολογικές δυνατότητες.
Πρέπει όλοι μας να αναλάβουμε τις ευθύνες μας και να μπορέσουμε να δώσουμε τα εργαλεία στους ανθρώπους και να συνεχίσουν να παράγουν και να συνεχίσουν να μένουν στις εστίες τους, στα χωριά τους, τις κωμοπόλεις τους, να διεκδικήσουν τις γεωργικές τους εκμευταλλεύσεις, χωρίς όμως να διακινδυνεύει τίποτα από αυτό το οποίο παράγουν, αλλά από την άλλη πλευρά χρησιμοποιώντας έτοιμες τεχνολογικές λύσεις να μπορέσουμε να εξοικονομήσουμε νερό και να μην πιέζουμε ακόμα περισσότερο τον υπόγειο υδροφορέα.