Με αφορμή την έκθεση εικαστικών δημιουργιών που ολοκληρώθηκε προχθές Παρασκευή 10 Μαρτίου στο Πολιτιστικό Κέντρο Νέας Ιωνίας με γιγαντοκούκλες από τη Διεύθυνση Πολιτισμού του Δ.Ο.Ε.Π.Α.Π. – ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Δήμου Βόλου η υπεύθυνη του εγχειρήματος κ. Σταυρούλα Μαστρογιάννη, μιλά για την τέχνη του κουκλοθέατρου και τις μεγάλες σε όγκο δημιουργίες που εμπνέουν τα παιδιά. Μάλιστα στέλνουν και μηνύματα για το περιβάλλον, καθώς χρησιμοποιούν για τις κατασκευές αυτές επαναχρησιμοποιημένα υλικά και υλικά ανακύκλωσης.
«Ψηφιακός μεν ο κόσμος και το μέλλον, αλλά υπάρχει και κάτι διαφορετικό που μας παραπέμπει στην παραδοσιακή μορφή της τέχνης οποιαδήποτε μορφή και να έχει» τονίζει η παιδαγωγός – ιστορικός Τέχνης για τις σημαντικές δράσεις που έχουν τη βάση τους στο Πορφυρογενειο Ίδρυμα Αγριάς.
Συνέντευξη
Βιολέττα Θεοδοσίου
Πώς ξεκίνησε η ιδέα για το κουκλοθέατρο σε τέτοια μορφή, σε τόσο μεγάλο μέγεθος;
Η ιδέα ξεκίνησε το καλοκαίρι, τον Ιούνιο του 2022 παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά οι γιγαντόκουκλες που βρίσκονται στην έκθεση με μια τελείως διαφορετική μορφή, καθώς το μικρό μέγεθος χάνει σε έκφραση. Τα εκθέματα, αλλά και οι παραστάσεις έχουν κατασκευαστεί από τα ίδια παιδιά που τις εμψυχώνουν ως κουκλοπαίκτες. Το κουκλοθέατρο πραγματικά έχει ταυτιστεί τόσο με τη μικρή διάσταση της κούκλας, όσο και με μικρές ηλικίες. Το κουκλοθέατρο είναι μια τέχνη, έχει μια πολύ δυνατή γλώσσα που απευθύνεται κάλλιστα και σε μεγάλους. Στο εξωτερικό οι θεατρικές παραστάσεις έχουν κοινό παιδικό και ενήλικο. Στην Ελλάδα δεν γνωρίζουμε πολλά πράγματα ακόμα για την τέχνη του κουκλοθεάτρου, δηλαδή δεν είναι κάτι τόσο οικείο σε όλους. Πειραματιζόμαστε με καινούργια πράγματα. Αρέσει ο όγκος στα παιδιά. Έχουν κάτι μεγάλο να εκφράζονται που είναι πάνω από τα μέτρα τα δικά τους. Έτσι ο κόσμος μεγαλώνει και γίνεται πολύ μαγικός, οπότε οι γιγαντόκουκλες που είναι μια μορφή κουκλοθέατρου αρκετά διαδεδομένη στο εξωτερικό ήταν μια ωραία έμπνευση, έτσι φτιάξαμε κούκλες πολύ μεγάλες που χρειάζονται και πολλούς κουκλοπαίκτες για να μπορέσουν να εμψυχωθούν.
Υπάρχει συμμετοχή των παιδιών στις δράσεις;
Υπάρχει συμμετοχή των παιδιών. Πολύ μεγάλη συμμετοχή. Το εργαστήρι λειτουργεί χωρίς διακοπή τα τελευταία 12-13 χρόνια και βασίζεται και σε παιδιά που είναι εκεί από πολύ μικρά. Οι πρώτοι μου μαθητές είναι πια στο πανεπιστήμιο και συνεχίζουν κάποιοι από αυτούς να συμμετέχουν ενεργά στις δράσεις μας, να υποστηρίζουν το εργαστήρι, ακόμα και να κάνουν παραστάσεις. Η τελευταία μας παράσταση στο Θέατρο της Παλιάς Ηλεκτρικής «ο Πέτρος και ο Λύκος» είχε ενήλικο κοινό μαζί με παιδιά.
Τις ιστορίες με τις κούκλες τις εμπνέονται τα παιδιά ή ενσαρκώνουν κάποια κλασικά παραμύθια. Μέσα από αυτές δηλαδή, δεν έχουμε κάτι καινούργιο, απλά έχουμε μια ενσάρκωση ενός κλασικού παραμυθιού. Ένα κλασικό παραμύθι μπορεί να είναι η έμπνευση για να μας οδηγήσει σε μια κατασκευή και αυτή μετά να μας οδηγήσει στο να φτιάξουμε ένα καινούργιο παραμύθι. Πολλές φορές το ίδιο το υλικό και οι ίδιες κατασκευές μάς οδηγούν στο να φτιάξουμε ιστορίες εμείς οι ίδιοι. Στο εργαστήρι μας λειτουργεί και τμήμα δημιουργικής γραφής, έτσι πολλές φορές τα παιδιά γράφουν τα ίδια τις ιστορίες που συμμετέχουν οι κούκλες τους. Έτσι είναι αμφίδρομη η σχέση. Υπάρχει έμπνευση από βιβλία και ιστορίες που ήδη υπάρχουν, αλλά πολλές φορές τα ίδια τα παιδιά εμπνέονται και δίνουν ζωή σε κούκλες που έχουν κατασκευάσει. Ειδικά το εργαστήρι δημιουργικής γραφής δίνει και ένα έναυσμα να μπούμε σε έναν παραμυθένιο κόσμο, να ξεχάσουμε τα προβλήματα και να δώσουμε μια άλλη καινούργια ματιά. Στα παιδιά αρέσει πάρα πολύ να γράφουν, εκφράζονται πολύ ελεύθερα και με ένα πολύ ιδιαίτερο τρόπο, με την αχαλίνωτη φαντασία τους μάς δίνουν πολύ ωραίες εικόνες και το κουκλοθέατρο βοηθά πάρα πολύ στο να δώσουν ζωή σε αυτές. Αυτό είναι πολύ σπουδαίο για τα παιδιά, δηλαδή είναι κάτι χειροπιαστό κυρίως γιατί γίνεται με υλικά ανακύκλωσης με απλά πράγματα και το αποτέλεσμα είναι πολύ σημαντικό.
Τα υλικά που χρησιμοποιούνται είναι ανακυκλώσιμα, αποτελώντας και μήνυμα για την ανακύκλωση έως έναν βαθμό;
Ναι. Αποκλειστικά με επαναχρησιμοποιημένα υλικά και υλικά ανακύκλωσης. Δηλαδή η βάση, ακόμα και για αυτές τις πολύ μεγάλες κούκλες, όσο και αν φαίνεται παράξενο, ξεκίνησε από ξύλα και κάλαμο που μας δίνουν ένα πολύ ελαφρύ και πολύ εύκολο υλικό για μεγάλα δημιουργήματα. Προφανώς χρειάζονται υποστηρικτικά πράγματα όπως χαρτί, εφημερίδα, χαρτοταινία. Αυτά είναι τα βασικά μας υλικά και η αξιοποίηση όλων αυτών που καταλήγουν στα σκουπίδια, είναι ένα πολύ δυνατό υλικό που μπορεί να μας δώσει πολύ διαφορετικά πράγματα όταν θα τα δούμε με μια άλλη ματιά. Εξάλλου αυτός είναι και ο στόχος μας.
Τα κλασικά παραμύθια μας δίνουν μια έμπνευση για κάτι καινούργιο. Τα παιδιά, όπως είπατε, βρίσκουν καινούργιες ιστορίες μέσα από τα κλασικά παραμύθια και φτιάχνουν τις δικές τους ιστορίες. Αυτό πιστεύετε ότι έχει μέλλον στον σημερινό ψηφιακό κόσμο;
Ζούμε την εποχή της τεχνολογίας και κυρίως στην «έκρηξη» της τεχνολογίας, με ό,τι ψηφιακό υπάρχει γύρω μας, όπως κινητά τηλέφωνα, υπολογιστές κ.ά. Σε αυτόν τον κόσμο δεν είναι εύκολο να τραβήξεις την προσοχή του παιδιού και να την κρατήσεις για πολλή ώρα, γιατί το παιδί έχει συνηθίσει σε έναν πολύ γρήγορο ρυθμό και σε πολύ γρήγορη εναλλαγή όλα γίνονται εύκολα και γρήγορα. Επιλέγουμε το κουκλοθέατρο για να εκφραστούν, μαθαίνουν να έχουν υπομονή, γιατί οι κούκλες είναι απαιτητικές, γιατί χρειάζονται την προσοχή τους και γιατί το αποτέλεσμα τελικά τους δίνει την απάντηση, τι σημαίνει να δουλέψω και να αφιερώσω χρόνο πάνω σε αυτό που κάνω. Δεν είναι εύκολο να το πετύχουμε πάντα. Όμως, έχουν τη χαρά να γνωρίσουν αυτή την τέχνη και να πειραματιστούν. Καταλαβαίνουν πόσα τους δίνει και ίσως είναι ένας τρόπος να ξεφύγουν λίγο από τις οθόνες και να βρουν κίνητρο διαφυγής από το κινητό τους. Αυτό συμβαίνει σε όλες τις ηλικίες, γιατί το εργαστήρι έχει και παιδιά γυμνασίου και λυκείου. Τα κινητά είναι μέρος της ζωής τους και όμως αναζητούν το κουκλοθέατρο και την ηρεμία που δίνει. Ακόμα και η μιάμιση ώρα στο εργαστήρι είναι κέρδος. Αποτελεί μεγάλη χαρά για εμάς να «κερδίσει» κάτι, το οποίο είναι πολύ πιο φιλικό και τελείως διαφορετικό. Και είναι πιστεύω κάτι το οποίο διαχρονικά θα πρέπει να επιδιώξουμε. Ψηφιακός μεν ο κόσμος και το μέλλον, αλλά υπάρχει και κάτι διαφορετικό που μας παραπέμπει στην παραδοσιακή μορφή της τέχνης.
Εξηγήστε μας τον ρόλο της φωτογραφίας και της βοήθειας που προσφέρει η συνεργασία με τον κ. Λευτέρη Πλαβό;
Ο κ. Πλαβός είναι ένας σπουδαίος συνεργάτης όλα αυτά τα χρόνια, ο οποίος μας ακολουθεί παντού με τον φωτογραφικό του φακό και πραγματικά βρίσκει πράγματα που με ένα απλό κοίταγμα δεν είναι εύκολο να προσλάβει ο θεατής. Αποτυπώνει τις κούκλες μέσα στις φωτογραφίες του, οι οποίες φανερώνουν τη στιγμή, την ηρεμία, αλλά και την κίνηση και τη χαρά μικρών και μεγάλων. Έχει τη δύναμη με τον δικό του ξεχωριστό τρόπο. Πολλές φορές είναι τόσο γρήγορος ο χρόνος και συμβαίνουν όλα σε μια στιγμή. Η προετοιμασία και όλο το στάδιο μέχρι να φτάσουμε στο τελικό αποτέλεσμα αποτελεί ένα μεγάλο ταξίδι. Για εμένα ως δασκάλα, αλλά και την ομάδα, από τις συνεργασίες εξαρτάται το αποτέλεσμα και φαίνεται όλη η δουλειά, αλλά και όλη η πορεία που έχει κάνει το παιδί μαζί με την κούκλα. Λειτουργούμε πολύ ως ομάδα και αυτό αποτελεί το επιστέγασμα όλων των προσπαθειών μας.
Τα σχέδιά σας για το μέλλον;
Στο μέλλον το εργαστήριο θα παραμείνει πολύ ενεργό. Έχει αρκετές ομάδες διαφόρων ηλικιών που η κάθε μία έχει πολλές σκέψεις. Έχουμε ξεκινήσει διάφορα πλάνα και έχουμε πολλά σχέδια και με γιγαντόκουκλες, με παραστάσεις θεάτρου σκιών κ.λπ. Πρόκειται για μια καινούργια παράσταση Καραγκιόζη που ετοιμάζουν τα παιδιά. Γενικότερα υπάρχουν πολλές ιδέες. Το Πορφυρογένειο είναι ένας χώρος που μπορούν να υλοποιηθούν αυτά τα σχέδια, με τη βοήθεια και την υποστήριξη όλων. Ανακαλύπτουμε καινούργια πράγματα και δοκιμάζουμε νέες τεχνικές. Δεν θέλουμε να βαριόμαστε. Μας αρέσει να πειραματιζόμαστε πολύ. Είναι σημαντικό επίσης να τονίσουμε το γεγονός ότι χρειαζόμαστε κάπου να στεγάσουμε το εργαστήριο, διότι θα πρέπει να βρουν οι κούκλες μας το σπίτι τους, γιατί αναγκαστικά αυτές οι μεγάλες κατασκευές θα αποθηκευτούν σε ένα υπόγειο. Αυτό που ζητάμε, είναι να παραμείνει και στο μέλλον ένας πολυχώρος δράσης και δημιουργίας για παιδιά και μεγάλους.