Ο Δρ Σταμάτιος Μ. Κριμιζής έχει στο ενεργητικό του μια μακροχρόνια και διακεκριμένη καριέρα ως εκπαιδευτικός και πρωτοπόρος ερευνητής με πειράματα στα σπουδαιότερα διαστημικά προγράμματα των Η.Π.Α., καθώς και της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας. Είναι διευθυντής του Τμήματος Διαστημικής Φυσικής του Εργαστηρίου Εφαρμοσμένης Φυσικής του Πανεπιστημίου Τζωνς Χώπκινκς των Η.Π.Α. Αφορμή της συνομιλίας μας είναι η επικείμενη παρουσία του στον Βόλο. Η Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Μαγνησίας διά του γραφείου σχολικών δραστηριοτήτων, το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, η Ε.Α.Δ.Π. του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, η Ομάδα TALOS του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, η Εταιρεία Αστρονομίας και Διαστήματος οργανώνουν ημερίδα την Παρασκευή 10 Μαΐου και ώρα 11.30 στο ΑΜΦ του πρώην Γαλλικού Ινστιτούτου Βόλου (Γ. Καρτάλη 72 και Ροζού) με τίτλο «Οι μαθητές του Βόλου συνομιλούν με τον διακεκριμένο αστροφυσικό Σταμάτιο Κριμιζή». Η εκδήλωση διοργανώνεται με τη συμμετοχή του Βιβλιοπωλείου «Πλαστελίνη», με τη διάθεση του βιβλίου του Σταμάτη Κριμιζή «Ταξίδι στο Ηλιακό Σύστημα: Από τον Ερμή στον Πλούτωνα σε 50 χρόνια» εκδ. Παπαδόπουλος. Συντονίζουν: Μάκης Προβατάς, δημοσιογράφος, δρ. Σεραφείμ Σπανός, συντονιστής Φυσικών Επιστημών Θεσσαλίας – ειδικός γραμματέας της Εταιρείας Αστρονομίας και Διαστήματος.
Συνέντευξη: Χαριτίνη Μαλισσόβα
Το βιβλίο σας «Ταξίδι στο Ηλιακό σύστημα, Από τον Ερμή στον Πλούτωνα σε 50 χρόνια» (εκδ. Παπαδόπουλος), αν και είναι γραμμένο σε μορφή που απευθύνεται σε έφηβους κυρίως, η αίσθησή μου είναι ότι απευθύνεται σε όλες τις ηλικιακές ομάδες.
Είναι πράγματι γραμμένο για όλες τις ηλικιακές ομάδες, αλλά προφανώς ενδιαφέρει ιδιαίτερα τους έφηβους. Είμαι βέβαιος ότι και οι ενήλικες που ενδιαφέρονται για το διάστημα θα βρουν το βιβλίο πολύ κατατοπιστικό.
Στην Ελλάδα που βιώνει τα τελευταία χρόνια βαθιά οικονομική (και όχι μόνο) κρίση, τι είναι αυτό που κινεί το ενδιαφέρον μικρών και μεγάλων για το διάστημα;
Το ενδιαφέρον για το διάστημα έχει σχέση με την έμφυτη περιέργεια του ανθρώπινου γένους για το άγνωστο, και υπήρχε πάντοτε και θα συνεχίζει να υπάρχει ανεξαρτήτως οικονομικών κρίσεων, ακόμη και πολέμων. Δεν είναι καινούργιο φαινόμενο.
Το ηλιακό σύστημα και τους πλανήτες θεωρείται ότι ενδιαφέρει περισσότερο τα αγόρια και τον ανδρικό πληθυσμό. Ως εκπαιδευτικός διακρίνω τα τελευταία χρόνια στροφή και ως προς το ενδιαφέρον του γυναικείου πληθυσμού. Θέλετε να σχολιάσετε;
Η εξερεύνηση του διαστήματος δεν έχει καμία σχέση με το φύλο των ερευνητών. Στις αποστολές με ανθρώπινα πληρώματα (εμείς εδώ στην Ελλάδα τις λέμε επανδρωμένες, αλλά αυτό είναι λάθος), συμμετέχουν και άνδρες και γυναίκες οπότε το ενδιαφέρον για την εξερεύνηση του ηλιακού συστήματος δεν είναι μόνο για τα αγόρια και τον ανδρικό πληθυσμό, όπως λέτε. Θα σας πω όταν ήμουν διευθυντής διαστημικών προγραμμάτων στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins με προσωπικό 650 ατόμων, περίπου το 40% ήταν γυναίκες, και αυτό συμπεριελάμβανε γυναίκες ειδικούς στα λογισμικά, ηλεκτρολόγους, μηχανολόγους, και χημικούς μηχανικούς, καθώς και ειδικές σε μαθηματικά, χημεία, μηχανικούς υλικών και πολλές άλλες ειδικότητες. Σε ομιλίες που έχω κάνει για ρομποτικές διαστημικές αποστολές σε σχολεία σε όλη την Ελλάδα το ενδιαφέρον για την εξερεύνηση είναι εξίσου υψηλό και από τα κορίτσια και από τα αγόρια. Παρεμπιπτόντως στη διοίκηση διαστήματος στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins διόρισα ως επικεφαλής μίας αποστολής την πρώτη γυναίκα μηχανικό ρομποτικής αποστολής (Advanced Composition Explorer-ACE) το 1992.
Από το Βροντάδο της Χίου πρωτοπόρος της διαστημικής εξερεύνησης, σε μια εποχή που δεν υπήρχε διαδίκτυο. Υπάρχει μυστικό της επιτυχίας σας;
Η επιστήμη έκανε τεράστια άλματα πολύ πριν τη διάδοση του διαδικτύου. Οι βασικές αρχές για επιτυχία έχουν σχέση με τα χαρακτηριστικά του ατόμου όσον αφορά στην επιδίωξη της αριστείας, με σκληρή δουλειά, ήθος και αξιοκρατικές διαδικασίες. Αυτό μπορεί να επιδιώκει η νέα γενιά σε όλες τις περιοχές της Ελλάδος και όχι μόνο στο Βροντάδο.
Επισκέπτεστε σχολεία της Ελλάδας παρουσιάζοντας το υλικό του βιβλίου σας. Γιατί επιλέξατε το συγκεκριμένο ηλικιακό πεδίο;
Αποφάσισα προ δεκαπενταετίας, όταν εκλέχτηκα μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, ότι η νέα γενιά στην Ελλάδα ήταν απογοητευμένη όσον αφορά στις προοπτικές της για το μέλλον. Ήθελα να τους μεταδώσω ότι μπορούν να επιτύχουν στη ζωή τους όταν επιδιώκουν το όραμά τους, με σκληρή δουλειά, επιδίωξη της αριστείας και ήθος.
Τότε δεν σκόπευα να γράψω βιβλίο, απλώς μετέφερα στη νεολαία τις εμπειρίες μου ως επιστήμονας και διοικητικός, και περιέγραφα τις διάφορες αποστολές για την εξερεύνηση των πλανητών. Πρέπει να προσθέσω ότι συγχρόνως έδινα ομιλίες και σε πιο υψηλό τεχνικό επίπεδο, σε πανεπιστήμια και σε άλλους δημόσιους φορείς.
Ποια αξία θεωρείτε αδιαπραγμάτευτη;
Στην πραγματικότητα μία επιτυχημένη ζωή συνδυάζει πολλές αξίες σύμφωνα με τον Αριστοτέλη. Πάντως θεωρώ ότι η αξιοκρατία, το ήθος και η επιδίωξη της αριστείας όπως είπα και προηγουμένως, σε συνδυασμό είναι πράγματι αδιαπραγμάτευτες και διαχρονικές αξίες. Έχουν αποδειχθεί ως βάσεις για όλες τις προηγμένες κοινωνίες του πλανήτη. Μακάρι να επικρατήσουν κάποτε και στην Ελλάδα.
Γίνεται συχνά λόγος σχετικά με το αν οι επιστήμονες πρέπει να εκφράζουν και δημοσίως τα δικά τους πιστεύω. Ποια είναι η δική σας θέση;
Η επιστήμη συνίσταται από ένα σώμα αποδεδειγμένης γνώσης και όχι από «πιστεύω», επομένως νομίζω ότι οι επιστήμονες μπορούν και ομιλούν δημοσίως και υπεύθυνα για τις αλήθειες της επιστήμης. Τα προσωπικά τους «πιστεύω» δεν έχουν ιδιαίτερη σημασία σε σύγκριση με οποιουδήποτε άλλου σκεπτόμενου ατόμου.
Ως διευθυντής διαστημικών προγραμμάτων της NASA στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins των ΗΠΑ και μέλος της Ακαδημίας Αθηνών διαδραματίσατε κορυφαίο ρόλο σε ιστορικές αποστολές της NASA όπως τα Voyager 1 και 2, Galileo, Ulysses, Cassini και New Horizons. Ποια ήταν η πιο σημαντική στιγμή της καριέρας σας;
Επειδή έχω εργαστεί και ως επιστήμονας σε βασική έρευνα και ως διοικητικός, είναι κάπως δύσκολο να επιλέξω την πιο σημαντική στιγμή της καριέρας μου. Αναφερθήκατε σε 5 αποστολές, αλλά στην πραγματικότητα έχω συμμετάσχει σε περίπου 23 διαστημικές αποστολές, από τη δεκαετία του 60 μέχρι την Parker Solar Probe που εκτοξεύθηκε προς τον ήλιο τον Αύγουστο του 2018. Θεωρώ ότι η επιλογή του οργάνου LECP της ομάδας μου για την αποστολή Voyager 1, 2 το 1971 ήταν ίσως η πιο σημαντική στιγμή, μιας και τα Voyager 1, 2 λειτουργούν ακόμη και σήμερα. Είναι η πρώτη αποστολή από την ανθρωπότητα που έχει φτάσει στον Γαλαξία. Διοικητικά όμως, η ίδρυση του προγράμματος της NASA, Discovery που πρότεινα, εγκαινίασε μία νέα μεθοδολογία διοίκησης της NASA, όπου το κόστος για τις αποστολές στους πλανήτες ελαττώθηκε σημαντικά. Το πρόγραμμα Near Earth Asteroid Rendezvous (ΝΕΑR) που εκτελέστηκε στο εργαστήριό μας, επέστρεψε περίπου 20% (30 εκατομμύρια δολάρια) του προϋπολογισμένου κόστους στη NASA, και αυτό έγινε για πρώτη φορά στην ιστορία. Το διαστημόπλοιο NEAR έγινε δορυφόρος του αστεροειδούς EROS το 2000 και στο τέλος προσεδαφίστηκε στο αστεροειδές το 2001, αν και δεν ήταν σχεδιασμένο για αυτό το σκοπό. Έκτοτε έχουν εκτοξευθεί περίπου 12 αποστολές Discovery που έκαναν ανατρεπτικές ανακαλύψεις στο διάστημα. Και για τα 6 διαστημόπλοια που αναφέρατε υπάρχουν πράγματι πρωτοποριακές ανακαλύψεις που δεν μπορούν να απαριθμηστούν.