Σταματία – Ματίνα Μωραΐτη: Λογοτέχνιδες εκ Καναλίων της Μαγνησίας ορμώμενες

Της Αγγελικής Θάνου,
συνταξιούχου PhD
εκπαιδευτικού και συγγραφέα

Μέρος Γ’

Η προσωπική διαδρομή της Σταματίας – Ματίνας Μωραΐτη αρακτηρίζεται από πληθώρα σπουδαίων δημιουργημάτων. Λογοτεχνία, ποίηση, στιχουργική, μουσειοπαιδαγωγικά προγράμματα, εισηγήσεις, παρουσιάσεις, ημερίδες. Παράλληλα μεταλαμπαδεύει τις γνώσεις της σε εφήβους ως φιλόλογος καθηγήτρια, υποστηρίζει μια πολύ όμορφη οικογένεια και ένα πολύ ξεχωριστό Μουσείο. Είναι μια δυνατή και δυναμική γυναίκα που γεννήθηκε, μεγάλωσε και δημιουργεί στον γενέθλιο τόπο της και για τον τόπο της, αλλά και στον Βόλο όπου κατοικεί. Εκεί στους πρόποδες του Μαυροβουνίου, όπου διαμένουν οι γονείς της, Απόστολος και Αικατερίνη το γένος Κων/νου Κουμασίτη, εκεί που απλώνεται η λίμνη Βοιβηίδα, όπου ανασαίνουν οι ψυχές των προγόνων της, εκεί καθρεφτίζει στο χαρτί με λέξεις όλα όσα κουβαλά στα κύτταρά της. Εκτός από το πηγαίο ταλέντο της στη στιχουργική και στη συγγραφή ευρύτερα, τη γνώση της ελληνικής γλώσσας λόγω ειδικότητας, διαθέτει και το γονιδιακό βασικό προαπαιτούμενο για να προσφέρει στην ελληνική βιβλιογραφία σημαντικά βιβλία. Και αφού η λογοτεχνία και ειδικά η ποίηση είναι η πράξη που φέρνει κάθε συγγραφέα αντιμέτωπο με το κέντρο της ύπαρξής του, αφουγκραστείτε τη Σταματία μέσα από κάποιους στίχους της.
[Δεν θέλω, γιε μου, ήρωας να γίνεις, / γιατί τότε θα ’χεις την Ιστορία μάνα. / …Δεν θέλω, γιε μου, παράσημα κι επαίνους, / χρυσόχαρτα – καλύμματα ανθρώπινης μωρίας / που λίπασμα ρίχνει στο θάνατο / και στ’ όνειρά σου λάσπη. /
Θέλω μόνο, γιε μου, να βλέπω τον ήλιο λαμπερό / μέσα στα δυο σου μάτια, / να τραγουδάς τραγούδια της χαράς, / τα μπράτσα σου γερά θεμέλια να χτίζουν / κι ο ιδρώτας σου λιβάνι στης Ειρήνης τον βωμό / να φτάνει ως τα ουράνια.]
«Μια μάνα λέει». Αδήλων όψεις. 1ο βραβείο στον 20ό λογοτεχνικό διαγωνισμό της Εταιρείας Τεχνών, Επιστήμης και Πολιτισμού Κερατσινίου 2020.
[…η ζωή είναι λιτή. / Μια τόση δα λεξούλα. / Κορίτσι νιόβγαλτο, χαριτοστολισμένο. / Δεν έχει ανάγκη μαλάματα / και πλουμιστά στολίδια / την ομορφιά να δείξει. / Η ζωή λιτή κι απλή / αλλιώς ζωή δε λες].
«Ζωή». Αδήλων όψεις. Β’ έπαινος στον Β’ Λογοτεχνικό διαγωνισμό, Πνευματικοί Ορίζοντες Λεμεσού, 2017.
Η Μωραΐτη Σταματία αποφοίτησε από τη Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ και εργάζεται ως φιλόλογος στο 1ο ΓΕΛ Βόλου. Είναι ιδρυτικό μέλος του Κέντρου Μελέτης Βοιβηίδας (ΚΕ.ΜΕ.ΒΟ.) και του Μουσείου Λιμναίου Πολιτισμού Κάρλας στον γενέθλιό της τόπο, τα Κανάλια Μαγνησίας, όπου δραστηριοποιείται εθελοντικά (ξενάγηση, οργάνωση ημερίδων, πολιτιστικών εκδηλώσεων, εκπαιδευτικά προγράμματα). Για τους σκοπούς του Μουσείου έχει εκπονήσει μουσειοπαιδαγωγικά προγράμματα για όλες τις σχολικές βαθμίδες («Καρλάξ ο λιμνοβάτραχος», «Παιχνίδια στη λίμνη του θεού Απόλλωνα», «Το κάλεσμα του Ηταύρου», «Ενημερώνομαι – Δραστηριοποιούμαι – Προφυλάσσομαι», «Περιπέτειες στη λίμνη», «Καλυβούπολη»).
Έχει συγγράψει το έργο «Η οδύσσεια του βάλτου» (Δ. Κάρλας 2001), το θεατρικό παραμύθι – σενάριο με τίτλο «Του βάλτου εμείς τα εργαλεία» (2011), καθώς και το έργο «Η λιμνονεραϊδούλα και οι φίλοι της» κι ένα cd με μελοποιημένο το υλικό του.
Συμμετείχε με εισηγήσεις σε ημερίδες και παρουσιάσεις βιβλίων και έχει δημοσιεύσει άρθρα με θέματα πολιτιστικής κληρονομιάς σε περιοδικά, όπως «Ελληνικό Πανόραμα», «Μαγνησία». Αγαπά το θέατρο και την ποίηση. Το 2021 εξέδωσε την ποιητική συλλογή με τίτλο «Αδήλων όψεις» που βραβεύτηκε από τον λογοτεχνικό όμιλο «Ζαλώνη». Είναι μέλος της Αμφικτυονίας Ελληνισμού. Ποιήματά της ανθολογούνται στις ΣΤ’, Ζ’, Η’, Θ’ Ανθολογίες και στην Εγκυκλοπαίδεια Γραμμάτων και Τεχνών της Αμφικτυονίας Ελληνισμού, σε ανθολογίες, λευκώματα και λογοτεχνικά Ημερολόγια του περιοδικού ΚΕΦΑΛΟΣ, στο περιοδικό ΚΕΛΑΙΝΩ, σε ανθολογίες των Πνευματικών Οριζόντων Λεμεσού, στην 3η και στην 4η Ομαδική Ποιητική Συλλογή από τις εκδόσεις Διάνυσμα. Έχει κερδίσει Βραβεία και Επαίνους σε Διεθνείς και Πανελλήνιους Λογοτεχνικούς Διαγωνισμούς.
Ας τη γνωρίσουμε καλύτερα μέσα από τη συνέντευξη που ακολουθεί:

Φιλόλογος εν ενεργεία, εμψυχώτρια μουσειοπαιδαγωγικών δράσεων, ποιήτρια – στιχουργός, μητέρα, σύζυγος. Πώς συνυπάρχουν όλα αυτά στην καθημερινότητά σας;
Είναι μια καθημερινότητα – όπως όλων των εργαζομένων μητέρων – ραμμένη με ύφασμα ελαστικό. Η ιδιότητα της μητέρας, της συζύγου, αλλά και της κόρης δεν έχουν φυσικά ωράριο, ούτε και ρεπό. Μεγάλο μέρος μιας μέρας καλύπτουν οι υποχρεώσεις της δουλειάς μου κι όχι μόνο οι πρωινές ώρες στο σχολείο. Βέβαια υπάρχει και η ανάσα του καλοκαιριού. Η δραστηριότητά μου στο Μουσείο Λιμναίου Πολιτισμού Κάρλας καλύπτει οπωσδήποτε τις Κυριακές από το 2005, αλλά η διαχείρισή του είναι θέμα καθημερινής διάταξης που μαζί με τον σύζυγό μου Σωτήρη Γκανάτσιο και τα άλλα μέλη της Δ.Ε. προσπαθούμε να διευθετήσουμε. Όσο για την ποίηση, ένας στίχος, μια ιδέα έρχεται σε όποια χρονική χαραμάδα μες στο εικοσιτετράωρο βρει, όπως ένα κυκλάμινο στον βράχο. Μετά απαιτεί επίμονα κι αυτή τον χρόνο της. Ο χρόνος καμιά φορά μετριέται με το προσωπικό μας ρολόι.

Η λιμνονεραϊδούλα σας, μας συστήνει τους καλούς της φίλους. Εσείς ποιο πρόσωπο αγαπημένο σας θα της συστήνατε;
Πράγματι η λιμνονεραϊδούλα μας συστήνει τους φίλους της, δηλαδή όλο τον μικρόκοσμο της Κάρλας. Εφόσον, για να απαντήσω στην ερώτησή σας, πρέπει να της συστήσω κι εγώ ένα αγαπημένο μου πρόσωπο, θα της συστήσω ανεπιφύλακτα ένα πρόσωπο που σίγουρα θα τον θέλει για φίλο της. Είναι ο πρόεδρος του Μουσείου Λιμναίου Πολιτισμού Κάρλας και σύζυγός μου Σωτήρης Γκανάτσιος, γιατί αυτός χρόνια τώρα «εργάζεται» για λογαριασμό της. Έχει πρωτοστατήσει στο να της χτίσει το στεριανό της σπίτι, το Μουσείο, όπου φιλοξενεί όλους τους φίλους της και όπου διοργανώνει τακτικά για χάρη της δεξιώσεις καλώντας όλους, μικρούς και μεγάλους, να τους γνωρίσουν από κοντά. Με την επιμονή, την αοκνία και την αισιοδοξία που τον χαρακτηρίζουν σίγουρα η λιμνονεραϊδούλα θα χαιρόταν να τον γνωρίσει.

Πότε νιώσατε την ανάγκη να ριχτείτε στη συναρπαστική περιπέτεια της ποίησης;
Από την εφηβεία μου και από κάποιες στιγμές αργότερα υπάρχουν λίγοι στίχοι. Όμως, η ανάγκη για έκφραση μέσω της ποίησης ήρθε να με βρει λίγα χρόνια πριν σε μια δύσκολη στιγμή που κλήθηκα από τη ζωή να διαχειριστώ. Το ξαφνικό και το κρίσιμο του γεγονότος και η πίεση πρωτόγνωρων και δυσβάσταχτων συναισθημάτων με οδήγησαν ασυναίσθητα στο να πιάσω χαρτί και μολύβι και να προσπαθήσω μέσω της γραφής να τακτοποιήσω τη σκέψη μου και να αποφορτιστώ. Ήταν το «εκλυτήριον αίτιον» και η αφορμή για το ταξίδι που συνεχίζεται.

Υπήρξαν «σημαντικοί άλλοι» άνθρωποι σ’ αυτό το ταξίδι;
Σ’ ένα ταξίδι δεν πάει κανείς χωρίς αποσκευές και η παρέα είναι αρεστή. Ευτυχώς, στη χώρα μας έχουμε ευτυχήσει να έχουμε πολλούς και παγκοσμίως καταξιωμένους σημαντικούς ανθρώπους στον χώρο της ποίησης. Καβάφης, Σεφέρης, Ελύτης, Ρίτσος, Δημουλά, Καζαντζάκης, Πατρίκιος με μαγεύουν. Και πριν από αυτούς το αξεπέραστο δημοτικό μας τραγούδι. «Σε προσκυνώ, γλώσσα. Πολλά τα θαύματά σου», όπως γράφει η Κ. Δημουλά. Παράλληλα, θεωρώ σημαντικούς όλους εκείνους που, ιδιαίτερα στη δύσκολη εποχή μας, επιμένουν να διοργανώνουν λογοτεχνικούς διαγωνισμούς και να ωθούν σε δημιουργία. Ένας τέτοιος σημαντικός άνθρωπος είναι ο πρόεδρος της Αμφικτυονίας Ελληνισμού κ. Δ. Μπουκόνης που μου έκανε την τιμή να προλογίσει το βιβλίο μου «Αδήλων όψεις». Ακόμα, η πολύ δραστήρια κ. Π. Ζαλώνη από το λογοτεχνικό περιοδικό «Κελαινώ».

Πιστεύετε στο ταλέντο;
Θα απαντήσω φιλολογικά. «Αρχή σοφίας ονομάτων επίσκεψις», λέει ο Αντισθένης. Αντιδάνειο από τη λατινική η λέξη ταλέντο προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη τάλαντο που ήταν μονάδα βάρους χρυσού κι αργύρου. Έτσι για μένα είναι κάτι πολύτιμο, ένα χάρισμα. Είναι αναγκαίος, κατά τη γνώμη μου, παράγοντας το ταλέντο, αναγκαίος ως βάση, αλλά δεν είναι επαρκής. Περισσότερο από το ταλέντο, προσωπικά πιστεύω στην εργασία, στην αφοσίωση. Πολλά χαρίσματα δεν καλλιεργήθηκαν και πήγαν χαμένα και πολλοί εργάτες λιγότερο χαρισματούχοι ανταμείφθηκαν για τον κόπο τους.

Αλήθεια πόσο επηρεάζει το περιβάλλον να βρεθούμε με το ταλέντο μας;
Το περιβάλλον στο οποίο γεννιέται, μεγαλώνει και ζει κανείς, επηρεάζει σε καθοριστικό βαθμό με τα ερεθίσματα που δίνει. Είναι το χώμα το απαραίτητο για να αναπτυχθεί κανείς. Γι’ αυτό γονείς και δάσκαλοι έχουμε όλοι ευθύνη να δίνουμε ευκαιρίες στα νέα παιδιά να δοκιμάζουν τις δυνάμεις τους.

Μπορεί κατά τη γνώμη σας η ποίηση να αλλάξει τον κόσμο;
Σκέφτομαι πως στα ποιήματα μεγάλων ποιητών μας κρύβεται η ιστορία της χώρας μας, πως πολλά ποιήματα ενέπνευσαν, έγιναν σύνθημα στα χείλη αγωνιστών και την ίδια στιγμή αναρωτιέμαι γιατί στην Ελλάδα με τόσους ποιητές που έχει ευτυχήσει να έχει διαχρονικά παραμένει ζητούμενο η αλλαγή προς το καλύτερο; Ο Τ. Πατρίκιος γράφει: «Κανένας στίχος σήμερα δεν ανατρέπει καθεστώτα». Πράγματι, η ποίηση φωνάζει τα προβλήματα, προβάλλει αξίες, δείχνει δρόμους, παρηγορεί, εμψυχώνει, μας βοηθά να κατανοήσουμε τα ανθρώπινα και να αντέξουμε. Για την αλλαγή του κόσμου, όμως, απαιτείται κινητοποίηση μεγάλων κοινωνικών δυνάμεων που θα αφουγκραστούν την ποίηση. Από αυτή την άποψη, η ποίηση μπορεί να ταρακουνήσει σκέψεις, να ανοίξει ρωγμές. Μένει στον άνθρωπο να την ακολουθήσει. Αρχή προαιρέσεως.

Έχετε κάποιο μότο ζωής;
Δεν είναι άλλο από τον χρυσό κανόνα του Μέτρου. Ή αλλιώς η Αριστοτελική μεσότητα, το μέσον μεταξύ υπερβολής και έλλειψης έτσι όπως το υπαγορεύει η λογική του συνετού ανθρώπου. Αυτό προσπαθώ να εφαρμόζω, αν και δεν είναι εύκολο πάντα.

Τι θα θέλατε να βροντοφωνάξετε στους μαθητές σας;
Την τελευταία φράση από το έργο του Μ. Λουντέμη «Ένα παιδί μετράει τ’ άστρα»: «Ν’ αγαπάς, όπως πρέπει ν’ αγαπηθούν μια μέρα όλοι οι άνθρωποι». Να αγαπούν και να σέβονται τον εαυτό τους βελτιώνοντάς τον σε κάθε επίπεδο, πνευματικό, ηθικό, κοινωνικό. Με σύνεση να θέτουν στόχους και με αυτοπεποίθηση να τους υλοποιούν. Να αγαπούν τον Άλλον με ενσυναίσθηση και ανιδιοτέλεια. Να αγαπούν τον τόπο τους, την ιστορία του, τον πολιτισμό του, τη γλώσσα μας, το φυσικό περιβάλλον. «Αγάπη και σεβασμός» θα βροντοφώναζα.

Υπάρχουν επόμενα συγγραφικά σχέδια;
Αυτό τον καιρό σχεδιάζω ένα νέο εκπαιδευτικό πρόγραμμα για μαθητές Γυμνασίου για το Μουσείο Λιμναίου Πολιτισμού Κάρλας. Στα σχέδιά μου είναι το υλικό των εκπαιδευτικών προγραμμάτων που έχω εκπονήσει να το θωρακίσω θεωρητικά και να το συγκεντρώσω σε ένα βιβλίο. Από την άλλη, ένα σώμα ποιημάτων οδεύει για μια νέα συλλογή, αλλά κατά τη συνήθειά μου αφήνω τα πράγματα να ωριμάσουν.
Με το καλό, όλα με το καλό.
Ευχαριστώ θερμά για τη τιμή που μου κάνατε με αυτή τη συνέντευξη.
Κι εγώ, ήταν μια υπέροχη κουβέντα.