Σπύρος Φλώρος: Αδυνατώ να βρω ενδιαφέρον ένα βιβλίο αν δεν βαδίζει στα μονοπάτια της φιλοσοφίας

Ο Σπύρος Φλώρος γεννήθηκε το 1974 στην Αθήνα. Σπούδασε κλασική φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή των Ιωαννίνων και εργάζεται ως φιλόλογος από το 1999 στον ιδιωτικό τομέα. Έχει συγγράψει περί τα 20 εκπαιδευτικά βοηθήματα για όλες τις τάξεις του Γυμνασίου και του Λυκείου στα Αρχαία Ελληνικά, την Ιστορία και τη Νεοελληνική Λογοτεχνία. Έχει εκδώσει τις ακόλουθες ποιητικές συλλογές:
«…και λίγο φως», εκδόσεις Ελληνοεκδοτική 2015, «Σύμβολο νέας πίστεως», εκδόσεις Γαβριηλίδης 2018, «Μια φορά και… διάφορους καιρούς», εκδόσεις Ζαχαρόπουλος 2020 και το μυθιστόρημα «…και δικαιοσύνη για όλους», εκδόσεις Κέδρος 2021, που παρουσιάζεται αύριο Σάββατο 7 Μαΐου, στις 12 το μεσημέρι, στο Public Βόλου και για το οποίο θα μιλήσουν οι φιλόλογοι Άρης Ιωαννίδης, Θεοφανία Κωστούλα και Μαρία Μητράκου.

Συνέντευξη Χαριτίνη Μαλισσόβα

«…Και δικαιοσύνη για όλους», ο τίτλος του μυθιστορήματός σας που κυκλοφορεί από τος εκδόσεις Κέδρος. Θα μας δώσετε κάποια στοιχεία του;
Πάντα μου φαντάζει δύσκολο να μιλώ για κάποιο δικό μου έργο. Πάντα με προβλημάτιζε η εικόνα ενός δημιουργού που μιλά για τα έργα του. Όταν κανείς γράφει ή συνθέτει μουσική ή σμιλεύει ένα άγαλμα, νομίζω ότι δίνεται με όλο του το είναι στο έργο του, ότι καταθέτει ό,τι έχει να πει, να εκφράσει, να εξωτερικεύσει, ότι αφήνει κατά κάποιον τρόπο την ίδια του την ψυχή στο έργο αυτό. Ό,τι έχει να πει, το λέει εκεί. Μετά σιωπά και αφήνει το έργο να μιλήσει με τη σειρά του, αν έχει και σε όποιον έχει κάτι να πει. Αλλά για να δώσω σε μια φράση ένα είδος ταυτότητας, είναι ένα μυθιστόρημα που παράλληλα με την αφήγηση, επικεντρώνεται σε μεγάλα, προαιώνια φιλοσοφικά ερωτήματα του ανθρώπου.

Γιατί επιλέξατε να μη δώσετε όνομα στους βασικούς σας ήρωες;
Μπορεί να πει κανείς απλά γιατί οι ήρωες δεν είναι προορισμένοι να αποτελέσουν εξατομικευμένα υποκείμενα, αλλά ότι – όπως συνηθίζεται να λέγεται – αποκτούν διαστάσεις συμβόλων. Από την άλλη, το Α, Β, Γ, θυμίζει γεωμετρικά σύμβολα και ίσως η αίσθηση μιας γεωμετρικής διάταξης, ενός νόμου συμμετρίας των πάντων διέπει εν τέλει την ιστορία. Ίσως, όμως, κάποτε η αναζήτηση των ονομάτων μοιάζει απλά να οδηγεί σε ένα αδιέξοδο και η ανωνυμία ορίζεται ως μονόδρομος.

Σκιαγραφείτε τους ήρωες της ιστορίας σας με έναν πρωτότυπο τρόπο, με έντονη φιλοσοφική και ψυχογραφική διάθεση. Θέλετε να σχολιάσετε;
Αναφέρετε τα δύο στοιχεία χωρίς τα οποία δυσκολεύομαι, προσωπικά, να βρω κάτι σε ένα βιβλίο. Σε καμία περίπτωση δεν είμαι υπέρμαχος αντιλήψεων περί χρέους, καθήκοντος ή συγκεκριμένων αρχών που οφείλει να υπηρετεί η λογοτεχνία, όπως με τόση ευκολία ακούω να διατυπώνονται. Αλίμονο αν δεν είναι αυτονόητο ότι εκατό ρόλους, αρχές, προθέσεις, ανάγκες μπορεί να υπηρετεί η τέχνη, και ο καθένας ξεδιψά από την πηγή που αυτός ζητεί και τον καλύπτει. Στο πλαίσιο αυτό, προσωπικά, αδυνατώ να βρω ενδιαφέρον ένα βιβλίο αν δεν πηγάζει – με όποιον τρόπο – από τις κοίτες ενός φιλοσοφικού στοχασμού και δεν βαδίζει στα μονοπάτια της φιλοσοφίας. Ακόμη και ένα μικρό ποίημα, λίγοι μόλις στίχοι, αν δεν είναι ανατομία ψυχής ή φιλοσοφική βάσανος, μοιάζει να υστερεί σε κάτι. Φυσικά, είναι απολύτως κατανοητό να είναι άλλο αυτό που αναζητεί στον χώρο της τέχνης κάθε άνθρωπος.

Τι πιστεύετε ότι καθορίζει τη στάση μας απέναντι στη ζωή και τους σημαντικούς άλλους;
Εύκολα θα μπορούσε να αριθμήσει κανείς αμέτρητους παράγοντες που καθορίζουν αυτή τη στάση μας: Από τα βιώματά μας, την παιδεία μας, τα παιδικά χρόνια σίγουρα, τα τραύματα, σαφώς το παρελθόν μας που όχι απλώς πάντα το φέρουμε – ό,τι και αν διακηρύσσουμε – μέσα μας, αλλά που, κατ’ ουσίαν είμαστε το παρελθόν μας, και τόσα άλλα. Όμως, απέναντι σε όλα αυτά, θα τολμούσα να πω ότι αυτό που πάνω απ’ όλα μας δομεί ως ένα «είναι», ή «γίγνεσθαι» καλύτερα, απέναντι στους άλλους και τη ζωή, είναι ο βαθμός της ενδοσκόπησης και της – στα όρια του δυνατού – αυτογνωσίας. Το «γνώθι σαυτόν» και κυρίως το «εδιζησάμην εμεωυτόν» του Ηρακλείτου (= εξέτασα τον εαυτό μου), όταν κατακτηθεί, όταν βιωθεί, γίνεται το μέτρο που ορίζει τη στάση απέναντι στον Άλλο, στη ζωή, στο πώς και το γιατί του ζην.

Ποια αξία θεωρείτε υπέρτατη;
Καμιά φορά φαντάζει ως υπέρτατη αξία αυτή που στερούμαστε. Ο κάτοικος της Ουκρανίας, αν δεχόταν το ερώτημα, θα απαντούσε αυθόρμητα την ειρήνη. Ο αδίκως πάσχων, ο αδίκως διωκόμενος ή φυλακιζόμενος θα έλεγε τη δικαιοσύνη. Αν, ωστόσο, παρέμενα σε ένα «εύκολο» θεωρητικό πλαίσιο, θα έλεγα η ελευθερία και η αγάπη. Η ελευθερία, την οποία δεν υπήρξε ον που, συνειδητά ή ασυνείδητα, δεν πόθησε, αλλά την οποία – σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό – στερούμαστε όλοι και, πιο σωστά, νομίζω αυτοστερούμαστε. Δείτε πόσο όλοι, υποστηρικτές ιδεολογιών, πεποιθήσεων, δοξασιών, ουσιαστικά μένουν δέσμιοί τους, ανελεύθεροι, εν αγνοία τους ανίσχυροι να αποδράσουν από αυτές τις πίστεις. Από την άλλη, η αγάπη είναι η τελείωση (με αριστοτελικό ή όχι περιεχόμενο) του ανθρώπου. Μα επειδή η τελειότητα καθόλου δεν μοιάζει του ανθρώπου ιδιότητα ή μοίρα, νομίζω ότι ο άνθρωπος αδυνατεί να αναδειχθεί αντάξιος μιας αγάπης που δικαιώνει το όνομα και την ουσία της.

Τι θεωρείτε εξέλιξη σε έναν λογοτέχνη;
Πραγματικά δεν ξέρω. Νομίζω ότι κάθε ένας ξεχωριστά, βιώνει ατομικά και ορίζει ιδιωτικά αυτό που λέγεται εξέλιξη. Και είναι τόσο μα τόσο προσωπικό και τόσο εσωτερικό-βιωματικό, που δεν μπορεί ούτε να αποδοθεί με λόγια, ούτε και να ερμηνευτεί. Θέλω να πω, μπορεί να γράψει ένας συγγραφέας το πέμπτο, έκτο, δέκατο βιβλίο του, να το διαβάσουν αμέτρητοι άνθρωποι, να συμφωνήσουν όλοι ανεξαιρέτως ότι είναι ό,τι χειρότερο έχει γράψει, και όμως, αυτός να νιώσει πως αυτό είναι η πραγματική του εξέλιξη. Για τον δικό του λόγο, με βάση τη δική του εσωτερική φωνή.

Ποιο βιβλίο διαβάσατε πρόσφατα και σας εντυπωσίασε;
Θα αναφέρω δύο: Τη σκακιστική νουβέλα του Στέφαν Τσβάιχ που, ομολογώ, δεν είχα διαβάσει και που εύκολα γίνεται μέτρο για αυτόν που ορίζεται ως αληθινά μεγάλος συγγραφέας. Και το «η αδερφή μου» του Σταύρου Ζουμπουλάκη. Έχοντας δει και την παράσταση στο θέατρο, διάβασα ξανά αυτό το κείμενο, το οποίο, απέναντι σε τόνους μελανιού που έχουν χυθεί σε σελίδες εδώ και αιώνες, που έψαξαν εναγωνίως την ύψιστη αξία και τον ανώτερο άνθρωπο, έρχεται να ορίσει ένα άλλο ιδεώδες, μιλά για έναν άλλον υπεράνθρωπο, ο οποίος δεν είναι παρά η ενσάρκωση της πιο αληθινής και ανθρώπινης αγάπης. Λίγα βιβλία θυμάμαι να συγκλονίζουν τόσο.

Ήταν για εσάς η περίοδος της πανδημίας γόνιμη αναγνωστικά και συγγραφικά;
Ήταν η πιο γόνιμη περίοδος. Και αναγνωστικά και συγγραφικά, αλλά και υπό όποιο πρίσμα κι αν εξεταστεί. Ξέρω, μπορεί να ενοχλήσει πολλούς αυτό που θα πω, οι οποίοι βίωσαν αλλιώς, βαρέως, την περίοδο αυτή, αλλά για εμένα υπήρξε μια αληθινή λύτρωση. Εξέλιπαν ξαφνικά όλα τα «θορυβώδη» και αυτή η ελευθερία που υπερπροβλήθηκε ως απολεσθείσα, υπήρξε για μένα αληθινό βίωμα. Έμοιασε σαν να χαρίστηκε η αληθινή ελευθερία, αυτή που πηγάζει μόνο από ένα αίσθημα εσωτερικής ελευθερίας. Δεν το εξηγώ: Όσοι το βίωσαν, δεν χρειάζονται εξήγηση, όσοι δεν το ένιωσαν έτσι, δεν θα το καταλάβουν. Συγγραφικά, υπήρξε η πιο παραγωγική περίοδος. Τέσσερα νέα βιβλία έχουν σχεδόν ολοκληρωθεί.

Επισκέπτεστε την πόλη του Βόλου για την παρουσίαση του βιβλίου σας. Μετά από δυο χρόνια που απείχαμε λόγω της πανδημίας πώς αισθάνεστε που ξαναγίνονται ανάλογες εκδηλώσεις;
Είναι κάτι όμορφο, κάτι που έλειψε. Όχι μόνο οι παρουσιάσεις βιβλίων, αλλά εν γένει οι καλλιτεχνικές εκδηλώσεις. Η ιδέα ότι σε λίγους μήνες θα βαδίσουμε εκείνη την «ιερή» ανηφόρα, θα εισέλθουμε στο θέατρο της Επιδαύρου, θα ακούσουμε ξανά τον λόγο του Σοφοκλή, αλλά και ότι θα ανασάνουν πάλι και αυτές ακόμη οι δικές μας «ταπεινές» παρουσιάσεις, όπου θα σμίξουμε ξανά με ανθρώπους αγαπημένους, θα μιλήσουμε πάλι για ποίηση, για λογοτεχνία, είναι μια ανάσα, είναι φως. Μάλιστα, η επίσκεψη στον Βόλο ειδικά, με γεμίζει συγκίνηση και χαρά μοναδική, καθώς αγαπώ πολύ την πόλη και αναμένω να δω φίλους αγαπημένους.

Θέλετε να μας πείτε για τα επόμενα συγγραφικά σας σχέδια;
Προέχει να είμαστε καλά. Όπως σας είπα, υπήρξε πολύ και ποικίλο συγγραφικό έργο τα προηγούμενα χρόνια. Δεν ξέρω τι θα πάρει τον δρόμο του πρώτο και τι θα ακολουθήσει. Είναι, ωστόσο, τόσο διαφορετικά μεταξύ τους όλα αυτά που έχουν γραφεί. Ίσως προέχει ένα δοκίμιο. Ίσως αυτό που πρώτο θα βαδίσει το μονοπάτι για το τυπογραφείο είναι ένα δοκιμιακού χαρακτήρα έργο, όπου συναντώνται και συνδιαλέγονται ο Σωκράτης, η Μήδεια, η Αντιγόνη και ο Ιησούς. Ένα παράξενο, φιλοσοφικό συναπάντημα. Αλλά μην πούμε περισσότερα. Όλα στην ώρα τους. Σας ευχαριστώ θερμά για αυτή την όμορφη συζήτηση.