Σπάνια φωτογραφία: Το προπολεμικό ρολόι της Λάρισας – Η σύντομη «ζωή» του και ο καταστροφικός σεισμός

Η σημερινή εικόνα που δημοσιεύουμε είναι πολύ σπάνια, αν και το θέμα της είναι τόσο οικείο.

Είναι σπάνια διότι ενώ ανήκει στην κατηγορία των επιστολικών δελταρίων, δεν κυκλοφόρησε σε πολλά αντίτυπα. Είναι η μοναδική που έχω συναντήσει όλα αυτά τα χρόνια. Θα γίνω πιο σαφής. Η κάρτα με την άποψη αυτή της Λάρισας ανήκει στον φωτογράφο Ιωάννη Κουμουνδούρο, έναν επιχειρηματία ο οποίος την πρώτη πενταετία του 1930 κυκλοφόρησε αρκετές φωτογραφίες του στο εμπόριο εν είδει επιστολικού δελταρίου, που όμως μειονεκτούσαν κατά πολύ από τις υπόλοιπες που κυκλοφορούσαν. Ήταν τυπωμένες σε πιο λεπτό χαρτί, σε σημείο ώστε με την πάροδο του χρόνου από επίπεδες που ήταν να κυρτώνουν.

Η περιγραφή του τοπίου ήταν λιτή και ανεπαρκής. Μερικές κάρτες μαζί με την περιγραφή αναφέρουν και το όνομα του εκδότη: Έκδοσις Κουμουνδούρου. Δεν ήταν τυπωμένη, αλλά χειρόγραφη στο κατώτερο σημείο της φωτογραφίας και χωρίς καμία καλλιγραφική επιμέλεια. Και το κυριότερο δεν ήταν αριθμημένες, όπως άλλων εκδοτών που κυκλοφορούσαν. Γι’ αυτό και δεν γνωρίζουμε ακόμα και σήμερα πόσες ακριβώς έχει κυκλοφορήσει ο συγκεκριμένος εκδότης. Αισθητικά η ποιότητα των φωτογραφιών ήταν ως επί το πλείστον πολύ καλή, όπως η δημοσιευόμενη σήμερα, γεγονός που αποδεικνύει ότι ο φωτογράφος είχε κάποια εμπειρία. Ήταν ασπρόμαυρες και αφορούσαν αποκλειστικά περιοχές της Λάρισας. Όμως υστερούσαν τρομερά στην εκτύπωση. Μερικές ήταν σκοτεινές, άλλες υπερφωτισμένες ή άτεχνα καδραρισμένες. Παράδειγμα η σημερινή. Στο πρωτότυπό της είναι σκοτεινή, αλλά με τα υπάρχοντα σήμερα τεχνικά μέσα, αποκαταστάθηκε σε μεγάλο βαθμό η επάρκειά της. Δεν γνωρίζουμε αν φωτογράφος ήταν ο ίδιος ο Ιωάν. Κουμουνδούρος ή κάποιος άλλος.

Το προπολεμικό ρολόι της Λάρισας – Φωτογραφία του Ιωάν. Κουμουνδούρου
Το κατάστημά του βρισκόταν σε κτίριο της βόρειας πλευράς της Κεντρικής πλατείας (Θέμιδος), κτισμένο στη γωνία των οδών Αλεξάνδρας (Κύπρου σήμερα) και Φιλελλήνων, απέναντι από τη Λέσχη Αξιωματικών Φρουράς Λαρίσης. Στο γωνιακό αυτό ισόγειο κτίσμα, η πλευρά που έβλεπε στην οδό Αλεξάνδρας (οδός των Έξ αργότερα) στέγαζε το τοπικό υποκατάστημα της Λαϊκής Τράπεζας, ενώ η πλευρά η οποία έβλεπε στην οδό Φιλελλήνων είχε τρία καταστήματα, ένα εκ των οποίων στέγαζε την επιχείρηση του Ιωάννου Κουμουνδούρου. Γράφω επιχείρηση, γιατί από τη φωτογραφία του εξωτερικού του καταστήματος αυτού δεν απομονώνεται κάποιο στοιχείο που να υποδηλώνει ότι είναι αποκλειστικά φωτογραφείο. Το κτίριο αυτό, όπως και τόσα άλλα στη Λάρισα, υπέστη μικρές βλάβες από τον φονικό ιταλικό βομβαρδισμό της 21ης Δεκεμβρίου 1940 [1], κυρίως όμως καταστράφηκε από τον ισχυρό σεισμό της 1ης Μαρτίου 1941. Μεταπολεμικά στη θέση αυτή οικοδομήθηκε πολυώροφο κτίριο. Το ισόγειο στέγασε υποκατάστημα της ίδιας Τράπεζας, οι δύο όροφοι τη γυναικολογική κλινική Βασίλα, ενώ στο υπόγειο θυμάμαι καλά ότι μεταξύ των άλλων στεγάστηκαν και τα γραφεία του Μορφωτικού Εκδρομικού Συλλόγου Λαρίσης (Μ.Ε.Σ.Λ.) «Αριστεύς», με πρόεδρο τον δημοσιογράφο Κωνσταντίνο Ξιφαρά [2].

Η φωτογραφία του σημερινού επιστολικού δελταρίου έχει καταγραμμένες χειρόγραφα τις λέξεις: «Ωρολόγιον Λαρίσης». Η λήψη της έγινε μια χιονισμένη ημέρα. Δεξιά διακρίνεται η σιλουέτα του προπολεμικού ρολογιού και αριστερά το πάρκο με τα δένδρα που υπήρχε μπροστά του, εκεί όπου σήμερα βρίσκεται η πλατεία Μητέρας και ένα γειτονικό ψυχαγωγικό κέντρο που τους θερινούς μήνες αναπτύσσει τραπεζοκαθίσματα. Με την ευκαιρία που πρόσφατα είδαμε στο τοπικό τύπο τρία διαφορετικά σχέδια τού υπό σκέψιν να αναβιώσει ρολογιού της πόλης μας, θα αναφέρουμε λίγα λόγια για το ομορφότερο ρολόι που είχε μέχρι σήμερα η Λάρισα.

Το 1923, επί δημαρχίας Δημητρίου Παπαγεωργίου (1922-1924), το Δημοτικό Συμβούλιο ενέκρινε πίστωση 45.000 δραχμών «…δια την κατασκευήν και ανύψωσιν του παλαιού κτιρίου του πρώην Ωρολογίου της πόλεως». Σύμφωνα με τον Επαμ. Φαρμακίδη, στην κατασκευή του συνέβαλε οικονομικά εκτός του Δήμου και ο Λαρισαίος έμπορος Ηλίας Κολέσκας. Σ’ αυτή την κατασκευή ουσιαστικά ο κορμός του ρολογιού διατηρήθηκε ο εξαγωνικός του παλιού ρολογιού, άλλαξε όμως εντελώς ο πυργίσκος της κορυφής, όπως φαίνεται και στη δημοσιευόμενη φωτογραφία. Κατασκευάσθηκε λιθόκτιστος, τετράγωνος και έφερε πολλά νεοκλασικά στοιχεία στην αρχιτεκτονική του. Δεν είχε καμπάνες όπως το προηγούμενο, αλλά τέσσερα μεγάλα κυκλικά ρολόγια, ένα σε κάθε πλευρά, με ωροδείκτη, λεπτοδείκτη και με λατινικούς αριθμούς. Ο πυργίσκος στο κάτω μέρος προστατευόταν περιμετρικά από μεταλλικό κιγκλίδωμα, το οποίο έδινε τη δυνατότητα προσπέλασης και παραμονής εργατών ή και επισκεπτών μέχρι το ύψος αυτό. Ο πυργίσκος ήταν στεγασμένος με έναν ιδιότυπο τρούλο και από πάνω υπήρχε αλεξικέραυνο. Η όλη κατασκευή του πυργίσκου οδηγούσε τελικά σε «ανύψωση», δηλαδή στην καθ’ ύψος αύξηση του ρολογιού, το οποίο δέσποζε λόγω και της θέσεώς του, απ’ όλες τις πλευρές της πόλης. Η ζωή του υπήρξε δυστυχώς σύντομη. Διήρκησε λιγότερο από μια εικοσαετία. Με τον σεισμό της 1ης Μαρτίου 1941 κατέπεσε εντελώς ο πυργίσκος και μέρος από το επάνω τμήμα του κορμού. Μεταπολεμικά κατεδαφίσθηκε. Όμως τα υπολείμματα της θεμελίωσής του παρέμειναν και τελικά εντοπίσθηκαν το 1992, όταν καθαρίσθηκαν όλες οι επιχωματώσεις οι οποίες κάλυπταν το αρχαίο θέατρο.

[1]. Μία ιταλική βόμβα έπεσε ακριβώς επάνω στον τρούλο της γειτονικής Στρατιωτικής Λέσχης και τα μεταλλικά φολιδωτά επικαλύμματά του εκσφενδονίσθηκαν σε μεγάλη απόσταση και υπήρξαν για πολλούς θανατηφόρα.

[2]. Στα υπόγεια αυτά γραφεία ιδρύθηκε και η ομάδα μπάσκετ του «Αριστέα», με επικεφαλής τα μέλη του Μενέλαο Κονταξή, έμπορο υποδημάτων και Αριστοτέλη Παρασκευά, γενικό γραμματέα του Δήμου.

Πηγή:Onlarissa

Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου / nikapap@hotmail.com / Εφημερίδα Ελευθερία