Το Δίκτυο Natura 2000 είναι ένα Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο περιοχών με ιδιαίτερη αξία σε ευρωπαϊκό επίπεδο, εξαιτίας της παρουσίας σημαντικών ειδών ζώων, φυτών και φυσικών οικοτόπων. Τo Δίκτυο Natura 2000 αποτελείται από δύο κατηγορίες περιοχών: Τις «Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ)» (σύμφωνα με την Οδηγία 79/409/ΕΟΚ), που επιλέχθηκαν με κριτήριο την παρουσία σημαντικών πουλιών και τους «Τόπους Κοινοτικής Σημασίας (ΤΚΣ)» (σύμφωνα με την Οδηγία 92/43/EOK), που επιλέχθηκαν με κριτήριο την παρουσία σημαντικών ειδών φυτών, άλλων ζώων (εκτός των πουλιών) και οικοτόπων.
Οι περιοχές της Ελλάδας που ανήκουν στο δίκτυο Natura 2000 είναι 419, κι έχουν έκταση 2.360.000 εκτάρια καλύπτοντας το 18% της χερσαίας επιφάνειας της χώρας. Απ’ αυτές 36 βρίσκονται στη Μακεδονία και τη Θράκη, 14 στη Θεσσαλία, 21 στην Ήπειρο, 45 στα Ιόνια νησιά και τη δυτική Ελλάδα, 24 στη στερεά Ελλάδα (εκτός Αττικής), 11 στην Αττική, 25 στην Πελοπόννησο, 83 στο Αιγαίο και 43 στην Κρήτη.
Η έκταση των περιοχών «ΦΥΣΗ 2000» στη Θεσσαλία είναι περίπου το 16% του συνόλου. Οι προστατευόμενες περιοχές της Θεσσαλίας µε μεγάλη σημασία και εθνική εμβέλεια εκτείνονται με διαφορετικό βαθμό έκτασης και σημασίας και στους τέσσερις νομούς της Περιφέρειας και καταλαμβάνουν σημαντική έκταση.
«Τέτοιες περιοχές μπορούν να είναι ακόμα και οικισμοί, διάσπαρτοι μέσα στον εντατικά καλλιεργούμενο θεσσαλικό κάμπο. Είναι αξιοσημείωτο ότι τα Φάρσαλα, το Σιτοχώρι, ο Τύρναβος, ο Δίλοφος, η Κυψέλη, το Μέγα Μοναστήρι, το Αχίλλειο, η Νέα Λεύκη, οι Νέες Καρυές, η Νίκαια, η Τερψιθέα, το Ζάππειο, το Στεφανοβίκειο, το Μικρό Βουνό, ο Παλαμάς και άλλοι μικρότεροι οικισμοί σχηματίζουν ένα δίκτυο χώρων φωλιάσματος του κιρκινεζιού, ενός παγκοσμίως απειλούμενου είδους γερακιού, που τρέφεται κυρίως με ακρίδες και άλλα μεγάλα έντομα, συμβάλλοντας θετικά στην εξυγίανση των καλλιεργειών και περιλαμβάνεται στο «Παράρτημα Ι» της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ «Περί διατηρήσεως των αγρίων πτηνών». Το φώλιασμα ικανών αριθμών του γερακιού αυτού στους οικισμούς της Θεσσαλίας που αναφέρονται παραπάνω, προσδίδει στους οικισμούς αυτούς διεθνή σημασία», υπογραμμίζει η κ. Αγγελική Μύθη, περιβαλλοντολόγος M.Sc., σύμβουλος Οικοτουρισμού.
Επιπλέον, ένα σημαντικό στοιχείο για τη Θεσσαλία είναι ότι από τους 27 Φορείς Διαχείρισης (Φ.Δ.) που δημιουργήθηκαν στην Ελλάδα, οι 3 ανήκουν στην Θεσσαλία (αν και μελλοντικά όλοι οι φορείς της Θεσσαλίας θα πρέπει να πιέσουν προς την κατεύθυνση δημιουργίας και άλλων Φ.Δ. για την περιοχή) και αφορούν στις εξής περιοχές:
• Εθνικός Δρυμός Ολύμπου,
• Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου Βορείων Σποράδων,
• Προστατευόμενη περιοχή Κάρλας – Μαυροβουνίου – Κεφαλόβρυσου -Βελεστίνου.
Μόνο το 1/3 των προστατευόμενων περιοχών της χώρας έχει Φορέα Διαχείρισης, δηλαδή το ορισμένο από την Πολιτεία επιστημονικό όργανο, που ασχολείται με την προστασία και την ανάδειξη του φυσικού πλούτου κάθε περιοχής. Ωστόσο οι Φορείς αντιμετωπίζουν αρκετά προβλήματα, με αποτέλεσμα να υπολειτουργούν ή να μένουν ανενεργοί.
«Αυτό που ζητεί η Ε.Ε. με το χαρακτηρισμό των περιοχών Natura, είναι ό,τι κάναμε μέχρι σήμερα στις προστατευόμενες περιοχές και ό,τι θα κάνουμε, να το αξιολογήσουμε σε σχέση με τις επιπτώσεις του. Μόνο όταν κάποια δραστηριότητα ρυπαίνει ή καταστρέφει, πρέπει αυτή να ελέγχεται ή να περιορίζεται και όχι απαραίτητα να απαγορευθεί. Οι περιοχές δεν είναι Natura περιοχές «σε γυάλινο κλουβί», στις οποίες απαγορεύεται η δόμηση, η καλλιέργεια, οι επιχειρηματικές δραστηριότητες. Απλά πρέπει να γνωρίζουμε τα στοιχεία της βιοποικιλότητας και να εκπονούμε σχέδια διαχείρισης, που να έχουν κοινωνική συναίνεση», υπογραμμίζει η κ. Μύθη.
Ποια είναι, λοιπόν, τα μέτρα που θα έπρεπε να λάβει η Πολιτεία για να προστατεύσει τους σημαντικούς οικοτόπους της; «Θα έπρεπε να προωθηθούν άμεσα οι ειδικές περιβαλλοντικές μελέτες για της ζώνες και της χρήσεις γης κάθε Natura, να υπάρξει εφαρμογή των ευρωπαϊκών κανονισμών», τονίζει η κ. Μύθη. «Στη συνέχεια, θα πρέπει βάσει των σχεδίων αυτών, να ληφθούν μέτρα σε συνεργασία με τους επιστήμονες και τις τοπικές κοινωνίες. Μέτρα που να έχουν την αποδοχή όλων, ώστε οι Natura να μην προκαλούν φόβο και αντιδράσεις. Πρέπει η Πολιτεία να έχει στρατηγικό σχεδιασμό για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας. Ο σχεδιασμός θα πρέπει να ορίσει τις περιοχές και τα είδη που έχουν προτεραιότητα κι εκεί να εστιάζουμε σε πρώτη φάση τις ενέργειές μας. Η προστασία των περιοχών πρέπει να σχεδιάζεται σε βάθος δεκαετιών, δεν μπορεί να γίνεται με ορίζοντα τετραετίας. Όπως και οτιδήποτε άλλο, να σχεδιάζεται, να εφαρμόζεται, να αξιολογείται και να ανασχεδιάζεται, αδιάσπαστα και σε βάθος χρόνου, και λαμβάνοντας υπόψη αντικειμενικά επιστημονικά κριτήρια και δημοκρατική αξιολογημένη συμμετοχικότητα» σχολιάζει.
Η περιοχές Natura με τη μαγευτική φύση τους, αποτελούν ιδανικό ταξιδιωτικό προορισμό για ανθρώπους, που αναζητούν εναλλακτικό τουρισμό υψηλής ποιότητας σε περιοχές με μοναδικά στοιχεία φυσικής ομορφιάς, παραδοσιακής ταυτότητας και πολιτισμού. «Από τους πετρόκτιστους ξενώνες και τα αναπαλαιωμένα αρχοντικά, μέχρι τα καταφύγια των ορειβατικών συλλόγων ο επισκέπτης των περιοχών Natura έχει τη δυνατότητα να επιλέξει τη διαμονή που του ταιριάζει, συνδυάζοντας τοπία μοναδικής ομορφιάς με δραστηριότητες που ταιριάζουν στο στυλ του. Οι περιοχές Natura συνδυάζουν την ομορφιά της φύσης με την ποιότητα, τον τουρισμό, την παράδοση και τον πολιτισμό», προσθέτει η κ. Μύθη.
Κάρλα – Μαυροβούνι- Κεφαλόβρυσο – Βελεστίνο
Η περιοχή ευθύνης του Φορέα βρίσκεται στη Βορειο-Ανατολική περιοχή της Θεσσαλίας και περιλαμβάνει την περιοχή επαναπλημμυρισμού της λίμνης Κάρλας και την ευρύτερη πεδινή και λοφώδη περιοχή που αφορά πρακτικά τη λεκάνη απορροής της. Στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών NATURA 2000 οι περιοχές αναφέρονται με τους Κωδικούς GR 1420006 και GR 1430001 για ένα μικρό τμήμα του Πηλίου.
Αλόννησος, προορισμός οικολογικού και εναλλακτικού τουρισμού
Στην Αλόννησο και με αφορμή την προστασία της μεσογειακής φώκιας, ορίστηκε για πρώτη η έννοια του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου, το 1992. Η πιο απομακρυσμένη και αραιοκατοικημένη από τις τρεις Σποράδες, η Αλόννησος, είναι ο ιδανικός προορισμός οικολογικού και εναλλακτικού τουρισμού χαμηλών τόνων και ρυθμών, ενώ πρόκειται για περιοχή Natura, που μπορείτε να επισκεφθείτε και να μελετήσετε από κοντά. Θα μπορούσε να γίνει το κέντρο των εστέτ του τουρισμού, που ψάχνουν και επιλέγουν τρόπους, τοπία και συνδαιτυμόνες, πέρα από τις συνήθειες της «μάζας». Ο λόγος για την Αλόννησο, που όρισε πρώτη την έννοια του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου και προσφέρεται για διακοπές ποιοτικές, οικολογικές, εναλλακτικές ή και «δωρεάν». Η κ. Μύθη συμβουλεύει: «Αν θέλετε όμως να νιώσετε πραγματικά τι σημαίνει εναλλακτικός τουρισμός κοντά στη φύση, το καλύτερο είναι να διαλέξετε ένα από τα δύο κάμπινγκ του νησιού. Αν πάλι ανήκετε στους πιο «πρωτοπόρους», αυτούς δηλαδή που αντιλαμβάνονται πρώτοι τα νέα κύματα τόσο της οικολογίας όσο και της οικονομίας, τότε μπορείτε να συμμετάσχετε στα προγράμματα εθελοντικής εργασίας, που λειτουργούν από τη μία ο Φορέας Διαχείρισης του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Βορείων Σποράδων (ΕΘΠΑΒΣ) και από την άλλη η Mom, η Μη Κυβερνητική Οργάνωση για την προστασία της μεσογειακής φώκιας. Τα προγράμματα εξασφαλίζουν δωρεάν διαμονή στους συμμετέχοντες, οι οποίοι θα πρέπει να ασκούν κυρίως ενημερωτικό έργο. Τα γραφεία του Φορέα Διαχείρισης αλλά και το κέντρο ενημέρωσης της Mom βρίσκονται στο Πατητήρι. Αντέχετε και πιο εναλλακτικά; Στο νησί υπάρχει και κέντρο ομοιοπαθητικής, όπου εφαρμόζονται οι αρχές του Ιπποκράτη για την ιατρική».
Όλυμπος, η κατοικία των 12 θεών της αρχαιότητας
Ο Φορέας έχει έδρα το Λιτόχωρο Πιερίας και περιοχή ευθύνης τον Εθνικό Δρυμό Ολύμπου, που ήταν και ο πρώτος Εθνικός Δρυμός που ιδρύθηκε στη χώρα μας το 1938. Στόχος του συστήματος διαχείρισης που εφαρμόζει είναι η διατήρηση της βιοποικιλότητας και η προστασία και διατήρηση των φυσικών οικοσυστημάτων και της φυσιογνωμίας του τοπίου της περιοχής. Σκοπός της κήρυξης αυτής ήταν «η διατήρηση στο διηνεκές του φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής, δηλαδή της άγριας χλωρίδας, της πανίδας και του φυσικού τοπίου, καθώς και των πολιτιστικών και άλλων αξιών της». Ακόμα η ανακήρυξη του Δρυμού έγινε με σκοπό την ενίσχυση της επιστημονικής έρευνας παράλληλα με την περιβαλλοντική εκπαίδευση του κοινού και την ανάπτυξη του τουρισμού στην ευρύτερη περιοχή» καταλήγει η κ. Μύθη.
ΣΟΦΙΑ ΜΑΥΡΑΝΤΖΑ