Του Νεοκλή Μαντά,
διδάκτορα Πολεοδομίας-Ψυχογεωγραφίας,
Μας χωρίζουν αιώνες από τη σύλληψη, τη συγγραφή και την κυκλοφορία ενός από τα επιδραστικότερα έργα του μοντέρνου κόσμου, την «Έρευνα για τη Φύση και τα Αίτια του Πλούτου των Εθνών» (1776) – ή όπως είναι ευρύτερα γνωστό, τον «Πλούτο των Εθνών» – από τον Σκωτσέζο οικονομολόγο και υπέρμαχο της ελεύθερης αγοράς, Adam Smith. Οι σελίδες του θεωρείται πως απαρτίζουν το πρώτο σύγχρονο έργο στο πεδίο των οικονομικών επιστημών, ενώ η καταγραφή του ως απολογισμός της βιομηχανικής επανάστασης της εποχής του αποκτά τον αέρα μιας πρώτης σθεναρής υπεράσπισης των φιλελεύθερων πολιτικών. Η πιο διάσημη ίσως έννοια του βιβλίου είναι αυτή του Αόρατου Χεριού, που εμφανίζεται πίσω από κάθε οικονομική πράξη και μοιάζει να διασφαλίζει την πολυπόθητη ισορροπία της Αγοράς. Αυτό το αόρατο χέρι φαίνεται να εγκαθίσταται στην καρδιά του φιλελεύθερου βιβλίου του, έπειτα από σύντομες αινιγματικές εμφανίσεις σε προγενέστερα έργα του. Αν και πολλοί αναλυτές ερίζουν για την πλήρη αποκρυπτογράφηση του νοήματός του, αυτή την Κυριακή θα αποστασιοποιηθούμε από την όποια επιστημονική ανάλυση.
Μαντέψτε! Για ακόμη μια φορά, δεν θα πάρουμε θέση. Αντίθετα, θα δανειστούμε αυτή την άγια ποιητική παρομοίωση, που τόλμησε να αναδυθεί κατά τον σκωτσέζικο διαφωτισμό και να ευδοκιμήσει στις χάρτινες αμαρτωλές εκτάσεις των σκληρότερων μεταγενέστερων καπιταλιστικών μανιφέστο. Έτσι, θα μιλήσουμε για τα σημερινά χέρια που καραδοκούν στα νεοφιλελεύθερα λαγούμια της παγκοσμιοτοπικής – glocal – οικονομίας. Θα μείνουμε προσκολλημένοι στον λόγο του ονείρου, όχι γιατί κοιμόμαστε του καλού καιρού, αλλά επειδή μάς έμεινε μονάχα η ποιητική του γλώσσα για να εκφραζόμαστε ελεύθερα. Πώς να μιλήσεις για την κατεπείγουσα ανάγκη Αλλαγής, χωρίς να εντοπιστείς από τα τεχνολογικά μηχανήματα ανίχνευσης;
Το λάβαμε το μήνυμα. Ας αναστοχαστούμε πάνω στο αποστεωμένο αόρατο χέρι της άδικης – και υγιούς κατά τα άλλα – πραγματικότητας, το οποίο συνηθίζει τώρα τελευταία να κάνει την εμφάνισή του στη μικρή μας πόλη και να σπρώχνει στο κενό. Δυστυχώς, τα περιστατικά αυτοκτονιών αυξάνονται και κάτι μάς λέει πως αυτό που μπορούσε να φαντάζει παλιότερα ως ο εξισορροπητικός Από Μηχανής Θεός του καπιταλισμού, πλέον αποτελεί την κλιμακούμενη αυτοκαταστροφική τάση ενός ξεχαρβαλωμένου και απάνθρωπου συστήματος (πάντα με μικρό σίγμα). Αόρατα χέρια μάς αγγίζουν και μας παρενοχλούν, κι αντί να απαιτούμε μια οργανωμένη αποστασία από το (κουκλο)θέατρο του παραλόγου, συνεχίζουμε να προσποιούμαστε ότι όλα είναι σχολαστικά σκηνοθετημένα τηρώντας κατά γράμμα το δοθέν σενάριο και τις κινήσεις των σχοινιών. Το «σταματήστε τη γη να κατέβουμε» φαντάζει η μόνη συνετή απαίτηση.
Αλήθεια, εσείς πόσες φορές έχετε νιώσει το όξινο άγγιγμα ή έστω την αύρα του αποστεωμένου αόρατου χεριού, στο πρόσωπο, την πλάτη ή το στήθος σας; Μάλλον όσες φορές βρεθήκανε τα μάτια σας αφυπνισμένα ή υπνωτισμένα, αντιμέτωπα με τη θλίψη ή ριγμένα στα σκουπίδια της επικαιρότητας. Αλλά είπαμε. Ονειρευόμαστε συνειδητά, δηλαδή οραματιζόμαστε. Ξέρουμε πια καλά πως αν τυχόν πεθάνουμε σε όνειρο, πεθαίνουμε και στην πραγματικότητα. Προσέχουμε: Φτιάχνουμε μαγικούς ονειροκρίτες που να μπλοκάρουν τον αόρατο παραλογισμό και απλώνουμε φανερά τα χέρια μας σε αυτούς που τα ’χουν ανάγκη. Μάτια γυαλιστερά θυμίζουν την κοινή μας μοίρα και χέρια ορατά σταματάνε τις πτώσεις.
[email protected]