Η διάγνωση μιας πάθησης όπως ο καρκίνος του μαστού σε μια γυναίκα επιφέρει μια σειρά επιπτώσεων και αλλαγών στη ζωή της σε διάφορα επίπεδα. Σίγουρα η διαχείριση μιας χρόνιας και δυνητικά απειλητικής για τη ζωή πάθησης για τον ασθενή που διαμένει σε ένα νησί, έχει περισσότερες δυσκολίες και ιδιαιτερότητες, λόγω των χαρακτηριστικών του τόπου, αλλά και της εποχής λόγω του κορωνοϊού. Για αυτό και η υποστήριξη από κάθε άποψη είναι πάρα πολύ σημαντική για αυτούς τους ανθρώπους.
Η κ. Μαρία Καφαντάρη, ψυχολόγος, Msc Κοινωνικής-Κλινικής Ψυχολογίας Εξαρτήσεων και Ψυχοκοινωνικών Προβλημάτων, εκπαιδευόμενη στην Οικογενειακή/Συστημική Θεραπεία, συντονίστρια του Συλλόγου «Φάρος Σκοπέλου», ανέφερε για τη σημαντικότητα της υποστήριξης σε γυναίκες με καρκίνο του μαστού: «Η διάγνωση μιας πάθησης όπως ο καρκίνος του μαστού σε μια γυναίκα επιφέρει μια σειρά επιπτώσεων και αλλαγών στη ζωή της σε διάφορα επίπεδα. Παρότι τα ποσοστά θνησιμότητας είναι μικρότερα σε σχέση με το παρελθόν, κυρίως λόγω της έγκαιρης διάγνωσης της ασθένειας, και παρά την ύπαρξη συχνά μιας καλής πρόγνωσης, η διάγνωση του καρκίνου του μαστού δεν παύει να αποτελεί ένα πολύ στρεσογόνο γεγονός τόσο για την ίδια την ασθενή, όσο και για το οικογενειακό της περιβάλλον». Η ίδια σημείωσε πως «οι γυναίκες με καρκίνο του μαστού πρέπει να διαχειριστούν διάφορα ζητήματα που προκύπτουν και σε ψυχοκοινωνικό επίπεδο, εκτός της υγείας τους, προκειμένου να προσαρμοστούν λειτουργικά στη νέα αυτή συνθήκη και να ενδυναμωθούν ψυχικά».
Σε ψυχικό επίπεδο, τα συναισθήματα που αναδύονται συχνά είναι θλίψη, φόβος, άγχος, ανησυχία για το μέλλον, το αίσθημα «αβοηθησίας» και το αίσθημα της «απώλειας ελέγχου». «Στην πραγματικότητα, η γυναίκα που λαμβάνει τη διάγνωση του καρκίνου του μαστού, έρχεται αντιμέτωπη με το υπαρξιακό ζήτημα της «θνητότητάς» της. Επίσης, σημαντικά ζητήματα που έχει να διαχειριστεί, είναι οι αλλαγές σε σχέση με στοιχεία που συνιστούν την ταυτότητά της ως γυναίκα, π.χ. οι αλλαγές στο σώμα της, λόγω των θεραπειών, στις οποίες υποβάλλεται, αλλά και οι αλλαγές στις διαπροσωπικές της σχέσεις και στους ρόλους της σε σχέση με το φύλο της, για παράδειγμα τη διαχείριση του ρόλου της ως μητέρα» τόνισε για να συμπληρώσει: «Αν στα παραπάνω προσθέσουμε και την ψυχοπιεστική συνθήκη της πανδημίας και των περιορισμών που ισχύουν αυτή τη στιγμή για τη διασφάλιση της δημόσιας υγείας, είναι προφανές ότι υπάρχουν επιπλέον επιβαρυντικοί και στρεσογόνοι παράγοντες, που προστίθεται στους ήδη υπάρχοντες, για όλους τους χρόνιους ασθενείς και φυσικά για τις γυναίκες με καρκίνο του μαστού. Αφενός μοιάζει να διογκώνεται ο ήδη υπάρχων – λόγω της διάγνωσης – φόβος και η ανησυχία για την υγεία, αφετέρου η παρούσα συνθήκη δυσχεραίνει την πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας, αλλά και την αξιοποίηση του κοινωνικού/φιλικού υποστηρικτικού δικτύου, δεδομένης της «κοινωνικής απόστασης» που πρέπει να τηρείται για τη μη διασπορά του ιού».
Αυτό λοιπόν σημαίνει ότι οι γυναίκες ασθενείς πρέπει να διαχειριστούν ένα «διπλό» άγχος που αφορά την πορεία της δικής τους υγείας, αλλά και την αγωνία μήπως νοσήσουν από κορωνοϊό, λόγω της ήδη ευάλωτης υγείας τους. «Παράλληλα είναι πιο δύσκολο να διαχειριστούν το συναισθηματικό βάρος με τρόπους που θεωρούνται βοηθητικοί (π.χ. συνεύρεση με άτομα του φιλικού τους περιβάλλοντος κ.τ.λ.).
Τα παραπάνω υποδεικνύουν ότι η ψυχολογική υποστήριξη είναι σημαντική, ειδικά στην παρούσα φάση. Μέσω αυτής, είτε γίνεται από το περιβάλλον της γυναίκας, είτε με την εμπλοκή ενός ειδικού ψυχικής υγείας, είτε με τη συμμετοχή της σε μια ομάδα υποστήριξης, η ασθενής έχει τη δυνατότητα να εκφράσει τα «δύσκολα» συναισθήματα, τις σκέψεις και τους προβληματισμούς της. Μέσω της ψυχολογικής στήριξης αμβλύνεται η αίσθηση ότι δεν είναι μόνη της μέσα στη δύσκολη συνθήκη της ασθένειας, έχει τη δυνατότητα να μιλήσει και να ακουστεί. Ακόμη, η έκφραση των συναισθημάτων, η εκμάθηση τρόπων διαχείρισης και προσαρμογής, αλλά και η ανάκτηση του αισθήματος ελέγχου που επέρχεται από αυτά, βελτιώνουν όχι μόνο την ψυχική υγεία, αλλά συνδέονται και με βελτίωση της σωματικής και βέβαια με τη συνολική βελτίωση της ποιότητας ζωής της» σημείωσε.
Η διαχείριση μιας χρόνιας και δυνητικά απειλητικής για τη ζωή πάθησης για τον ασθενή που διαμένει σε ένα νησί, έχει περισσότερες δυσκολίες και ιδιαιτερότητες, λόγω των χαρακτηριστικών του τόπου. «Τόσο η έλλειψη δομών υγείας, αλλά και η δυσκολία πρόσβασης στην ηπειρωτική Ελλάδα, προκειμένου να υποβληθούν σε θεραπεία, εξετάσεις κ.τ.λ., προσθέτουν στον ασθενή και στην οικογένειά του, μια επιπλέον επιβάρυνση τόσο πρακτική, όσο και ψυχική. Τα έξοδα είναι σαφώς μεγαλύτερα, δεδομένου ότι υπάρχει το ζήτημα της μετακίνησης σε νοσοκομεία και δομές υγείας μακριά από τον τόπο κατοικίας, καθώς και η ανασφάλεια που πηγάζει από το γεγονός ότι αν υπάρξει ανάγκη, ο ασθενής δεν μπορεί να έχει άμεση πρόσβαση στον θεράποντα γιατρό του, σε νοσοκομείο κ.τ.λ.» τόνισε για να προσθέσει πως «δεδομένης της συνθήκης της πανδημίας, έχει προστεθεί και ο φόβος ότι θα απειληθεί η υγεία του αν βρεθεί σε άλλες περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας που πλήττονται σε μεγαλύτερο βαθμό από τον Covid-19, από ό,τι το νησί της Σκοπέλου, γεγονός που επιβαρύνει με επιπλέον στρες τους ασθενείς. Τα παραπάνω ισχύουν σαφώς και για τις γυναίκες με διάγνωση καρκίνου του μαστού».
Λόγω της κλειστής κοινωνίας του νησιού και μιας πιο συντηρητικής και «παραδοσιακής» νοοτροπίας, το ζήτημα του καρκίνου αποτελεί ταμπού και είναι ένα θέμα που δεν λέγεται καν με το όνομά του: «Συνεπώς, οι γυναίκες έχουν να διαχειριστούν το θέμα της ασθένειας συχνά ως ένα «μυστικό», που δεν πρέπει να το μάθουν οι άλλοι υπό τον φόβο ότι θα γίνουν αντικείμενο συζήτησης ή λύπησης. Η έλλειψη της δυνατότητας να μοιραστούν την εμπειρία τους και να εκφραστούν, αλλά και η δυσκολία αναζήτησης βοήθειας που προκύπτει ως απόρροια του φόβου «μη μαθευτεί», δυσχεραίνει τη διαχείριση του ψυχικού και συναισθηματικού βάρους».
Όσον αφορά στο τι περιλαμβάνει η πρακτική και συναισθηματική στήριξη των γυναικών με καρκίνο του μαστού μέσω της ομάδας υποστήριξης που έχει δημιουργήσει ο «Φάρος Σκοπέλου», η κ. Μαρία Καφαντάρη ανέφερε πως «η συναισθηματική υποστήριξη αφορά στη δυνατότητα να μοιραστούν τις δυσκολίες, τις σκέψεις και τα συναισθήματα που αφορούν στην ασθένεια, για να μπορούν να τα διαχειριστούν, να αποκτήσουν τις δεξιότητες, ώστε να προσαρμοστούν λειτουργικά στη νέα συνθήκη ζωής, να αποδεχτούν τη νέα εικόνα του εαυτού και να βελτιώσουν την ποιότητα της ζωής τους. Μιλώντας για την πρακτική στήριξη, η ενημέρωση για ζητήματα που αφορούν π.χ. τα προνοιακά δικαιώματα, η διασύνδεσή τους με τις κατάλληλες δομές και υπηρεσίες βάσει των αναγκών τους, ακόμη και παροχή πληροφοριών που αφορά στην κάλυψη αναγκών πρακτικής φύσεως (π.χ. την προμήθεια περούκας σε περίπτωση απώλειας των μαλλιών λόγω χημειοθεραπείας), είναι κάποια από τα στοιχεία που τη συνιστούν».
Η ψυχολόγος μίλησε και για τον σκοπό της ομάδας υποστήριξης: «H ομάδα υποστήριξης (support group) είναι μια ομάδα, της οποίας τα μέλη είναι άτομα που βιώνουν ένα κοινό πρόβλημα (π.χ. τη διάγνωση μιας ασθένειας όπως ο καρκίνος) και τα οποία συναντώνται σε τακτική βάση, σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο για κάποιο χρονικό διάστημα, προκειμένου να συζητήσουν και να μοιραστούν τα κοινά τους βιώματα και εμπειρίες που σχετίζονται με την κοινή δυσκολία που αντιμετωπίζουν.
Μιλώντας για τον καρκίνο, οι ομάδες υποστήριξης προσφέρουν τόσο πρακτική, όσο και συναισθηματική στήριξη και ίσως να είναι χρήσιμες σε όλα τα στάδια του καρκίνου. Ως μέλος μιας ομάδας, ο ασθενής έχει την ευκαιρία να μοιραστεί πληροφορίες, εμπειρίες και συναισθήματα σε ένα στοργικό και ασφαλές περιβάλλον, όπου όλοι έχουν βιώσει την ίδια εμπειρία».
Ανάμεσα στα θέματα που συζητούν οι περισσότερες ομάδες υποστήριξης είναι ο τρόπος αντιμετώπισης της διάγνωσης του καρκίνου και η θεραπευτική αγωγή, πώς είναι να ζει κανείς με τον καρκίνο και τι αλλάζει στην καθημερινή του ζωή, πώς να διαχειριστεί τα συναισθήματά του και τα συναισθήματα της οικογένειάς του, πώς να συνεχίσει να ζει φυσιολογικά μετά τον καρκίνο. «Η αλληλοϋποστήριξη και η ανταλλαγή σκέψεων, προβληματισμών και συναισθημάτων λειτουργεί «θεραπευτικά» – με την ευρεία έννοια – για τα μέλη της ομάδας και για αυτό τον λόγο, οι ομάδες υποστήριξης θεωρούνται αποτελεσματικές σε ό,τι αφορά στην ψυχολογική υποστήριξη των ασθενών με καρκίνο. Ως μέλη της, οι ασθενείς αποκτούν την αίσθηση του «ανήκειν» και δεν νιώθουν απομονωμένοι, δεδομένου ότι αντιλαμβάνονται πως δεν είναι οι μόνοι που αντιμετωπίζουν τη διάγνωση του καρκίνου. Ακόμη, έχουν τη δυνατότητα να εκφραστούν και να ακουστούν σε ένα πλαίσιο ομότιμων, χωρίς να υπάρχει ο φόβος της κριτικής ή της απόρριψης και μέσω της διαδικασίας και της δυναμικής της ομάδας να ανακτήσουν το αίσθημα ελέγχου της καθημερινότητας και της ζωής τους. Τέλος, η δυνατότητα ανταλλαγής ακόμη και πρακτικών τρόπων διαχείρισης της ασθένειας – μέσω της κατάθεσης της εμπειρίας κι άλλων ατόμων με την ίδια διάγνωση – μπορεί να είναι εξαιρετικά ωφέλιμη και χρήσιμη για τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής τους» σημείωσε η κ. Μαρία Καφαντάρη.
Να αναφερθεί πως στο πλαίσιο της παροχής υπηρεσιών ψυχοκοινωνικής υποστήριξης σε χρόνιους ασθενείς, ο σύλλογος «Φάρος Σκοπέλου» προτίθεται να ξεκινήσει στο προσεχές διάστημα μια διαδικτυακή ομάδα υποστήριξης για γυναίκες με διάγνωση καρκίνου του μαστού, οι οποίες διαμένουν στο νησί της Σκοπέλου, καθώς και στα άλλα δυο νησιά των Β. Σποράδων, Αλόννησο και Σκιάθο. Για περισσότερες πληροφορίες και δηλώσεις συμμετοχής οι ενδιαφερόμενες μπορούν να επικοινωνούν στο τηλέφωνο του «Φάρου Σκοπέλου» 2424022341, από Δευτέρα έως Παρασκευή, καθώς και στο e-mail [email protected]/.