Το βασικότερο περιβαλλοντικό θέμα της Θεσσαλίας είναι η πίεση που ασκείται στους υδατικούς πόρους. Το σημερινό καθεστώς εκμετάλλευσης των υδάτινων πόρων στη Θεσσαλία έχει οδηγήσει σε υπεραντλήσεις των υπογείων νερών, έτσι ώστε εκτός από τους ανανεώσιμους πόρους να μειώνονται και τα μόνιμα υπόγεια αποθέματα, ειδικά στις δύο πεδινές εκτάσεις της Θεσσαλίας. Παράλληλα, αντλούνται εντατικά και τα επιφανειακά ύδατα με αποτέλεσμα ανεπάρκεια θερινής ροής για τη συντήρηση υγιών οικοσυστημάτων. Τελικά, η αρδευτική κατανάλωση είναι μικρότερη από τη ζήτηση και το αποτέλεσμα είναι η μη άρδευση ή η ελλειμματική άρδευση παραγωγικών εκτάσεων. Μέχρι το 2025 πρέπει να υπάρχει ανάσχεση της κατάστασης και τα μέτρα περιλαμβάνονται στη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων του Περιφερειακού Προγράμματος Ανάπτυξης Περιφέρειας Θεσσαλίας.
Κυρίαρχη κατεύθυνση της αναπτυξιακής στρατηγικής της Περιφέρειας είναι κατ’ αρχήν η ανάσχεση της αρνητικής εξέλιξης των κοινωνικοοικονομικών μεγεθών της, ως αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης και ύφεσης, αλλά και ο αναπροσανατολισμός του αναπτυξιακού μοντέλου για έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη.
Η στρατηγική της Περιφέρειας οργανώνεται σε έξι Άξονες και συγκεκριμένα:
-Άξονας Προτεραιότητας 1 «Έξυπνη Ανάπτυξη»: Προώθηση του καινοτόμου και έξυπνου οικονομικού μετασχηματισμού.
-Άξονας Προτεραιότητας 2 «Πράσινη Ανάπτυξη»: Προστασία και ανάδειξη του Περιβάλλοντος, Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, Πρόληψη και της Διαχείρισης κινδύνων.
-Άξονας Προτεραιότητας 3 «Κοινωνική Ανάπτυξη»: Προώθηση Υγείας, της Απασχόλησης, της Πρόνοιας, της Κοινωνικής Μέριμνας, της Εκπαίδευσης και του Αθλητισμού.
-Άξονας Προτεραιότητας 4 «Ανάπτυξη Υποδομών»: Διατήρηση, Ενίσχυση και Βελτίωση του συνόλου των Υποδομών της Περιφέρειας Θεσσαλίας.
-Άξονας Προτεραιότητας 5 «Ανάπτυξη Εξωστρέφειας»: Ενίσχυση του Τουρισμού, του Πολιτισμού, του Αγροδιατροφικού Τομέα και της Επιχειρηματικότητας.
-Άξονας Προτεραιότητας 6 «Υποστήριξη»: Ενίσχυση της Περιφέρειας, των Διευθύνσεών της και των Νομικών της Προσώπων για την υλοποίηση των έργων και δράσεων.
Κύριες πηγές ρύπανσης-περιβαλλοντικά προβλήματα
Οι κύριες πηγές ρύπανσης στη Θεσσαλία προέρχονται από τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες, αυτές είναι:
η γεωργία,
η κτηνοτροφία,
οι βιομηχανίες,
τα υγρά αστικά απόβλητα,
οι μεγάλοι οδικοί άξονες και
τα λιμάνια.
Τα λατομεία -μεταλλεία, οι ιχθυοκαλλιέργειες και τα στερεά απόβλητα προκαλούν μικρή συγκριτικά επιβάρυνση. Οι παραπάνω δραστηριότητες προκαλούν πίεση και περιβαλλοντικά προβλήματα κυρίως στο έδαφος, τα ύδατα και τα φυσικά οικοσυστήματα και δευτερευόντως στην ατμόσφαιρα και το ακουστικό περιβάλλον (οδικοί άξονες, βιομηχανία, λιμάνια). Πιο συγκεκριμένα, από την παραπάνω ανάλυση προέκυψε ότι το μεγαλύτερο ρυπαντικό φορτίο σε BOD δημιουργεί η κτηνοτροφία και ιδιαίτερα η διάχυτη κτηνοτροφική δραστηριότητα και μετά τα υγρά αστικά απόβλητα και η βιομηχανία. Επίσης, το μεγαλύτερο ρυπαντικό φορτίο σε άζωτο δημιουργεί η κτηνοτροφία και ιδιαίτερα η διάχυτη κτηνοτροφική δραστηριότητα και μετά η γεωργική δραστηριότητα, στη συνέχεια τα υγρά αστικά λύματα και τέλος η βιομηχανία. Τέλος, το μεγαλύτερο ρυπαντικό φορτίο σε φωσφόρο δημιουργούν η κτηνοτροφία και η γεωργία (αντίστοιχα μεγέθη) και μετά τα υγρά αστικά λύματα και η βιομηχανία.
Το βασικότερο περιβαλλοντικό θέμα της Θεσσαλίας είναι η πίεση που ασκείται στους υδατικούς πόρους. Το σημερινό καθεστώς εκμετάλλευσης των υδάτινων πόρων στη Θεσσαλία έχει οδηγήσει σε υπεραντλήσεις των υπογείων νερών, έτσι ώστε εκτός από τους ανανεώσιμους πόρους να μειώνονται και τα μόνιμα υπόγεια αποθέματα, ειδικά στις δύο πεδινές εκτάσεις της Θεσσαλίας. Παράλληλα, αντλούνται εντατικά και τα επιφανειακά ύδατα με αποτέλεσμα ανεπάρκεια θερινής ροής για τη συντήρηση υγιών οικοσυστημάτων. Τελικά, η αρδευτική κατανάλωση είναι μικρότερη από τη ζήτηση και το αποτέλεσμα είναι η μη άρδευση ή η ελλειμματική άρδευση παραγωγικών εκτάσεων.
Άλλου τύπου περιβαλλοντικά προβλήματα είναι η άναρχη αστική εκτός σχεδίου δόμηση και ειδικά η αυθαίρετη δόμηση που παρατηρείται ειδικά στις παράκτιες περιοχές της Θεσσαλίας (όπως στην περιοχή των εκβολών του π. Πηνειού), καθώς επίσης και η διάσπαρτη χωροθέτηση παραγωγικών δραστηριοτήτων (βιομηχανικών-βιοτεχνικών μονάδων), αλλά και τουριστικών μονάδων εκτός οργανωμένων υποδοχέων. Όλα τα παραπάνω προκαλούν πίεση στο περιβάλλον γιατί συνήθως δεν συνοδεύονται από τις κατάλληλες τεχνικές υποδομές που θα εξασφάλιζαν την προστασία του περιβάλλοντος και οδηγούν σε μη βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων.
Ως γενική κατεύθυνση για την εφαρμογή του Σχεδίου είναι η τήρηση της ισχύουσας νομοθεσίας σχετικά με την περιβαλλοντική αδειοδότηση των έργων και δραστηριοτήτων. Θα πρέπει δηλαδή να γίνεται εκπόνηση των απαιτούμενων Περιβαλλοντικών Μελετών σύμφωνα με τον Ν.4014/2011, στις οποίες θα γίνεται εκτίμηση των επιπτώσεων που προκύπτουν από τις εργασίες κατασκευής και λειτουργίας των επιμέρους έργων και θα περιγράφονται με σαφήνεια και πληρότητα τα μέτρα, οι όροι και οι περιορισμοί που πρέπει να εφαρμοστούν για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων.
Κίνητρα στις επιχειρήσεις
-Στο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας θα πρέπει δοθούν κίνητρα από το πρόγραμμα ώστε να γίνεται αξιοποίηση των αποβλήτων με σκοπό να ελαχιστοποιηθούν τα επεξεργασμένα απόβλητα που απορρίπτονται στο περιβάλλον.
-Για την περιοχή της Θεσσαλίας θα πρέπει να δοθούν κίνητρα στην έρευνα και τεχνολογική ανάπτυξη για την αξιοποίηση αποβλήτων κυρίως επιχειρήσεων που αφορούν στα τρόφιμα.
-Να δοθούν κίνητρα στις επιχειρήσεις για να εγκαθίστανται σε βιομηχανικές ζώνες, όπου μπορεί να γίνεται συνδιαχείριση των αποβλήτων τους.
-Σε περιοχές εκτός βιομηχανικής ζώνης όπου υπάρχουν συγκεντρωμένες υφιστάμενες επιχειρήσεις τροφίμων, θα πρέπει να δοθούν κίνητρα για δίκτυα βιομηχανικής συμβίωσης, τα οποία θα αξιοποιούν συνολικά τα απόβλητα των επιχειρήσεων.
-Στο πλαίσιο εφαρμογής του Εθνικού Σχεδιασμού Διαχείρισης Αποβλήτων και της υλοποίησης του στόχου της επαναχρησιμοποίησης θα πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα της επαναχρησιμοποίησης μεταχειρισμένου εξοπλισμού, κατά τη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων. Ο μεταχειρισμένος εξοπλισμός μπορεί να πιστοποιείται για τη σωστή συντήρηση και λειτουργία του από εγχώριες επιχειρήσεις και να μειωθούν οι νέες εισαγωγές εξοπλισμού και η δημιουργία μηχανολογικών αποβλήτων.
-Επιχειρήσεις οι οποίες δεν έχουν περιβαλλοντικές παραβάσεις θα πρέπει να επιβραβεύονται με κίνητρα και μεγαλύτερες χρηματοδοτήσεις.
-Να δοθούν κίνητρα για την απομάκρυνση επιχειρήσεων από τον αστικό ιστό των πόλεων όπως στην περιοχή του Βόλου.
-Να δοθούν κίνητρα στις επιχειρήσεις για τη χρησιμοποίηση καυσίμων που επιβαρύνουν όσο το δυνατό λιγότερο την ατμόσφαιρα, ιδιαίτερα για επιχειρήσεις που βρίσκονται κοντά στον αστικό ιστό της πόλης.
-Να δοθούν κίνητρα στις κτηνοτροφικές επιχειρήσεις που εκπέμπουν βαρέως φορτισμένα λύματα, προκειμένου να επενδύσουν σε έργα επιτόπιας αειφορικής επεξεργασίας των υγρών και στερεών κτηνοτροφικών αποβλήτων, για την παραγωγή βιοαερίου που στη συνέχεια θα χρησιμοποιείται για τις ανάγκες της μονάδας ενισχύοντας την κυκλική οικονομία με θετικό περιβαλλοντικό πρόσημο.
-Για τις εγκαταστάσεις των ΑΠΕ μεγάλης κλίμακας θα πρέπει να δίνονται κίνητρα ώστε να μην εγκαθίστανται σε Προστατευόμενες Περιοχές, σε Γεωργική Γη Υψηλής Παραγωγικότητας και σε Βοσκοτόπους όπου υπάρχει παραδοσιακή εκτατική κτηνοτροφία. Οι περιοχές των Βοσκοτόπων που θα προκύψουν από τα Σχέδια Διαχείρισης των Βοσκοτόπων θα πρέπει να προστατευτούν και να μην δίνονται κίνητρα για την εγκατάσταση άλλων επιχειρήσεων που δεν σχετίζονται με την κτηνοτροφία.
-Σε δραστηριότης ή επιχειρήσεις που παράγουν απόβλητα κατασκευών και κατεδαφίσεων θα πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα χρηματοδότησής τους για την ανακύκλωση των αποβλήτων των κατασκευών και των κατεδαφίσεων.