«Βουλιάζει οικονομικά η Περιφέρεια Θεσσαλίας, που αναζητεί διεξόδους ανάκαμψης μέσα από ένα νέο στρατηγικό σχέδιο, που θα τεθεί και στη συνεδρίαση του Περιφερειακού Συμβουλίου την Τρίτη. Αυξητικές είναι οι τάσεις της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού και αναζητούνται διέξοδα στα αδιέξοδα. Διαφαίνονται επίσης μεγάλοι κίνδυνοι περαιτέρω αποδυνάμωσης του παραγωγικού ιστού της Περιφέρειας, όπως καταγράφει η μελέτη. Σε τροχιά οικονομικού κατήφορου βρίσκεται σταθερά και η Μαγνησία.
Η αύξηση που παρατηρούνταν στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Περιφέρειας Θεσσαλίας από το 2000 μέχρι και το 2004, ήταν σε ρυθμό οριακά μεγαλύτερο από εκείνον της χώρας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το έτος 2004 το ΑΕΠ της Θεσσαλίας ήταν στο 88,1% του κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Χώρας (και 82,6% του κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Ευρώπης). Μετά από ισχυρή πτώση του ΑΕΠ το έτος 2005 άρχισε σταδιακή ανάκαμψή του, χωρίς να φτάσει στα επίπεδα του 2004. Το 2009 σηματοδοτεί ωστόσο την έναρξη της ραγδαίας υποχώρησης του ΑΕΠ της Θεσσαλίας, με ρυθμούς εντονότερους από τους αντίστοιχους της χώρας. Χαρακτηριστικό είναι ότι η μείωση ανάμεσα στο 2008 και το 2011 αγγίζει το 18%. Έτσι, από το 2011 το ΑΕΠ της Θεσσαλίας αντιπροσωπεύει το 70,68% του κατά κεφαλήν ΑΕΠ της χώρας και το 56,35% της Ευρώπης των 27.
Ανάλογη είναι και η εξέλιξη της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας της Θεσσαλίας σε σχέση με την αντίστοιχη της χώρας. Συγκεκριμένα, η ΑΠΑ της Θεσσαλίας μειώθηκε κατά 16% μεταξύ του 2008 και του 2011. Η αντίστοιχη μείωση σε επίπεδο χώρας ήταν 11%.
Από τα στοιχεία αυτά είναι εμφανές ότι οι επιπτώσεις της κρίσης στα μακροοικονομικά μεγέθη και στην πραγματική οικονομία της χώρας εμφανίζονται στην Περιφέρεια Θεσσαλίας με κάποια χρονική υστέρηση, αλλά με μεγαλύτερη ένταση.
Στη «γραμμή» της οικονομικής κατάρρευσης η Μαγνησία
Η ηλικιακή κατανομή του πληθυσμού και οι δείκτες, σύμφωνα με το στρατηγικό σχέδιο, δηλώνουν γήρανση του πληθυσμού, μεγάλη εξάρτηση των μη παραγωγικών ηλικιών από τις παραγωγικές και χαμηλή αντικατάσταση των παλαιότερων γενεών από τις νεότερες. Το ΑΕΠ είναι 15.480 ευρώ και βαίνει μειωμένα κάθε χρόνο από το 2008 όταν η αντίστοιχη καταγραφή της ΕΛΣΤΑΤ ήταν 19.010 ευρώ.
Η μετανάστευση κυρίαρχο ζήτημα
Στη Θεσσαλία, καταγράφεται αυξημένος δείκτης γήρανσης και εξάρτησης.
* Ύπαρξη φαινόμενων κοινωνικού αποκλεισμού ειδικών ομάδων (ΑμεΑ, τσιγγάνοι κ.λπ.).
* Χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης στον αυξημένο πληθυσμό μεγάλης ηλικίας.
* Υψηλό ποσοστό ανεργίας και ποσοστό μη οικονομικά ενεργού πληθυσμού.
* Μικρός αριθμός προγραμμάτων διά βίου εκπαίδευσης.
* Ελλείψεις σε προηγμένες υποδομές εκπαίδευσης.
* Υλοποίηση οριζόντιων δράσεων στα Τομεακά Επιχειρησιακά Προγράμματα, μη λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες της Περιφέρειας.
Απειλές
* Αυξητικές τάσεις της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.
* Τάσεις αύξησης της ανεργίας.
* Μείωση των δημοσίων δαπανών για υγεία-πρόνοια.
* Αστικοποίηση του πληθυσμού.
* Αύξηση του ποσοστού μεταναστών στην Περιφέρεια.
* Κίνδυνος μετανάστευσης εγχώριου ανθρώπινου δυναμικού προς άλλες περιφέρειες και προς άλλες χώρες.
* Μείωση των δημοσίων δαπανών για την εκπαίδευση.
Ο τριτογενής τομέας κυριαρχεί
Σύμφωνα με τα στοιχεία, κύριος τομέας στη Θεσσαλία αναφορικά με τη διάρθρωσή της είναι ο τριτογενής τομέας, με κύριες δραστηριότητες τη Δημόσια Διοίκηση, το Εμπόριο, τις Υπηρεσίες και τη διαχείριση ακίνητης περιουσίας. Οι υπόλοιπες δραστηριότητες του τομέα έχουν μικρότερη συμμετοχή, ενώ ο Τουρισμός δείχνει μια διαχρονική εξέλιξη.
Ο δευτερογενής τομέας δείχνει να μειώνει τη συμμετοχή του από το 2007 έως και το 2011. Κύριες δραστηριότητες είναι η Μεταποίηση και οι κατασκευές που παρουσιάζουν επίσης μείωση από το 2007 έως το 2011. Μικρότερη συμμετοχή έχουν οι υπόλοιπες δραστηριότητες.
Χαρακτηριστικό της διάρθρωσης της οικονομίας της Περιφέρειας είναι οι σημαντικές παραγωγικές διασυνδέσεις μεταξύ πρωτογενή και δευτερογενή τομέα, αλλά και η έλλειψη αντίστοιχων διασυνδέσεων του τριτογενή τομέα με τον πρωτογενή και με το δευτερογενή. Σημειώνεται δε, ότι ο τριτογενής τομέας είναι εξαρτώμενος σε μεγάλο βαθμό από την κατανάλωση και τη δημιουργία εισοδημάτων στον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα.
Ο πρωτογενής τομέας φθίνει
Ο πρωτογενής τομέας της Περιφέρειας, ενώ παρουσιάζει μεγαλύτερη παραγωγικότητα εργασίας (κατά 25%) από τον πρωτογενή τομέα της χώρας, εν τούτοις φθίνει διαχρονικά. Ο δευτερογενής τομέας της Περιφέρειας παρουσιάζει παραγωγικότητα της εργασίας αυξανόμενη μεν διαχρονικά, αλλά μικρότερη κατά 5% από την παραγωγικότητα της εργασίας του δευτερογενή τομέα της χώρας. Ο τριτογενής και κύριος τομέας της Θεσσαλίας, έχει παραγωγικότητα μικρότερη κατά 29% από την αντίστοιχη σε επίπεδο χώρας.
Από τα παραπάνω στοιχεία παραγωγικότητας των τομέων της Περιφέρειας Θεσσαλίας, σε σύγκριση με τα αντίστοιχα της χώρας και λαμβάνοντας υπόψη τη βαρύτητα και τη διάρθρωση κάθε τομέα της Περιφέρειας, σε συνδυασμό με την επιμήκυνση και ένταση της οικονομικής κρίσης, διαφαίνονται μεγάλοι κίνδυνοι περαιτέρω αποδυνάμωσης του παραγωγικού ιστού της Περιφέρειας.
Χαμηλός βαθμός εξωστρέφειας, ανύπαρκτη καινοτομία
Σύμφωνα με την ανάλυση της έξυπνης εξειδίκευσης στην Περιφέρεια Θεσσαλίας, η αξία του συνόλου των εξαγωγών της Θεσσαλίας κινείται αυξητικά με μέση ετήσια αύξηση 6,8%.
Οι κυριότερες εξαγωγικές αγορές της Θεσσαλίας είναι οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με φθίνουσες τάσεις. Μεγάλη αύξηση εξαγωγών καταγράφεται προς τις αγορές της Τουρκίας, της Λιβύης και της Κίνας, ξεκινώντας όμως από αρκετά χαμηλή βάση. Ο κλάδος των τροφίμων διατηρεί την πρώτη θέση διαχρονικά, με μέση ετήσια αύξηση της τάξης του 4,8% και εξαγωγές ύψους € 396 εκατ. ευρώ.
Το βαμβάκι είναι το δεύτερο πιο εξαγώγιμο προϊόν της Θεσσαλίας (το 15% των εξαγωγών), παρουσιάζοντας μέση ετήσια αύξηση 20,4%.
Η αξία των εξαγωγών που αφορούν στον κλάδο μετάλλου, ακολούθησε ανοδική τροχιά και αυξήθηκε, συνεισφέροντας περί το 25% των θεσσαλικών εξαγωγών. Το μεγαλύτερο μερίδιο της αξίας εξαγωγών του συγκεκριμένου κλάδου κατευθύνθηκε εκτός Ευρώπης.
Για τον τομέα του Τουρισμού, ως εξαγωγές θεωρούνται τα αποτελέσματα της προβολής της εικόνας της πολιτιστικής Θεσσαλίας και προσέλκυσης επισκεπτών. Απ’ αυτή την άποψη, χωρίς να έχει πραγματοποιήσει άλματα στον τομέα αυτό, η Θεσσαλία, γνωρίζει μια σταθερή μικρή ανοδική πορεία. Η διεθνοποίησή της συνδέεται με την υποδοχή 800.000 αλλοδαπών τουριστών. Ως βασικές αγορές του θεσσαλικού τουρισμού παραμένουν οι βορειο-ευρωπαϊκές, ενώ γίνονται κάποια ανοίγματα προς τις ανατολικο-ευρωπαϊκές.
Γενικότερα, ο κορμός της επιχειρηματικής βάσης στην Περιφέρεια Θεσσαλίας αποτελείται από οικογενειακού τύπου μικρομεσαίες και πολύ μικρές επιχειρήσεις προσανατολισμένες στην τοπική αγορά και κατανάλωση, με πολύ χαμηλό βαθμό εξωστρέφειας, πολύ χαμηλό βαθμό καινοτόμων δραστηριοτήτων και σχεδόν μηδενικές ιδιωτικές δαπάνες για Έρευνα και Ανάπτυξη. Επιπλέον, βασικό χαρακτηριστικό της επιχειρηματικής βάσης είναι η περιορισμένη έως ανύπαρκτη συνεργασία τους με τα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και τα ερευνητικά κέντρα της Περιφέρειας, η έλλειψη επιχειρηματικής δραστηριότητας στην παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών έντασης γνώσης και τεχνολογίας, η έλλειψη κλαδικών συσπειρώσεων και συστάδων (clusters), καθώς και η μεγαλύτερη εξάρτησή τους από τον πρωτογενή τομέα.
Είναι σημαντικό να τονιστεί όμως ότι στην Περιφέρεια Θεσσαλίας δραστηριοποιούνται και σχετικά μεγάλες επιχειρηματικές μεταποιητικές μονάδες, με συγκέντρωσή τους κυρίως στην ανατολική Θεσσαλία.
Η στρατηγική της Περιφέρειας
Κυρίαρχη κατεύθυνση της αναπτυξιακής στρατηγικής της Περιφέρειας είναι κατ’ αρχήν η ανάσχεση της αρνητικής εξέλιξης των κοινωνικοοικονομικών μεγεθών της, ως αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης και ύφεσης που πλήττει τη χώρα, αλλά και ο αναπροσανατολισμός του αναπτυξιακού μοντέλου για έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη και πέραν της περιόδου 2014-2020.
Οι βασικές Αναπτυξιακές Προτεραιότητες της Περιφέρειας Θεσσαλίας:
α) Ανάσχεση της συρρίκνωσης της παραγωγικής / επιχειρηματικής δραστηριότητας και ενδυνάμωση της ανταγωνιστικότητας και της εξωστρέφειας των επιχειρήσεων με παράλληλη προσέλκυση επιχειρηματικών επενδύσεων, έχοντας ως αιχμή την καινοτομία και την αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της Έρευνας και της Τεχνολογικής Ανάπτυξης.
β) Ανάπτυξη, αξιοποίηση και αύξηση της συμμετοχής του ανθρώπινου δυναμικού στην αγορά εργασίας, καθώς και ενεργός ένταξη και κοινωνική ενσωμάτωση των κοινωνικά και οικονομικά ευπαθών ομάδων.
γ) Ενίσχυση των ερευνητικών υποδομών και των δεσμών του ερευνητικού τομέα της Περιφέρειας με την θεσσαλική επιχειρηματική – παραγωγική βάση, καθώς και με άλλους ερευνητικούς φορείς της Ελλάδας και του εξωτερικού.
δ) Συμπλήρωση – ολοκλήρωση διατηρήσιμων και ασφαλών υποδομών, για την ανάπτυξη και την απασχόληση.
ε) Προστασία του περιβάλλοντος και των φυσικών και πολιτιστικών πόρων και μετάβαση σε μια οικονομία φιλική στο περιβάλλον, με επάρκεια πόρων για αγροτική, τουριστική και ολοκληρωμένη ανάπτυξη, απασχόληση και αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
στ) Βελτίωση της θεσμικής επάρκειας στη δημόσια διοίκηση και η διοικητική μεταρρύθμιση, για μια αποτελεσματική περιφερειακή δημόσια διοίκηση και αυτοδιοίκηση.
ζ) Ενδυνάμωση της χωρικής συνοχής και της ανάπτυξης, με άρση των ενδοπεριφερειακών – τοπικών κοινωνικοοικονομικών ανισοτήτων.