Ο Βόλος χρειάζεται ένα περιβαλλοντικό σχέδιο για την επιβίωσή του, που θα του επιτρέψει να αναπτυχθεί τα επόμενα χρόνια. Από αυτό το σχέδιο εξαρτάται η ποιότητα ζωής των κατοίκων που σήμερα θεωρείται υποβαθμισμένη λόγω της ρύπανσης και των περιβαλλοντικών προβλημάτων, αλλά και η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.
Η μελέτη του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας από τον Ανδρέα Γαλιούρα με επιβλέπουσα την καθηγήτρια Όλγα Χριστοπούλου είναι αναλυτική για την κατάσταση του περιβάλλοντος στην πόλη του Βόλου και όσα πρέπει να αλλάξουν για να «επιβιώσει» η πόλη.
Ο Βόλος σαν βιομηχανική πόλη έχει να αντιμετωπίσει σοβαρά θέματα, για την αναδιάρθρωση της παραγωγικής βάσης και ειδικότερα τη μείωση της βιομηχανικής απασχόλησης, και την αδυναμία του τριτογενούς τομέα να καλύψει τις θέσεις εργασίας που χάνονται. Ακόμη, σημαντικό περιβαλλοντικό πρόβλημα, για την περιοχή αποτελεί η περίπτωση του Παγασητικού Κόλπου. Οι ποσότητες φυτοφαρμάκων και άλλων ρυπογόνων ουσιών που διαχέονται από τις διάφορες δραστηριότητες της πόλης και των βιομηχανιών, είναι ικανές να προκαλέσουν μόνιμες καταστροφές στο θαλάσσιο οικοσύστημα.. Για αυτό τον λόγο είναι αναγκαίο, να ληφθούν μέτρα για τη σωστή διαχείριση των υγρών αποβλήτων. Επίσης, η αύξηση των περιφερειακών ανισοτήτων και η ενίσχυση των μητροπολιτικών κέντρων της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, επιφυλάσσει σοβαρούς κινδύνους για την ανάπτυξη του Βόλου, και θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με κατάλληλες περιφερειακές πολιτικές σύγκλισης.
Όλα δείχνουν πως τις επόμενες δεκαετίες η αύξηση του πληθυσμού στην πόλη είναι βέβαιη. Γεγονός που θα έχει σαν συνέπεια την ανοικοδόμηση της ευρύτερης περιοχής σε μεγάλο βαθμό. Η αστικοποίηση θα γίνεται όλο και περισσότερο ορατή, και θα έχει ως αποτέλεσμα να αλλάζει ο χαρακτήρας ολόκληρων περιοχών. Για τους υδάτινους πόρους, το σημαντικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η μείζονα περιοχή Βόλου είναι με την ποσότητα και την ποιότητα του νερού. Επιπλέον, όσον αναφορά την επεξεργασία των υγρών αποβλήτων, αποτελεί ένα ιδιαίτερο κρίσιμο ζήτημα για την περιοχή, και πρέπει να ληφθούν σημαντικές αποφάσεις. Ο σημερινός βιολογικός καθαρισμός ήδη σήμερα αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα και προκαλούνται σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα. Για αυτό τον λόγο, οι αρμόδιοι φορείς θα πρέπει να βρουν άμεσα νέες λύσεις για την αντιμετώπιση του θέματος αυτού, με τη δημιουργία ενός επιπρόσθετου βιολογικού καθαρισμού, έτσι ώστε να ελαττωθεί ο σημερινός από το μεγάλο ρυπαντικό φορτίο που σήμερα επεξεργάζεται. Το κυκλοφοριακό πρόβλημα, αποτελεί σήμερα για την πόλη του Βόλου ένα από τα ισχυρότερα μειονεκτήματα της πόλης, το οποίο αποτελεί τροχοπέδη στη βελτίωση της ποιότητας ζωής και στην περαιτέρω ανάπτυξή της. Οι περιορισμένοι χώροι στάθμευσης στην πόλη και ειδικότερα στο κέντρο, καθώς και τα αστικά λεωφορεία όπου δεν είναι σε θέση να ικανοποιήσουν αρκετές φορές τις ανάγκες των κατοίκων, έχουν ως αποτέλεσμα να καθιστούν το κέντρο μη βιώσιμο. Ωστόσο, οι δυνατότητες που έχει ο Βόλος σαν πόλη είναι μεγάλες, και αν πραγματοποιηθούν μεθοδευμένες κινήσεις από την τοπική κοινωνία για την εξυγίανση του κέντρου από τον κυκλοφοριακό φόρτο, τα οφέλη θα ήταν τεράστια τόσο για τους κατοίκους όσο και για την ίδια την πόλη στο σύνολό της.
Η ρύπανση
Το Πολεοδομικό Συγκρότημα συγκαταλέγεται σήμερα στις πλέον επιβαρυμένες περιοχές όσον αφορά στη ρύπανση της ατμόσφαιρας. Όλες οι μετρήσεις που έχουν πραγματοποιηθεί δείχνουν πως τα αιωρούμενα σωματίδια βρίσκονται σε οριακές τιμές σε μεγάλα χρονικά διαστήματα. Οι λόγοι είναι κυρίως η βαριά βιομηχανία που επικρατεί στην περιοχή σε κοντινή απόσταση από τον αστικό ιστό, ο μεγάλος αριθμός μεταφορών και η χρήση πετρελαίου ως καύσιμο για τη χρήση της κεντρικής θέρμανσης. Επειδή δεν είναι εφικτό να εφαρμοστούν μέτρα για την καταστολή της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, για αυτό τον λόγο θα πρέπει να δοθεί έμφαση από τις αρμόδιες αρχές στην πρόληψη του προβλήματος. Τέτοια μέτρα είναι η εφαρμογή σύγχρονων αντιρρυπαντικών τεχνολογιών, περισσότερη χρήση φυσικού αερίου και αυστηρότερων περιβαλλοντικών όρων. Για την αντιμετώπιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης απαιτείται μια δέσμη ενεργειών με μακροπρόθεσμο ορίζοντα, ο οποίος στα επόμενα χρόνια θα είναι ικανός να αλλάξει την εικόνα της πόλης. Αποτέλεσμα αυτού θα είναι να βελτιωθεί αισθητά το αστικό περιβάλλον καθώς και η υγεία των κατοίκων. Στη μελέτη δόθηκε έμφαση στην προώθηση δράσεων για την ενίσχυση του ρόλου που διαδραματίζουν οι χώροι πρασίνου στην πόλη. Η πόλη έχει ανάγκη τη δημιουργία νέων χώρων πρασίνου, καθώς και τη δημιουργία νέων ποδηλατόδρομων, αλλά είναι ανάγκη η προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, εγκατάστασης των φωτοβολταϊκών συστημάτων στα κτίρια και εκμετάλλευσης της βιομάζας από τον θεσσαλικό κάμπο για την παραγωγή ενέργειας.
Εξάρσεις ακραίων καιρικών φαινομένων
Ο Βόλος αναπάντεχα θα υποστεί τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής.
Η παραγωγή τροφής θα επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από την κλιματική αλλαγή, αφού οι αποδόσεις των καλλιεργειών εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις κλιματικές συνθήκες όπως είναι η θερμοκρασία και η βροχόπτωση. Δυστυχώς, η πόλη του Βόλου, είναι απροετοίμαστη στην κλιματική αλλαγή και τα ακραία καιρικά φαινόμενα . Ο Βόλος θα πρέπει να προετοιμαστεί για συχνότερα, μεγαλύτερης διάρκειας και έντασης ακραία καιρικά φαινόμενα και η κλιματική αλλαγή έχει ήδη ξεκινήσει στην πόλη του Βόλου και τα επόμενα χρόνια τα ακραία καιρικά φαινόμενα θα παρουσιάσουν εξάρσεις.
Λόγω της κεντροβαρικής θέσης του Βόλου σε σχέση με τον ελλαδικό χώρο, οι μεταφορές και οι συγκοινωνίες του αναμένεται να δοκιμαστούν σε μεγάλο βαθμό. Αυτό διότι ανήκει στην ανατολική ζώνη, όπου από την αρχαιότητα ακόμη η πλευρά που ήταν περισσότερο ανεπτυγμένη ήταν αυτή που ανήκε στο Αιγαίο λόγω των μεταφορών και του εμπορίου που αναπτυσσόταν. Έτσι οι υποδομές σε αυτή τη ζώνη είναι πιο τρωτές στην κλιματική αλλαγή, λόγω της πυκνότητας που εμφανίζουν. Επειδή η άνοδος της στάθμης της θάλασσας θέτει σε κίνδυνο τις παράκτιες υποδομές, κρίνεται σκόπιμο, να υπάρξει έγκαιρα σχεδιασμός ώστε να υπάρξει προσαρμογή στις αναμενόμενες κλιματικές αλλαγές. Με αυτό τον τρόπο θα μειωθούν όσο είναι δυνατό οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής τόσο σε περιβαλλοντικό επίπεδο αλλά και σε οικονομικό-κοινωνικό.
«Κλειδί» η ενέργεια
Για την πόλη του Βόλου, προτείνεται να γίνουν ενέργειες και δράσεις προς τις Ανανεώσιμες Πηγές πιο εντατικά στη βιομάζα και στην εγκατάσταση των φωτοβολταϊκών συστημάτων στα κτίρια. Προτείνονται κυρίως αυτές τις δύο κατηγορίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, διότι βρίσκονται σε μεγάλη αφθονία στην περιοχή. Αρχικά, ο θεσσαλικός κάμπος και τα υπολείμματα των βιομηχανιών είναι ικανά να παράγουν σημαντικές ποσότητες βιομάζας για τη δημιουργία σταθμών ηλεκτρικής ενέργειας. Από την άλλη μεριά οι κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν, με τη συνεχή ηλιοφάνεια, όλη τη διάρκεια του χρόνου μπορούν να ενισχύσουν σε μεγάλο βαθμό τη χρήση και την προώθηση των φωτοβολταϊκών συστημάτων .
Λόγω του θεσσαλικού κάμπου, οι ποσότητες που υπάρχουν στην ευρύτερη Περιφέρεια της Θεσσαλίας είναι τεράστιες, αλλά μέχρι στιγμής μένουν στο μεγαλύτερο ποσοστό τους αυτές ανεκμετάλλευτες. Με βάση τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας στην Περιφέρεια Θεσσαλίας η γεωργική γη είναι 4.723.242 στρέμματα. Από αυτά 3.741.565 στρέμματα είναι καλλιεργημένα με φυτά μεγάλης καλλιέργειας (και λοιπές καλλιέργειες), ενώ 601.531 στρέμματα έχουν δενδρώδεις καλλιέργειες και τα αμπέλια αντιστοιχούν σε 59.557 στρέμματα. Σύμφωνα με στοιχεία του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας το δυναμικό βιομάζας της περιφέρειας Θεσσαλίας προκύπτει από υπολείμματα καλλιεργειών (τέτοια υπολείμματα είναι το άχυρο των χειμερινών σιτηρών και του καλαμποκιού που σήμερα κατά κανόνα είτε χρησιμοποιούνται στις ζωικές εκτροφές είτε καίγονται, τα στελέχη του βαμβακιού (σήμερα τεμαχίζονται και ενσωματώνονται στο έδαφος), τα κλαδιά του κλαδέματος (σήμερα καίγονται), απόβλητα ζώων, υπολείμματα υλοτομίας και υπολείμματα βιομηχανίας. Επίσης στη Θεσσαλία βρίσκονται σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής με χρήση βιομάζας, που αντιστοιχούν μόνο στο 5% της εγκατεστημένης ισχύος σε εθνικό επίπεδο (44 MW). Την ίδια στιγμή υπάρχουν και οι περιπτώσεις όπου οι τοπικές κοινωνίες δεν είναι ακόμη έτοιμες για την επένδυση σε αυτή τη μορφή ενέργειας. Χαρακτηριστικές είναι οι αντιδράσεις των κατοίκων στον Δήμο Ρήγα Φεραίου, όπου οι κάτοικοι ήταν αρνητικοί στην όποια επένδυση βιομάζας στην περιοχής τους. Παρότι οι μελέτες και τα στοιχεία εκφράζουν πλούσιο δυναμικό στην περιοχή. Τα αποθέματα των ορυκτών πλούτων (πετρέλαιο, φυσικό αέριο κ.α.) θα μειωθούν δραματικά, για αυτό η εύρεση καινοτόμων μορφών ενέργειας κρίνεται αναγκαία. Στην περιοχή ο θεσσαλικός κάμπος αποτελεί μοναδική πηγή για την ανάπτυξη διάφορων μορφών βιομάζας. Θα ήταν σημαντικό βήμα σύμφωνα με τη μελέτη να αρχίσουν να κινητοποιούνται οι τοπικοί φορείς της περιοχής και να δράσουν άμεσα τα επόμενα χρόνια, για τη δημιουργία εργοστασίου πέλετ.
Προτείνεται η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων στα δημόσια κτίρια του κέντρου όπως η πρώην Νομαρχία, το Δημαρχείο, το Τεχνικό Επιμελητήριο, τα Δικαστήρια, καθώς και στα δημόσια σχολεία της πόλης, αλλά και στις ιδιωτικές κατοικίες. Επίσης οι μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες της πόλης όπως «Ξενία», «Volos Palace» οφείλουν να στραφούν σε εναλλακτικές πηγές ενέργειας όπως τα φωτοβολταϊκά συστήματα, για να καλύψουν τις ανάγκες τους σε ενέργεια, ιδιαίτερα κατά τους θερινούς μήνες όπου η ζήτηση είναι αρκετά μεγάλη.
Έλλειψη νερού
Στην ευρύτερη περιοχή του Βόλου, το φαινόμενο αυτό είναι ιδιαίτερα γνωστό και γνώριμο προς τους κατοίκους και επηρεάζει καθημερινά τις δραστηριότητές τους, ενώ οι ανάγκες για αρδευτικό νερό αυξήθηκαν. Έτσι, τα υπόγεια νερά, που αποτελούν πηγή και χρησιμοποιούνταν για την άρδευση, περιέχουν σε διάλυση ή αιώρηση ένα ποσό αλάτων ευδιάλυτων ή δυσδιάλυτων, από τα φυτοφάρμακα και ζιζανιοκτόνα εξαιτίας της μεγάλης ποσότητας που χρησιμοποιούνταν για τις καλλιέργειες. Επιπλέον σε μικρότερες ποσότητες στα νερά αυτά περιέχουν και τοξικά μέταλλα ή ιχνοστοιχεία. Κυρίως όμως, η αλάτωση οφείλεται στη συσσώρευση διαλυτών αλάτων, κυρίως νατρίου, μαγνησίου και ασβεστίου σε τέτοιο ποσοστό που επηρεάζουν αρνητικά τη γονιμότητα του εδάφους. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τα φυτά να μαραίνονται τις περισσότερες φορές, και ανάλογα με τον βαθμό αλάτωσης που υπάρχει στο έδαφος εμφανίζουν και διαφορετικά συμπτώματα. Ένα από τα κύρια προβλήματα αλατότητας που εμφανίζονται στην περιοχή στις αρδευόμενες περιοχές είναι και η υψηλή υπόγεια στάθμη, το νερό της οποίας, λόγω εξατμισοδιαπνοής, εμπλουτίζεται όλο και περισσότερο σε άλατα. Η ανύψωση αυτή εποχιακά της υπόγειας στάθμης, γίνεται εντονότερη τους χειμερινούς μήνες, όπου η ανύψωση αυτή επηρεάζει περαιτέρω την ανάπτυξη των φυτών. Επιπλέον επειδή τα αρδευόμενα εδάφη της περιοχής μελέτης είναι σε χαμηλά επίπεδα στο σύνολό τους, το πρόβλημα γίνεται πιο έντονο.
Τέλος, διάφορα άλλα προβλήματα που ευθύνονται για την ποιότητα του νερού αρδεύσεως είναι οι μεγάλες ποσότητες αζώτου που χρησιμοποιούνται στα λιπάσματα των φυτών. Έτσι συγκεντρώνονται μεγαλύτερες συγκεντρώσεις αζώτου στο έδαφος και τα φυτά δεν είναι ικανά να δεσμεύσουν αυτές τις ποσότητες, με αποτέλεσμα να επιβαρύνουν τα υπόγεια νερά και με τη σειρά τους το έδαφος. Ακόμη, οι πρακτικές και τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται για την άρδευση, επηρεάζουν και αυτές με το μέρος τους τη σύσταση του νερού σε άλατα. Το φαινόμενο της ερημοποίησης είναι ένα πρόβλημα το οποίο στην πράξη για να βρεθεί μια λύση χρειάζεται σωστός σχεδιασμός. Οι παράγοντες που επιδρούν στα ποιοτικά χαρακτηριστικά του εδάφους είναι πολλοί, για αυτό τον λόγο χρειάζεται μια λεπτομερή και βαθύτερη κατανόηση του προβλήματος. Αρχικά, θα πρέπει να γίνει καταγραφή την περιοχών που εμφανίζουν σε μεγαλύτερο βαθμό το πρόβλημα ή πρόκειται στο άμεσο μέλλον να έχουν τέτοια προβλήματα. Στη συνέχεια , θα πρέπει να δημιουργηθεί ένας σχετικός φορέας διαχείρισης όπου θα αποτελείται από ερευνητικά ιδρύματα, επιστήμονες, αγροτικοί συνεταιρισμοί, τουριστικοί φορείς, εμπορικοί σύνδεσμοι, κλπ. με στόχο την αποκατάσταση των προβληματικών εδαφών και τη μελλοντική τους αειφόρο διαχείρισή τους.