Το εναρκτήριο λάκτισμα για ένα νέο ασφαλιστικό που θα φέρνει σαρωτικές αλλαγές σε επικουρικές, νέες κύριες συντάξεις και εισφορές ελεύθερων επαγγελματιών δίνουν οι πέντε αποφάσεις – βόμβα του ΣτΕ που δημοσιεύθηκαν χθες για κομβικές μεταρρυθμίσεις του νόμου Κατρούγκαλου.
Κόκκινες γραμμές μπαίνουν και στις διεκδικήσεις των αναδρομικών, καθώς το ΣτΕ έκρινε με οριακή πλειοψηφία πως ο επανυπολογισμός των συντάξεων, στο σκέλος που ενσωματώνει τις αντισυνταγματικές περικοπές του 2012, είναι συνταγματικός. Αυτός ο «χρησμός» κατά ορισμένους ειδικούς και συνταγματολόγους ψαλιδίζει σημαντικά τις προσδοκίες για αναδρομικά, ενώ κατά άλλους εργατολόγους δεν κλείνει το παράθυρο.
«Θα σεβαστούμε απόλυτα τις αποφάσεις του ΣτΕ. Θα οικοδομήσουμε πάνω στις αποφάσεις της δικαιοσύνης ένα δίκαιο, βιώσιμο και ανταποδοτικό ασφαλιστικό σύστημα», δήλωσε σχετικά ο υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Γιάννης Βρούτσης
Επικουρικές
Σαρωτικές είναι οι αλλαγές που ζητά το ΣτΕ στις επικουρικές, καθώς κρίνει αντισυνταγματικό τον υπολογισμό τόσο των νέων επικουρικών όσο και τον επανυπολογισμό των παλαιών. Αυτό σημαίνει πως οι επικουρικές βρίσκονται πλέον στον… αέρα και το υπουργείο Εργασίας καλείται να νομοθετήσει ένα νέο σύστημα που θα κλείνει την καινούρια εκκρεμότητα.
Ταυτόχρονα καταργούνται – όχι όμως αναδρομικά αλλά από τώρα και στο εξής δηλαδή από την καταβολή του ερχόμενου Νοεμβρίου – οι μειώσεις που επιβλήθηκαν σε 260.000 επικουρικούς συνταξιούχους το καλοκαίρι του 2016. Σε όλες τις νέες αποφάσεις του το ΣτΕ τραβάει «κόκκινες γραμμές» ως προς την αναδρομική αντισυνταγματικότητα για λόγους δημοσίου συμφέροντος και δημοσιονομικής ισορροπίας.
Υπενθυμίζεται πως το καλοκαίρι του 2016 μειώθηκαν οι συντάξεις 160.000 επικουρικών συνταξιούχων επειδή το άθροισμα του συνταξιοδοτικού εισοδήματός τους (άθροισμα κύριας και επικουρικής) ήταν πάνω από 1.300 ευρώ. Το ΣτΕ ξεκαθαρίζει πως δεν είναι «συνταγματικά ανεκτό» συνταξιούχοι να λαμβάνουν τελικά μετά τον επανυπολογισμό και τις περικοπές χαμηλότερη επικουρική σύνταξη από συνταξιούχους του ίδιου Ταμείου που έχουν καταβάλλει ίδιες ή χαμηλότερες εισφορές, απλώς επειδή λαμβάνουν υψηλή κύρια και υπερβαίνουν έτσι τον πήχη των 1.300 ευρώ.
Με το σκεπτικό αυτό έγινε δεκτό πως δεν μπορεί το ύψος της κύριας σύνταξης να καθορίζει το «ψαλίδι» στην επικουρική, δεδομένου ότι για κάθε μια από τις επικουρικές που κόπηκαν έχουν καταβληθεί υποχρεωτικώς από τους ασφαλισμένους αυτοτελείς εισφορές. Έτσι το ΣτΕ «γκρεμίζει» τις μειώσεις του 2016 σε 260.000 συνταξιούχους, που έχασαν έως και πάνω από 200 ευρώ το 2016. Τότε μειώθηκαν συντάξεις κυρίως πρώην μισθωτών του τ. ΙΚΑ, όπως επίσης τραπεζουπαλλήλων, εμπορουπαλλήλων κ.α. Η πλειοψηφία έχασε ποσά 100-200 ευρώ.
Προσοχή η αντισυνταγματικότητα των περικοπών του 2016 στις επικουρικές δεν έχει αναδρομικότητα, τουλάχιστον για όσους δεν έχουν καταθέσει ήδη αγωγές.
Υπενθυμίζεται πως το υπουργείο Εργασίας βρίσκεται ήδη σε τροχιά για ένα νέο σύστημα επικουρικής ασφάλισης, το οποίο θα έχει κυρίως κεφαλαιοποιητικό χαρακτήρα, το οποίο όμως προγραμματίζεται να εφαρμοστεί για τους νεοπροσλαμβανόμενους από το 2021 και μετά. Στο μεταξύ η αντισυνταγματικότητα θα «τρέχει» από τις καταβολές του ερχόμενου Νοεμβρίου.
Αντισυνταγματικός όμως κρίνεται και ο τρόπος υπολογισμού των νέων επικουρικών, επηρεάζοντας κατ αρχήν περίπου 130.000 συνταξιούχους που συνταξιοδοτήθηκαν από το 2017 μέχρι και φέτος όπως και όλους όσοι θα συνταξιοδοτηθούν στο μέλλον.
Αναδρομικά και παλαιές κύριες
Με οριακή πλειοψηφία οι δικαστές του ΣτΕ κρίνουν συνταγματική την βάση επανυπολογισμού των κύριων συντάξεων (με σύγκριση τις συντάξεις του Δεκέμβρη 2014) γεγονός που κλείνει οριστικά κάθε πόρτα διεκδικήσεων, με βάση τις αντισυνταγματικές περικοπές του 2012, επί των επανυπολογισμένων παλαιών συντάξεων.
«Ο νομοθέτης επιρρίπτει το βάρος του στόχου εξασφαλίσεως της βιωσιμότητας του ασφαλιστικού όχι μόνον στους ασφαλισμένους και στους νέους συνταξιούχους, αλλά και στους παλαιούς συνταξιούχους» αναφέρεται στο επίμαχο σκεπτικό. Η κρίση αυτή του Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου έχει μεγάλη σημασία και για το εύρος των αναδρομικών που διεκδικούν οι παλαιοί συνταξιούχοι από τις περικοπές του 2012 στις κύριες συντάξεις. Από την στιγμή που το ΣτΕ δέχεται ως βάση επανυπολογισμού τις συντάξεις του 2014, που είχαν μέσα τους τις αντισυνταγματικές περικοπές του 2012, είναι σαν να νομιμοποιεί – λένε ειδικοί – στο διηνεκές τις παλαιές περικοπές δια της πλαγίου… Χαρακτηριστικά σε μια από τις επίμαχες αποφάσεις αναφέρεται πως με τον επανυπολογισμό ο νομοθέτης επιφέρει «ουσιαστικά νέες περικοπές στις παλαιές συντάξεις, αντίστοιχες σε ύψος προς εκείνες που είχαν επέλθει με τους ν. 4051/2012 και 4093/2012 και είχαν κριθεί αντισυνταγματικές», με σκοπό να υλοποιήσει τη δέσμευση που αναλήφθηκε στο πλαίσιο του μνημονίου για αντιστάθμισμα των δημοσιονομικών επιπτώσεων από την προηγούμενη απόφαση του ΣτΕ το 2015.
Για το πρόσφατο παρελθόν όμως το ζήτημα φαίνεται πως δεν είναι απλό. Μερίδα ειδικών «δείχνουν» το 10μηνο που μεσολαβεί ανάμεσα στην προηγούμενη απόφαση του ΣτΕ τον Ιούνιο του 2015 και την ψήφιση του νόμου Κατρούγκαλου ως την πλέον ευάλωτη περίοδο και τοποθετούν εκεί την δικαίωση των αξιώσεων που δημιουργήθηκαν μετά το 2015 ειδικά για όσους έχουν ήδη καταθέσει αγωγές. Κατά άλλους εργατολόγους οι αξιώσεις για αναδρομικά παραμένουν ισχυρές για όλη την επίμαχη περίοδο δηλαδή από τον Ιούνιο του 2015 έως 31/12/2018 με το σκεπτικό ότι οι επανυπολογισμένες συντάξεις καταβάλλονται από τον περασμένο Γενάρη και όχι από τον Μάιο του 2016. Τρίτη άποψη είναι αυτή που υποστηρίζει πως η νέα απόφαση βάζει οριστικά τίτλους τέλους σε κάθε διεκδίκηση αναδρομικών.
Ποσοστά αναπλήρωσης
Αντισυνταγματικά κρίνονται τα ποσοστά αναπλήρωσης του νόμου Κατρούγκαλου, που καθορίζουν το ύψος της ανταποδοτικής σύνταξης. Η κρίση αυτή ευνοεί τους ασφαλισμένους που θα συνταξιοδοτηθούν με πολλά έτη ασφάλισης και υψηλές συντάξιμες αποδοχές. «Τα νέα ποσοστά αναπλήρωσης είναι ιδιαιτέρως χαμηλά και η εφαρμογή τους οδηγεί στη χορήγηση ανταποδοτικής συνταξιοδοτικής παροχής, η οποία τελεί σε προφανή δυσαναλογία προς τις συντάξιμες αποδοχές», αναφέρουν οι δικαστές του ΣτΕ. Συνεπώς ανατρέπεται η υποανταποδοτικότητα των μεσαίων και υψηλών συντάξεων και έρχονται νέα ποσοστά αναπλήρωσης που προφανώς θα δικαιώνουν με αυξήσεις όσους αποχωρούν με πολλά έτη ασφάλισης. Σήμερα η ανταποδοτικότητα είναι στο 46,80% για 42 χρόνια ασφάλισης, δηλαδή δεν φτάνει ούτε στο μισό του συντάξιμου μισθού για όσους φεύγουν με πλήρεις καριέρες.
Οι ανατροπές θα αφορούν τις μελλοντικές κύριες συντάξεις, πιθανότατα και αυτές που έχουν ήδη εκδοθεί με βάση τον νόμο Κατρούγκαλου, όχι όμως αναδρομικά αλλά από τώρα και στο εξής. Η αντισυνταγματικότητα των ποσοστών αναπλήρωσης επηρεάζει και τον επανυπολογισμό των παλαιών κύριων συντάξεων, ωστόσο επειδή σε αυτές τις συντάξεις υπάρχει συνήθως υψηλή προσωπική διαφορά, το αποτέλεσμα στο καθαρό ποσό από την αναδιάρθρωση δεν αναμένεται σημαντικό.
Εισφορές
Νέο σύστημα εισφορών για 1,4 εκατομμύρια ελεύθερους επαγγελματίες και αγρότες καλείται να νομοθετήσει το υπουργείο Εργασίας, καθώς κρίθηκε αντισυνταγματική από το ΣτΕ η εισφοροδότησή τους στο 20% των αποδοχών τους. Από 1/1/2019 οι εισφορές υπολογίζονται μεν στο 13,33% αλλά μόνο για όσους δεν εμπίπτουν στην ελάχιστη κλίμακα, καθώς για αυτούς το 20% παραμένει σταθερό. Οι δικαστές έκριναν πως ο νομοθέτης είναι ελέυθερος να υπολογίζει τις εισφορές επί βάσεως, η οποία μαρτυρεί εισφοροδοτική ικανότητα, όπως είναι το πραγματοποιούμενο εισόδημα, αλλά πρέπει να καθορίζει το ύψος της εισφοράς σε επίπεδο που να διασφαλίζει την επάρκεια των συντάξεων χωρίς όμως να πλήττει υπέρμετρα το εισόδημα που παράγεται κατά την διάρκεια του εργασιακού βίου.
Οι δικαστές ακυρώνουν τις υπουργικές αποφάσεις της προηγούμενης πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Εργασίας και «ανάβουν» έτσι το πράσινο φως για το νέο σύστημα που μελετά να καθιερώσει το υπουργείο Εργασίας στις εισφορές των μη μισθωτών, το οποίο θα είναι αποσυνδεδεμένο από το δηλωθέν στην εφορία εισόδημα.
Πηγή: Έθνος