του Νίκου Κυριαζή*
Η κυβέρνηση με εξαγγελία του πρωθυπουργού στο Ζάππειο, αποφάσισε, λανθασμένα αλλά ίσως δικαιολογημένα, να γιορτάσει την επέτειο των 2500 χρόνων από τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας (Σεπτέμβριος 480 π.Χ.) και τη Μάχη των Θερμοπυλών (Ιούλιος ή Αύγουστος 480 π.Χ.) το 2020. Λανθασμένα, γιατί τα 2.500 χρόνια είναι το 2021, και όχι το 2020, δεδομένου ότι η αρίθμηση μετά Χριστόν αρχίζει από το έτος 1 (δεν υπάρχει έτος μηδέν). Δικαιολογημένα, για να μην συμπέσει με τον εορτασμό των 200 ετών από την έναρξη της ελληνικής επανάστασης.
Είναι μια μοναδική ευκαιρία προβολής της Ελλάδας προς τα έξω (repositioning ή ενισχύοντας το brand name και τη δημόσια διπλωματία) αν η επέτειος «χρησιμοποιηθεί» σωστά. Το μεγάλο θέμα όμως είναι πως ο χρόνος που απομένει για σοβαρές ενέργειες είναι ελάχιστος και όπως συχνά συμβαίνει στην Ελλάδα, πως θα συντονισθούν οι αρμόδιοι φορείς, δήμοι (κυρίως Σαλαμίνας και Σπάρτης), περιφέρειες, υπουργεία, επιτροπή υπό την κα Βαρδινογιάννη κλπ.
Ήδη ο Δήμος Σπάρτης και ο δήμαρχος κος Πέτρος Δούκας έχει αναγγείλει ένα πολύ φιλόδοξο και μάλλον ασυνάρτητο πρόγραμμα ( με την έννοια πως δεν έχει ένα βασικό πυρήνα-στόχο) που περιλαμβάνει από φεστιβάλ, διαγωνισμούς ποίησης, χορού κλπ. πολεμικές τέχνες (;) (μήπως αναβίωση του παγκρατίου;) μικρή Απέλλα (όπου θα συζητούνται διάφορα θέματα, παραβλέποντας πως στην αρχαία Απέλλα, σε αντίθεση με την εκκλησία του δήμου των Αθηνών, δεν συζητούνταν θέματα αλλά απλά επικυρώνονταν δια βοής! οι προτάσεις των εφόρων), συνδιάσκεψη υπουργών κρατών μελών του ΝΑΤΟ (με τι θέμα;) και μεγάλο αγροτικό συμπόσιο (υποθέτω με κύριο έδεσμα μέλανα ζωμό!) κλπ. Κάτι που θα στοιχίσει μερικά εκατομμύρια ευρώ που δεν είναι σαφές πως θα βρεθούν.
Για δε τη Σαλαμίνα έχουν ακουσθεί περίεργες προτάσεις, όπως από το ιδιωτικό ίδρυμα Σαλαμίς για την ανέγερση στο λιμάνι της Σαλαμίνας γιγαντιαίου αγάλματος του Θεμιστοκλή, ύψους 25 μέτρων! εμπνευσμένου ίσως από τον Κολοσσό της Ρόδου ή το Άγαλμα της Ελευθερίας.
Η κεντρική ιδέα της επετείου και της προβολής της Ελλάδας πρέπει να είναι η δημοκρατία. Ο Μαραθώνας ως προοίμιο, η Σαλαμίς ως κεντρική μάχη και οι Πλαταιές (το 479 π.Χ.) ως επίλογος είναι οι μάχες που έσωσαν το νέο ακόμα (στην Αθήνα από το 510 π.Χ.) δημοκρατικό πολίτευμα, που στην επιβίωσή του στηρίχθηκε ο ελληνικός κλασικός πολιτισμός.
Σε μια περίοδο που η δημοκρατία βάλλεται και παρουσιάζει ξανά αστάθεια σε πάρα πολλές χώρες του κόσμου, από ΗΠΑ, Αργεντινή, Βολιβία, Βραζιλία μέχρι Ισπανία, Ιταλία, Πολωνία, Ουγγαρία κλπ. με άνοδο ακροδεξιών δυνάμεων Γαλλία (Λεπέν), Γερμανία (AfD) κλπ. η συζήτηση για τη δημοκρατία και η αναζήτησή της στις ελληνικές ρίζες, είναι πιο επίκαιρη από ποτέ.
Τα δύο ερωτήματα που ανακύπτουν είναι: Τι μπορούμε να κάνουμε ως χώρα, και τι μπορούμε να διδαχθούμε από τη λειτουργία της αρχαίας δημοκρατίας που θα είναι χρήσιμη για τις σημερινές.
Ως προς την πρώτη ερώτηση, προτείνω τρεις δράσεις: Πρώτη, τη διεξαγωγή μεγάλου διεθνούς συνεδρίου με θέμα τη δημοκρατία, στη Σαλαμίνα που θα οδηγήσει σε έκδοση βιβλίου από έγκυρο ξένο εκδοτικό οίκο, που θα καταλήξει σε εκατοντάδες βιβλιοθήκες πανεπιστημιακών ανά τον κόσμο και θα αποτελεί σημείο μακροχρόνιας αναφοράς. Ανάλογο συνέδριο – τόμο κάναμε για την επέτειο του Μαραθώνα (οργάνωση και επιμέλεια του καθηγητή κου Γεωργίου Μπήτρου και δική μου).
Δεύτερον, παραγωγή ενός νέου ντοκιμαντέρ για τη Σαλαμίνα με έμφαση στη λειτουργία της αθηναϊκής δημοκρατίας που θα το δείξει ένα από τα μεγάλα ξένα κανάλια, όπως το History, Arte, ZDF, Mitteldeutscher Rundfunk κλπ. με αποτέλεσμα να το δουν εκατομμύρια θεατές.
Τρίτη, δημιουργία στη Σαλαμίνα ενός Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Δημοκρατίας (που δεν υπάρχει) με μόνιμη έδρα, εγκατάσταση και υποδομή, που θα οργανώνει και το μέλλον σχετικά συνέδρια και θα παρακολουθεί την εξέλιξη της δημοκρατίας και τα προβλήματά της στην Ευρώπη. Αυτό μπορεί να χρηματοδοτηθεί από ευρωπαϊκά κονδύλια και βέβαια δεν μπορεί να ολοκληρωθεί μέχρι το 2020.
Και οι τρείς αυτές δράσεις είναι μακροπρόθεσμες και το «αποτύπωμά» τους διαρκές και όχι πρόσκαιρο, όπως θα είναι εκδηλώσεις τύπου εορτών, πανηγυρικών λόγων κλπ. που θα μπορούσαν να αποβούν σχεδόν φολκλορικές.
Ως προς το δεύτερο ερώτημα, για να το απαντήσουμε, πρέπει να έχουμε γνώση της λειτουργίας της αρχαίας δημοκρατίας και των διαφορών της με τις σημερινές αντιπροσωπευτικές. Θα επανέλθω σε επόμενο κείμενο.
*καθηγητή Τμήματος Οικονομικών Επιστημών Πανεπιστημίου Θεσσαλίας