Το σχέδιο επέκτασης ποδηλατόδρομων του Βόλου απαιτεί ριζική τροποποίηση, σύμφωνα με τις καθηγήτριες του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Ευτυχία Ναθαναήλ και Αναστασία Τράμπα , που είναι μέλη της Επιτροπής Βιώσιμης Κινητικότητας.
Η διερευνητική μελέτη του 2017 και η Τεχνική Έκθεση του 2020 για την υλοποίηση της επέκτασης του ποδηλατόδρομου δεν παρέχουν επαρκή στοιχεία αποτίμησης ή εκτίμησης ευρύτερων κυκλοφοριακών επιπτώσεων, παρά μόνο στοιχεία γεωμετρικής και λειτουργικής ένταξης των επεκτάσεων στον χάρτη του οδικού δικτύου του Βόλου και της Νέας Ιωνίας. Αυτό αντιτίθεται στο Σχέδιο Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας του Βόλου και, γενικά, στις σύγχρονες αρχές του σχεδιασμού των μεταφορικών συστημάτων. Οι καθηγήτριες συγκοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου ενημερώθηκαν για την έγκριση υπογραφής σύμβασης ανάθεσης του έργου «Επέκταση δικτύου ποδηλατόδρομων στον αστικό ιστό Βόλου-Νέας Ιωνίας», προϋπολογισμού 1.465.000 ευρώ με χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ Θεσσαλίας 2014-2020 και φορέα υλοποίησης και κύριο του έργου τον Δήμο Βόλου, αλλά το προκείμενο έργο βασίζεται στη μελέτη «Διαμόρφωσης Δικτύου Ποδηλατόδρομων στην Πόλη του Βόλου σύμφωνα με τις νέες Προδιαγραφές» από το 2017. Ταυτόχρονα έχει προκηρυχθεί και υπογράφηκε η εκπόνηση μιας ευρύτερης μελέτης που αποτελεί τον στρατηγικό σχεδιασμό για τις μετακινήσεις στην πόλη, το «Σχέδιο Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας (ΣΒΑΚ) του Δήμου Βόλου», το οποίο αποτελεί τον θεμέλιο λίθο της πολιτικής αστικής κινητικότητας, όπως προτείνεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με στόχο την απρόσκοπτη κινητικότητα ανθρώπων και ροή αγαθών που επιτυγχάνεται μέσα από συνεργασία διαφορετικών επιπέδων διακυβέρνησης, καθώς και συνεργασία μεταξύ αυτών, των κατοίκων και των εμπλεκόμενων φορέων (π.χ. επιχειρηματίες).
Οι καθηγήτριες υποστηρίζουν πως η διαμόρφωση προτάσεων στο πλαίσιο ενός Σχεδίου Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας προϋποθέτει μια συνολική προσέγγιση της κινητικότητας της αστικής περιοχής, λαμβάνοντας υπόψη τη συνολική αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των κατοίκων των πόλεων, αντιμετωπίζοντας θέματα κυκλοφοριακής συμφόρησης, ατμοσφαιρικής ρύπανσης και θορύβου, κλιματικής αλλαγής και οδικής ασφάλειας, προωθώντας τις συνδυασμένες μεταφορές και τα εναλλακτικά και ήπια μέσα εξυπηρέτησης κινητικότητας (πεζή, ποδήλατα). Επισημαίνουν ότι το προκείμενο έργο, δηλαδή η «Επέκταση δικτύου ποδηλατόδρομων στον αστικό ιστό Βόλου Νέας Ιωνίας» σχεδιάζεται να υλοποιηθεί πριν την έναρξη και ολοκλήρωση του Σχεδίου Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας του Βόλου που ουσιαστικά αποτελεί μια ευρύτερη μελέτη, η οποία θα διερευνήσει σφαιρικά τα κυκλοφοριακά θέματα και τις δυνατότητες των αστικών δικτύων, καθώς και τις ανάγκες κινητικότητας των κατοίκων.
Ως εκπρόσωποι του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας στην Επιτροπή Βιώσιμης Κινητικότητας και με την ιδιότητα των συγκοινωνιολόγων μηχανικών, εκτιμούν πως η ανάπτυξη ενός δικτύου ποδηλατόδρομων, στο πλαίσιο μιας ευρύτερης θεώρησης της βιώσιμης κινητικότητας είναι πρωτεύουσας σημασίας για τον αστικό ιστό του Βόλου-Νέας Ιωνίας και καταθέτουν τις ακόλουθες απόψεις – προτάσεις μας για τροποποίηση της μελέτης.
Σύμφωνα με τις ίδιες , θα πρέπει να επιτευχθεί όσο το δυνατόν μεγαλύτερος βαθμός εναρμόνισης του δικτύου ποδηλατόδρομων με τις προδιαγραφές του ΣΒΑΚ. Μάλιστα, στο Τεύχος Τεχνικών Δεδομένων της Πρόσκλησης του ΣΒΑΚ, η αρχική διερευνητική μελέτη του 2017: «Επέκταση δικτύου ποδηλατόδρομων στον αστικό ιστό Βόλου – Νέας Ιωνίας» εντάσσεται στις σχετικές μελέτες που θα λάβει υπόψη το ΣΒΑΚ. Συγκεκριμένα, η επέκταση του ποδηλατόδρομου τίθεται ανάμεσα στους ειδικούς στόχους και, συγκεκριμένα, τον στόχο αύξησης του μήκους διαδρομών πεζοδρόμων και ποδηλατόδρομων. Όπως αναγράφεται μέσα στο τεύχος Τεχνικών Δεδομένων της Πρόσκλησης τίθεται ως στόχος η δημιουργία ολοκληρωμένου δικτύου ποδηλατόδρομων που θα διέρχεται από τις κυριότερες δημόσιες υπηρεσίες, φορείς και σχολικά συγκροτήματα. Συνδυάζεται δε με την προοπτική συστήματος κοινόχρηστων ποδηλάτων στην πόλη και με τη συνδυασμένη χρήση με τις Δημόσιες Συγκοινωνίες. Σύμφωνα λοιπόν με τα παραπάνω, πριν από την υλοποίηση της επέκτασης, η διερευνητική μελέτη του 2017 για την επέκταση του δικτύου ποδηλατόδρομων οφείλει να αναλυθεί από το ΣΒΑΚ του Βόλου πριν την κατασκευή του έργου διότι: Οι καταγραφές της υφιστάμενης κατάστασης που προβλέπει το ΣΒΑΚ αναμένεται να αναδείξουν συγκεκριμένες ανακρίβειες της μελέτης διερεύνησης του 2017 και της Τεχνικής Έκθεσης υλοποίησης του 2020, όπως τμήματα υφιστάμενου ποδηλατόδρομου που θεωρούνται, ενώ δεν είναι σήμερα υλοποιημένα ή δεν πληρούν τις προδιαγραφές σχεδιασμού. Το Σχέδιο σύμφωνα με τις καθηγήτριες απαιτεί την αποτίμηση των ευρύτερων κυκλοφοριακών επιπτώσεων στο σύνολο του δικτύου μεταφορών, συμπεριλαμβανομένων των ποδηλάτων. Αντιστοίχως, προβλέπει την εκτίμηση των επιπτώσεων από τις μελλοντικές επεμβάσεις στις υποδομές και υπηρεσίες με ολοκληρωμένες επεμβάσεις στο σύνολο του δικτύου, συμπεριλαμβανομένων των ποδηλάτων.
Σοβαρές επιπτώσεις
Οι επιπτώσεις που πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά τον σχεδιασμό υποδομών ποδηλάτου αναφέρονται στην κυκλοφοριακή συμφόρηση, στην οδική ασφάλεια για όλους τους χρήστες της οδού, στο ισοζύγιο στάθμευσης, στην απρόσκοπτη κυκλοφορία των πεζών, στην πρόσβαση στις παρόδιες χρήσεις γης, στην κατανομή κατά μέσο, καθώς και στα εξωτερικά κόστη και οφέλη (ρύποι, εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, θόρυβος, οπτική όχληση). Αντίθετα, η διερευνητική μελέτη του 2017 και η Τεχνική Έκθεση του 2020 για την υλοποίηση της επέκτασης του ποδηλατόδρομου δεν παρέχουν επαρκή στοιχεία αποτίμησης ή εκτίμησης ευρύτερων κυκλοφοριακών επιπτώσεων, παρά μόνο στοιχεία γεωμετρικής και λειτουργικής ένταξης των επεκτάσεων στον χάρτη του οδικού δικτύου του Βόλου και της Νέας Ιωνίας. Αυτό αντιτίθεται στο ΣΒΑΚ του Βόλου και, γενικά, στις σύγχρονες αρχές του σχεδιασμού των μεταφορικών συστημάτων. Με την ενσωμάτωση της διερευνητικής μελέτης στο ΣΒΑΚ, το έργο της επέκτασης θα διέλθει από την κατάλληλη διαδικασία διαβούλευσης, κοινωνικής αποδοχής και ωρίμανσης πριν την εφαρμογή, όπως ορίζουν οι οδηγίες των ΣΒΑΚ.
Η συνολική αντιμετώπιση του σχεδιασμού με στόχο την προώθηση της βιώσιμης κινητικότητας διασφαλίζει την παράλληλη εξυπηρέτηση των αναγκών όλων των μετακινούμενων στην πόλη. Στο πλαίσιο του σχεδιασμού του δικτύου ποδηλάτων, η επιλογή κατάλληλου τύπου διατομής (αποκλειστικών ποδηλατολωρίδων ή λωρίδων μικτής χρήσης στο επίπεδο του πεζοδρομίου) θα πρέπει να εξετάζεται με βάση τη βέλτιστη αξιοποίηση του συνόλου της διατομής της οδού (από οικοδομική γραμμή σε οικοδομική γραμμή), με κατάλληλο σχεδιασμό και συνολική ανάπλαση της οδού, ώστε να βελτιώσει συνολικά τις συνθήκες μετακίνησης για όλους του χρήστες της οδού (οχήματα, πεζούς, ποδηλάτες). Λαμβάνοντας υπόψη τη σωστή αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης, με αξιολόγηση της βαδισιμότητας των πεζοδρομίων και της χρήσης του πλάτους της οδού για στάθμευση και κυκλοφορία, είναι εφικτός ο επανασχεδιασμός της διατομής οδού συνολικά με στόχο την πλήρη αξιοποίησή της προς όφελος των μετακινούμενων. Ειδικότερα σε οδούς με ικανό πλάτος, όπως η Ρήγα Φεραίου και η Κασσαβέτη θα μπορούσε να γίνει κατάλληλη διαμόρφωση στο πεζοδρόμιο με λωρίδα ποδηλάτου και χώρου βάδισης πεζών, ενώ ταυτόχρονα να διατηρηθούν οι υφιστάμενες θέσεις στάθμευσης καθώς είναι μία περιοχή με αυξημένες ανάγκες στάθμευσης (χρήση γης κατοικία). 3) Θα πρέπει να γίνει ενημέρωση των πολιτών και των εμπλεκόμενων φορέων που επηρεάζονται άμεσα ή έμμεσα από το έργο, πριν από την έναρξη υλοποίησής του. Η ενημέρωση αυτή εντάσσεται στις συμμετοχικές διαδικασίες που προβλέπονται στα ΣΒΑΚ, ώστε να συνεκτιμηθούν εγκαίρως οι επιπτώσεις στην κοινωνία και την καθημερινότητα των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής επιρροής του έργου, με γνώμονα την ισοτιμία, την προσβασιμότητα σε όλους και την κοινωνική ισότητα. Είναι σημαντικό, επίσης, να καταγραφούν ενδεχόμενες ανησυχίες των πολιτών, ώστε να γίνει προσπάθεια κατευνασμού των ανησυχιών ή πιθανών αντιδράσεών τους, μέσω της ορθής ενημέρωσης για τα οφέλη του έργου, αλλά και τις αναμενόμενες δυσκολίες που θα αντιμετωπίσουν κατά τη διάρκεια κατασκευής του. Στόχος είναι η ευαισθητοποίηση και ενημέρωση των πολιτών και η ενίσχυση της αποδοχής του έργου από την ευρύτερη κοινωνία. Επισημαίνοντας δε ότι και στο παρελθόν (2007) η υλοποίηση δικτύου ποδηλατόδρομων μέσα από αποσπασματικά έργα οδήγησε σε αποξήλωση υποδομών, λόγω της απαξίωσής τους, με αποτέλεσμα την απώλεια σημαντικών χρηματοδοτήσεων, αλλά κυρίως χωρίς να επιτευχθεί ο στόχος, δηλαδή η βελτίωση της βιώσιμης κινητικότητας και της ποιότητας ζωής των κατοίκων της πόλης.
Οι προτάσεις
Οι καθηγήτριες προτείνουν την επανεξέταση της μελέτης, ώστε να ενσωματωθεί μία συνολική προσέγγιση με στόχο τη βέλτιστη αξιοποίηση του πλάτους της οδού και του πεζοδρομίου των οδών που συμμετέχουν στο δίκτυο ποδηλατόδρομων προς όφελος της ήπιας μετακίνησης (πεζών και ποδηλάτων) και των αναγκών στάθμευσης των κατοίκων της περιοχής. Επίσης την ολοκλήρωση των απαραίτητων μελετών (επιπτώσεων σε κυκλοφορία και στάθμευση, ασφάλειας κ.ά.), τη διοργάνωση ευρείας διαβούλευσης και ενημέρωσης (με ανάρτηση χαρτών κατάστασης πριν και μετά) όλων των ενδιαφερομένων φορέων, κατοίκων και επαγγελματιών, ώστε να υπάρξει ευρεία κοινωνική αποδοχή και συναίνεση.