Για τις περισσότερες από εμάς η εκπαίδευση, η έξοδος και η ελευθερία να εκφραζόμαστε είναι βασικά και δεδομένα πράγματα. Για μία γυναίκα Ρομά όμως όλα αυτά αποτελούν ένα όνειρο, το οποίο φοβούνται να εκφράσουν, διότι δεν γνωρίζουν τον αντίκτυπο, που θα έχει στην τοπική τους κοινότητα και για τις περισσότερες παραμένει ίσως απραγματοποίητο και άπιαστο. «Με τη θέληση και τη συμπαράσταση της οικογένειας, όλα μπορούν να αλλάξουν» τονίζει η κ. Ειρήνη Φραγκούλη, πρωτοπόρα για την κοινότητα των Ρομά. Συμμετέχει μαζί με πολλές ακόμη γυναίκες της τοπικής κοινότητας Αλιβερίου στην έκθεση «Οι γυναίκες Ρομά δημιουργούν» που αρχίζει σήμερα στο Κέντρο Τέχνης Τζιόρτζιο Ντε Κίρικο και θα διαρκέσει μέχρι 27 Μαρτίου. Βασικός της στόχος είναι να αναδείξει μέσα από τη δημιουργικότητα των γυναικών Ρομά και να στείλει μήνυμα για την ισότητα όλων των γυναικών.
Συνέντευξη στην ΑΝΝΑ ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΚΑΝΑ
Πώς είναι η καθημερινότητα μιας γυναίκας Ρομά;
Αρχικά θα σηκωθεί το πρωί, θα ετοιμάσει το παιδάκι της για το σχολείο, θα φτιάξει το φαγητό. Έπειτα θα κάνει τις δουλειές του σπιτιού και όταν τελειώσει από τις υποχρεώσεις της και έχει χρόνο θα συναντηθεί με τις υπόλοιπες γυναίκες σ’ ένα σπίτι, για να πιουν καφέ. Η καθημερινότητά μας ουσιαστικά είναι νοικοκυριό, σεβασμός στους μεγαλύτερους και οικογένεια.
Ποια είναι η θέση της στην κοινωνία των Ρομά;
Η θέση της γυναίκας είναι κατώτερη. Δεν έχει ποτέ τον πρώτο λόγο. Βέβαια δεν ζούμε τις καταστάσεις, που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στο Πακιστάν ή στην Ινδία. Ωστόσο τα τελευταία χρόνια τα νέα παιδιά είναι διαφορετικά σε σχέση με τη δική μου γενιά, καθώς τα πράγματα αρχίζουν λίγο να αλλάζουν. Πλέον τα κορίτσια έχουν λόγο. Να φανταστείς παλαιότερα ένας γάμος δεν γινόταν με τη συγκατάθεση του κοριτσιού, παρά μόνο με τη συμφωνία των γονέων. Γνωρίζονταν δηλαδή οι γονείς και το ίδιο βράδυ τα παιδιά και έπειτα γινόταν ο γάμος. Πλέον όμως οι γονείς θα ρωτήσουν την κοπέλα ή το αγόρι και εάν δεν συμφωνεί ένας από τους δύο δεν γίνεται ο γάμος.
Έχετε βιώσει ποτέ τον ρατσισμό από την ελληνική κοινωνία;
Παλαιότερα δεν υπήρχε ρατσισμός. Πίναμε να σκεφτείς καφέ με μη τσιγγάνες και πηγαίναμε η μία στο σπίτι της άλλης. Τώρα η κοινωνία έχει αλλάξει. Πλέον βιώνουμε τον ρατσισμό της διαφορετικότητάς μας. Έχει τύχει χαρακτηριστικά να πάμε σε ένα τσιπουράδικο αρκετές γυναίκες τσιγγάνες και να μας διώξουν. Νιώσαμε πολύ άσχημα. Παλιά μέναμε έξω από χωριά οπότε ίσως γι’ αυτό δεν βιώναμε τον ρατσισμό. Ακόμη και όταν εγκατασταθήκαμε στον Βόλο, πήγαμε στις πιο απομακρυσμένες περιοχές, όπως είναι το Αλιβέρι, τα Μελισσάτικα και το Καπακλί κυρίως για να μην ενοχλήσουμε τους ντόπιους.
Ποια είναι η σχέση σας με την εκπαίδευση;
Η εκπαίδευση για μια γυναίκα Ρομά δεν είναι καθόλου εύκολη. Έχουν όμως το όνειρο να σπουδάσουν. Κάποτε είχαμε το στέκι των γυναικών, όπου έρχονταν νέες γυναίκες και κάναμε μαθήματα ελληνικής γλώσσας. Στην αρχή οι περισσότερες ήταν πιο «μαζεμένες». Τους φαινόταν περίεργο. Έπειτα όμως βλέποντας την καθημερινότητα τους να αλλάζει, τους άρεσε. Όταν συζητούσαμε για το ενδεχόμενο να σπουδάσουμε, θέλαμε όλες. Υπήρχαν και κοπέλες που δίσταζαν να πουν τη λέξη « θέλω», διότι είχαν τον φόβο ότι οι υπόλοιποι Ρομά θα θεωρήσουν την κίνησή τους ως τρόπο για να ξεφύγουν από την κοινότητά τους. Όλες όμως έχουν όνειρα. Βέβαια πλέον αρχίζουν να αλλάζουν τα πράγματα, καθώς πολλές γυναίκες τολμούν να στείλουν τα παιδιά τους στο σχολείο. Ακόμη και κοπέλες, που είχαν αφήσει το Δημοτικό, συνεχίζουν το σχολείο, για να πάρουν το απολυτήριό τους. Δεν είναι τα πράγματα όπως πριν 15 χρόνια. Σήμερα γίνονται βήματα για να αλλάξει αυτή η κατάσταση. Με τη θέληση και τη συμπαράσταση της οικογένειας όλα μπορούν να αλλάξουν.
Πόσο εύκολο ήταν για εσάς να συμμετέχετε σε μία τέτοια έκθεση;
Είναι δύσκολο για μία γυναίκα Ρομά να συμμετέχει σε μία τέτοια έκθεση, διότι δεν υπάρχει αρχικά η ευκολία της μετακίνησης, αφού δεν μπορεί να βγαίνει έξω μόνη της παρά μόνο εάν είναι και με άλλες γυναίκες. Επιπλέον, μέσα στην καθημερινότητά μας, όπως προείπα έχουμε πολλές υποχρεώσεις. Επίσης, υπάρχουν και πολλές γυναίκες, που το θεωρούν ασήμαντο, αλλά όταν δουν το αποτέλεσμα καταλαβαίνουν τη σημασία του έργου μας.
H τοπική κοινότητα πώς αντιμετωπίζει αυτή τη δραστηριότητά σας;
Αν και μας βοήθησαν, δεν το βλέπουν πολύ σημαντικό. Βέβαια όταν φτιάχναμε στο κτίριο τη διαδρομή των Ρομά, οι παλιοί το νοσταλγούσαν, αλλά οι νέοι το θεωρούσαν άσκοπο και χάσιμο χρόνου.
Πoιο είναι το βασικό μήνυμα της έκθεσης;
Το μήνυμα της έκθεσης είναι να δείξουμε στον κόσμο, πως όλες οι γυναίκες είναι ίσες και πως ακόμη και οι γυναίκες Ρομά έχουν την ανάγκη να δημιουργήσουν.
Πώς σας φάνηκε αυτή εμπειρία;
Αυτή η εμπειρία ήταν πολύ ωραία και είναι σημαντικό να γνωρίζουν και οι μη τσιγγάνοι, ότι συνυπάρχουμε, γιατί ζούμε μαζί εδώ και τόσα χρόνια. Ποτέ όμως δεν μπορέσαμε να γίνουμε κομμάτι τους.
Θα την επαναλαμβάνατε, αν σας δινόταν η ευκαιρία;
Φυσικά και θα ήθελα να ξαναγίνει, γιατί εμένα μου άρεσε, που συμβίωνα με τους τσιγγάνους, αλλά και τους μη. Είχα και πολλές φίλες ντόπιες.