Της Ματίνας Πρίγκου*
Την πόλη μπορούμε να τη χαρακτηρίσουμε ως ένα τόπο, που χαρακτηρίζεται από ποικίλες και αντιφατικές πραγματικότητες. Ο όρος πόλη χαρακτηρίζει ένα μεγάλο αριθμό ατόμων και δραστηριοτήτων, που συγκεντρώνονται σε μία δεδομένη γεωγραφική περιοχή, έτσι ώστε να δημιουργούνται οι διαστάσεις της ανθρώπινης ζωής, που ονομάζουμε οργανωμένη κοινωνία.
«Πόλη είναι οι άνθρωποι», όπως είπε ο Σοφοκλής και οι ψυχολόγοι ενδιαφέρονται για την εμπειρία των ανθρώπων και τις συνέπειες της πόλης στη συμπεριφορά τους. Αναφορικά με την ταυτότητα της πόλης, αποτελεί και αυτή μία πολύπλοκη έννοια η οποία έχει χωρικές, κοινωνικές, πολιτιστικές και οικονομικές διαστάσεις. Αναφέρεται στα χαρακτηριστικά ενός τόπου, τα οποία τον καθιστούν μοναδικό και τον διαφοροποιούν από τους άλλους. Τέτοια χαρακτηριστικά μπορεί να είναι: Φυσικές δομές της πόλης, Κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά, Πολιτιστικές δομές, Χωρικά χαρακτηριστικά, Τρόπος και ποιότητα ζωής των κατοίκων και Αστικές υποδομές.
Ωστόσο, η ταυτότητα των πόλεων μπορεί να απειλείται από διάφορους παράγοντες, όπως: Οικονομική κρίση, Πολεοδομικές παρεμβάσεις οι οποίες χαρακτηρίζονται από έλλειψη ολοκληρωμένου σχεδιασμού και προγραμματισμού, Κοινωνικοί παράγοντες, Δημογραφικοί παράγοντες, Φυσικοί παράγοντες.
Η πρόκληση την οποία καλούνται να αντιμετωπίσουν σήμερα οι σύγχρονες μικρομεσαίες ελληνικές πόλεις με ιστορικούς δημόσιους χώρους, όπως ο Βόλος, αφορούν στον τρόπο ανταπόκρισης αυτών των χώρων στις αντικρουόμενες ανάγκες των ομάδων, που ζουν και δραστηριοποιούνται σε αυτές, με ταυτόχρονη την ανάγκη διατήρησης της φυσιογνωμίας και της ταυτότητας της πόλης. Σε αυτό το σημείο, σκόπιμο κρίνεται να αναφέρουμε τη σύνδεση της ταυτότητας μιας πόλης με τον τουρισμό με προορισμό την πόλη, δηλαδή τον αστικό τουρισμό.
Ο αστικός τουρισμός έχει, κατ’ αρχήν, πολιτιστικό περιεχόμενο και συνδέεται άρρηκτα με την ταυτότητα της πόλης και δη την ιδιαίτερη πολιτιστική ταυτότητά της. Υπάρχει πληθώρα παραδειγμάτων πόλεων, όπου η ιστορική κληρονομιά αναδεικνύεται σε κατ’ εξοχήν τουριστικό πόρο. Παράλληλα, η τουριστική δραστηριότητα αναδεικνύεται σε σημαντική οικονομική δραστηριότητα για ορισμένες πόλεις της νεότερης αστικής παράδοσης, που δε διαθέτουν τις προϋποθέσεις τουριστικής ανάπτυξης, όπως συμβαίνει με τη γειτονική μας Λάρισα. Η ταυτότητα μιας πόλης, όπως ήδη αναφέρθηκε, διαμορφώνεται από πολλούς παράγοντες. Οι απειλές που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι πόλεις, οι οποίες κινδυνεύουν με αλλοίωση της ταυτότητάς τους, επεκτείνονται σε μεγάλο φάσμα.
Οι φορείς που συνήθως γίνονται αρωγοί σε αυτή την προσπάθεια, αφορούν κυρίως σε πρωτοβάθμιους ΟΤΑ, δηλαδή στους σημερινούς Καλλικρατικούς Δήμους. Η αποκέντρωση αρμοδιοτήτων σε αυτό το επίπεδο επιτρέπει αμεσότερη προσέγγιση και αντιμετώπιση των προβλημάτων και αναγκών των τοπικών κοινωνιών, ειδικότερα σε ο, τι αφορά στις μεσαίου μεγέθους ελληνικές πόλεις. Βήματα προς τη διαμόρφωση μιας ενιαίας ταυτότητας του Δήμου Βόλου, θα μπορούσαν να είναι τα εξής: Ένταξη του Βόλου, σε ένα δίκτυο πόλεων.
Τέτοια, είναι τα δίκτυα συνεργασίας μεταξύ πόλεων, που μοιράζονται κάποιο κοινό πρόβλημα, σχηματίζουν κάποιο σύνδεσμο, διαθέτουν ή αναπτύσσουν όμοιες δραστηριότητες κ.τλ., αποκτούν τη δυνατότητα να ανταλλάσσουν πληροφορίες και εμπειρία, όπως συμβαίνει με τη γειτονική πόλη των Τρικάλων. Δημιουργία Τοπικού Οργανισμού Τουρισμού, ο οποίος θα είναι επιφορτισμένος, μεταξύ άλλων, με τη διαμόρφωση ετήσιων οικονομικών στόχων, προϋπολογισμό, οικονομικό απολογισμό.
Εκπόνηση Σχεδίου Μάρκετινγκ Τόπου. Ουσιαστικά, πρόκειται για τη διαδικασία σχεδιασμού ενός τόπου, προκειμένου να ικανοποιηθούν οι ανάγκες των αγορών στόχων, ενώ αποσκοπεί παράλληλα στην οικονομική ανάπτυξη της περιοχής, στην βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων και εν γένει στην αναβάθμιση του τόπου, κάτι που στην προκειμένη χρονική στιγμή, εκλείπει από την πόλη του Βόλου. Σε τέτοιου τύπου παρεμβάσεις πρέπει ουσιαστικά να επικεντρωθούμε ως Δήμος, δίνοντας απαντήσεις και κατευθυντήριες γραμμές – στρατηγικές σε ό,τι αφορά στην διαχείριση της πολιτιστικής ταυτότητας της πόλης μας, που όπως και στις περισσότερες σύγχρονες ελληνικές μικρομεσαίες πόλεις, σήμερα βρίσκεται σε κρίση. Οι μεμονωμένες παρεμβάσεις σημειακά, εντός της πόλης, μπορεί να βελτιώνουν την αισθητική της πόλης ή να προσελκύουν – ευκαιριακά- επισκέπτες.
Είναι όμως αυτό αρκετό για την ανάπτυξη μιας στρατηγικής εικοσαετίας, για τον Βόλο που θέλουμε;
*Η Ματίνας Πρίγκου είναι αρχιτέκτονας μηχανικός – πολεοδόμος, υποψήφια διδάκτωρ Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, υποψήφια δημοτική σύμβουλος Βόλου με το συνδυασμό του Απόστολου Παπαδούλη «Βόλος, Ανατροπή, Δημιουργία».