Άρθρα

“Στο δωμάτιο των ενόρκων”

Του Παντελή Προμπονά

Σήμερα θα σας γράψω μερικές σκέψεις για τη θεατρική παράσταση «Οι 12 ένορκοι», σε σκηνοθεσία Κωνσταντίνας Νικολαΐδη που παρακολούθησα στο θέατρο Αλκμήνη στην Αθήνα. Παρά τις αξιόλογες προσπάθειες θεατρικής παραγωγής στην επαρχία, για να μην είμαστε και αγνώμονες, παρά τις περιοδείες ειδικά τους θερινούς μήνες είναι αλήθεια πως οι θεατρόφιλοι που δεν κατοικούμε στο κλεινόν άστυ δεν έχουμε πάντοτε ευκαιρία να παρακολουθούμε αξιόλογες παραγωγές. «Οι 12 ένορκοι» βέβαια έχουν ταξιδέψει αρκετά στην Ελλάδα και μακάρι τούτες οι γραμμές να συμβάλλουν προκειμένου να τους απολαύσουμε και στον Βόλο. Το θέατρο της Παλιάς Ηλεκτρικής, από σύμπτωση, αποτελεί εξαιρετική επιλογή και θα σας εξηγήσω στη συνέχεια γιατί.

Η υπόθεση: Στη Νέα Υόρκη του 1957, ένα αλλοδαπό αγόρι δεκαέξι χρόνων κατηγορείται για τον φόνο του πατέρα του. Η τύχη του είναι στα χέρια 12 ενόρκων οι οποίοι θα αποφασίσουν αν είναι ένοχο. Σ’ αυτή την περίπτωση η θανατική ποινή είναι υποχρεωτική. Οι 12 άντρες, κλειδωμένοι σ’ ένα δωμάτιο, άλλοτε ταυτίζονται και άλλοτε συγκρούονται. Πρέπει να αποφασίσουν ομόφωνα για τη ζωή ενός ανθρώπου, αντιμετωπίζοντας, ο καθένας από αυτούς, τη συνείδησή του, αλλά και τις συνειδήσεις των υπολοίπων. Οι 12 ένορκοι αντικατοπτρίζουν τις προκαταλήψεις της κοινωνίας μέσα από 12 πεντακάθαρα ψυχογραφήματα που ξετυλίγονται «βίαια» μπροστά στα μάτια του θεατή.

Η παράσταση πριν καν ξεκινήσει έχει σκηνοθετηθεί και σκηνογραφηθεί με ορισμένα πλεονεκτήματα. Το θέατρο μικρό, οι θεατές σχεδόν πάνω στη σκηνή, το σκηνικό ένα δωμάτιο που οι σχεδιαστικές γραμμές του περιλαμβάνουν το βλέμμα των θεατών ως μέρος του, σα να αποτελούν κι αυτοί σε μια καρέκλα γύρω από το τραπέζι της συνεδρίασης. Αυτή η δέκατη τρίτη θέση στο τραπέζι των ενόρκων δεν έχει πανοπτική θέση, δεν παρατηρείς εξ αποστάσεως το έργο, αλλά από την προδιαγεγραμμένη θέση σου, που η εξέλιξη της ιστορίας και η συνεχής κίνηση των ηθοποιών σού καταδεικνύει πως είναι μια τυχαία θέση. Θα μπορούσες να κάθεσαι σε οποιαδήποτε άλλη, όπως και κάθε ένορκος, δίπλα σου να κάθεται ένας άγνωστος άνθρωπος που πιθανώς να συμφωνείς ή να διαφωνείς μαζί του. Και είναι αυτό το στοιχείο που ξεχωρίζει τη θεατρική μεταφορά ενός κινηματογραφικού έργου όπως οι «12 ένορκοι».

Η εκκρεμής απόφαση επί της ζωής ενός ανθρώπου αποτελεί μια επίμονη παραφωνία και παράλληλα μια διαχρονική συζήτηση από διαφορετικές προσεγγίσεις του δικαίου, του σωφρονισμού και της ποινής. Έρχεται από μια παρελθούσα -υποτίθεται- μορφή εξουσίας περισσότερο ορατή, χωρίς τις ασφαλιστικές δικλείδες που κληροδότησε στην έννομη τάξη η εξέλιξη των δικαιωμάτων και των συνταγματικών κειμένων. Στη Νέα Υόρκη του ’60, όπως και στις ΗΠΑ σήμερα, σκέψεις για τη θανατική ποινή, την οπλοφορία και την αυτοδικία έχουν μια διαρκή επικαιρότητα. Πρόσφατα κυκλοφόρησε η είδηση πως οι πολιτειακές αρχές της Καλιφόρνια σχεδιάζουν να επιτρέψουν στους δασκάλους να οπλοφορούν προκειμένου να αποτραπούν στο μέλλον περιστατικά μαζικών δολοφονιών σε σχολικά συγκροτήματα!

Τι συμβαίνει όμως όταν αυτή η κουλτούρα δικαίου συναντάται με τη φυλή, την κοινωνική τάξη και τα στερεότυπα της αμερικανικής κοινωνίας του ’60; Ακριβώς για μια τέτοια συνάντηση μας μιλάει η παράσταση και ξετυλίγεται μέσα από τις διαφορετικές ιστορίες ανθρώπων. Ένα σώμα ενόρκων κληρωτό, αλλά και ταυτόχρονα μοναδικό, πράγμα που επισημαίνει το ίδιο το κείμενο. Η ηθική της ευθύνης στη λήψη μιας τέτοιας σοβαρής απόφασης δε μοιράζεται ισομερώς και μετασχηματίζεται κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης. Εκεί οι ταυτίσεις του καθενός με τις πολλαπλές ιστορίες και ταυτότητες των μαρτύρων, του θύτη και του θύματος: Του πατέρα, του αγοριού, του μαύρου, του λευκού, του ηλικιωμένου, της γυναίκας και οι καθημερινές σχέσεις μιας γειτονιάς καταδεικνύουν πόσο εύθραυστη μπορεί να αποδειχθεί η κρίση καθενός.

Αν καταφέρετε να απολαύσετε την παράσταση, σας προτείνω να μαζέψτε κάποιες πληροφορίες για τα αμερικανικά 60’s. Με τον τρόπο αυτό θα προχωρήσετε σίγουρα βαθύτερα στο κείμενο, θα καταλάβετε το περιστασιακό χιούμορ και το πλαίσιο αναφοράς. Σε κάθε περίπτωση ένα καλοπαιγμένο δράμα, με πολύ ρυθμική σκηνοθεσία που σας συστήνω ανεπιφύλακτα. Αν διαλέξτε να το δείτε σε μια κάθοδο προς την Αθήνα πρέπει να κλείσετε εγκαίρως εισιτήρια, ενημερωτικά ήδη ανακοινώθηκε πως η παράσταση θα πάει και για 6η χρονιά. Τον σεβασμό μου κέρδισε η κίνηση κάθε Πέμπτη το έργο να παίζεται με ελληνικούς και αγγλικούς υπέρτιτλους για ανθρώπους με προβλήματα ακοής.

Προηγούμενο ΆρθροΕπόμενο Άρθρο
Μοιραστείτε το