*Του Πέτρου Παπασαραντόπουλου
Η πτώση του τείχους του Βερολίνου στις 9 Νοεμβρίου 1989, πριν από 25 χρόνια, συμπυκνώνει συμβολικά το τέλος της Μεγάλης Ουτοπίας που κατάντησε απεχθής δυστοπία. Για κάποιους στην αριστερά ήταν αφετηρία αναστοχασμού. Για κάποιους άλλους ευκαιρία ιδεολογικοπολιτικής περιχαράκωσης. Δεν είναι τυχαίο ότι κορυφαίο πολιτικό στέλεχος της αριστεράς και υποψήφιος πρωθυπουργός οργανώθηκε στην ΚΝΕ, αμέσως ΜΕΤΑ την πτώση του τείχους.
Έχει όμως ενδιαφέρον να δούμε πως αντέδρασε η ελληνική κοινωνία σ’ ένα από τα κορυφαία γεγονότα του 20ου αιώνα. Η απάντηση είναι μονολεκτική: Αφασικά. Μία Ελλάδα αυτιστική και βυθισμένη στην εσωστρέφεια, μία Ελλάδα που ομφαλοσκοπούσε θεωρώντας ότι είναι το επίκεντρο του σύμπαντος. Στα πρωτοσέλιδα κυριαρχούσαν τα σκάνδαλα, η παραπομπή του Ανδρέα Παπανδρέου στο ειδικό δικαστήριο, οι απάτες του Γιώργου Κοσκωτά, οι ροζ ιστορίες της κ. Λιάνη, οι εσωτερικές συγκρούσεις στο ΠΑΣΟΚ, η κατάσταση της υγείας του Ανδρέα Παπανδρέου, η συγκυβέρνηση Νέας Δημοκρατίας και Συνασπισμού, οι συγκρούσεις και οι συμβιβασμοί στα πλαίσια της Οικουμενικής κυβέρνησης.
Σήμερα θεωρούμε ως εντελώς αυτονόητο το ότι το 1989 ήταν μία κομβική χρονιά για την ανθρωπότητα, μία χρονιά όπου τα πάντα άλλαξαν. Τότε στην Ελλάδα, ελάχιστοι το κατανοούσαν και ελάχιστοι ενδιαφέρονταν. Οι συνέπειες θα γίνονταν αντιληπτές με τραυματικό τρόπο τα χρόνια που ακολούθησαν.
Αντιγράφω το σχόλιο που είχα κάνει στο «Ράδιο Παρατηρητής» στα τέλη του 1989:
«Ο δημόσιος λόγος και τα μέσα ενημέρωσης μοιάζουν να έχουν περιπέσει σε μία κατάσταση ακραίου αυτισμού. Οτιδήποτε συμβαίνει έξω από τα όρια της ελληνικής επικράτειας είναι ανάξιο προσοχής και δεν έχει καμία σημασία. Ακόμα και σήμερα, στη διάρκεια του μουσικού διαλείμματος, αρκετοί ακροατές τηλεφώνησαν για να μου επισημάνουν ότι αυτά που αναφέρω, ελάχιστους ενδιαφέρουν και ότι τα πραγματικά μας προβλήματα είναι τα εσωτερικά. Γιατί άραγε συμβαίνει αυτό; Γιατί οι πολιτικοί μας, τα μέσα ενημέρωσης αλλά και οι πολίτες έχουν κλειστεί οικειοθελώς σε έναν αδιέξοδο και φαύλο κύκλο εσωστρέφειας;
Πιστεύω ότι η κύρια αιτία γι’ αυτό το παθολογικό φαινόμενο είναι ότι στην ελληνική κοινωνία έχει επικρατήσει το ιδεολόγημα, που εξέφρασε πριν μερικά χρόνια ο τότε πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Χρήστος Σαρτζετάκης, ότι ‘είμαστε Έθνος Ανάδελφον’… Τηρουμένων των αναλογιών, έχουμε αυτοβούλως αποφασίσει ότι ως χώρα είμαστε κάτι σαν την Αλβανία την εποχή της παντοδυναμίας του Ενβέρ Χότζα. Ό,τι συμβαίνει έξω από τη χώρα μας και τον μικρόκοσμο μας είναι δευτερεύον, είναι ασήμαντο. Το Έθνος Ανάδελφον είναι το ιδεολογικό μπούνκερ της σύγχρονης Ελλάδας. Ακριβώς όπως ο Ενβέρ Χότζα έχτισε δεκάδες χιλιάδες καταφύγια πολέμου, τα μπούνκερ, για να αντιμετωπίσει την «ιμπεριαλιστική επιβουλή», με τον ίδιο τρόπο και εμείς χτίσαμε στις συνειδήσεις μας τα μπούνκερ της απομόνωσης και της εσωστρέφειας».
(Περιλαμβάνεται στο βιβλίο του «Πολιτικό Τραβέρσο στην Ύστερη Μεταπολίτευση», εκδόσεις Επίκεντρο).
* Ο Πέτρος Παπασαραντόπουλος είναι συγγραφέας.