Του Γιώργου Βασιλειά*
Με αφορμή την εξάπλωση της πανδημίας του κορωνοΐού σε όλο τον κόσμο, καθώς και τα μέτρα πρόληψης για την απαγόρευση των άσκοπων μετακινήσεων και την παραμονή των ανθρώπων στα σπίτια τους, που έχουν τεθεί από τις διάφορες κυβερνήσεις με σκοπό τον περιορισμό του, έχει ενταθεί το κοινωνικό πρόβλημα της ενδοοικογενειακής βίας. Σαφώς, για πολλούς ανθρώπους ο εγκλεισμός στο σπίτι φαντάζει ως μία επικίνδυνη φυλακή που σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να νιώθουν ασφάλεια. Έτσι, δημιουργείται μία ανεξέλεγκτη κατάσταση που κορυφώνει την ήδη τεταμένη κρίση ορισμένων οικογενειών. Δεδομένου πως ο θύτης έχει αρκετό ελεύθερο χρόνο στην διάθεσή του σε συνδυασμό με τις αντικειμενικές δυσκολίες της συνθήκης που διανύουμε, τον επιφορτίζουν με επιπλέον θυμό και τον καθιστούν ακόμα περισσότερο οξύθυμο. Επιπλέον, του δίνεται η δυνατότητα να περνάει τις πιο πολλές ώρες της ημέρας με το θύμα του που σε προγενέστερο χρόνο λόγω εργασίας ή κοινωνικής ζωής δεν μπορούσε και να ξεσπάει επάνω του με μεγαλύτερη ευκολία που πλέον αναγκαστικά συνυπάρχει μαζί του.
Η υπάρχουσα βιβλιογραφία σκιαγραφεί πιο έντονα ως θύτες τους άντρες συζύγους και ως θύματα τις γυναίκες συζύγους με τα τέκνα τους, κάτι που επιβεβαιώνεται και από τα περιστατικά που κοινοποιούνται. Άλλωστε, οι άντρες εκ φύσεως φαίνονται πιο ισχυροί να ασκήσουν οποιαδήποτε μορφή κακοποίησης με κυριότερες τη σωματική, συναισθηματική και σεξουαλική, έναντι των θυμάτων τους. Είναι γεγονός πως οι άντρες σύζυγοι στρέφονται πιο εύκολα στις γυναίκες τους κακοποιώντας τες, αφού ένα μικρής σημασίας γεγονός, όπως το ότι το φαγητό δεν ήταν έτοιμο στην ώρα του, είναι ικανό για να ερεθίσει τον θύτη και να αρχίσει το βίαιο ξέσπασμάτα του, που μπορεί να οδηγήσει σε ακραίες περιπτώσεις, ακόμα και στον θάνατο του θύματος. Βέβαια, η ένταση που έχει προκληθεί μπορεί να επεκταθεί και στα ίδια τα παιδιά του ζευγαριού που εκείνη την στιγμή είναι παρόντα. Παρόλα αυτά, ακόμη και εάν ο θύτης δεν στραφεί στα παιδιά του, τα ίδια ως αμέτοχοι θεατές γίνονται μάρτυρες του βίαιου περιστατικού, με τις όποιες συνέπειες αυτό συνεπάγεται. Αρκετές φορές ο σύζυγος μετά το ξέσπασμάτα του θα προσπαθήσει να επαναφέρει την ισορροπία που έχει διαταραχθεί στο σπίτι του, ζητώντας συγχώρεση από το θύμα του, προσεγγίζοντας την γυναίκα του με όμορφα λόγια και διάφορες υποσχέσεις, όπως το ότι ήταν μια λάθος στιγμή που δεν θα επαναληφθεί. Βεβαίως, σύμφωνα με τον φαύλο κύκλο της βίας η μεταμέλεια είναι παροδική, ο θύτης όταν ξανά βρεθεί σε αντίστοιχη συνθήκη θα εκδηλώσει την κακομεταχειριστική του συμπεριφορά.
Η ενδοοικογενειακή βία, λοιπόν, αποτελεί ποινικό αδίκημα σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν. 3500/2006, έτσι κανείς δεν έχει δικαίωμα με οποιονδήποτε τρόπο να βιαιοπραγεί καθ΄ οποιοδήποτε μέλος της οικογένειάς του. Για την υποστήριξη και ενημέρωση ατόμων που βιώνουν τις συνέπειες της ενδοοικογενειακής βίας υπάρχουν 24ωρες τηλεφωνικές γραμμές, όπως το 15900 για γυναίκες θύματα και το 1056 για παιδιά θύματα. Σαφώς, το τηλεφωνικό κέντρο της άμεσης δράσης 100 είναι διαθέσιμο, όπως και οι προαναφερόμενες γραμμές υποστήριξης, για να δεχθούν τις καταγγελίες τόσο των θυμάτων οικογενειακής βίας, όσο και εκείνων που γνωρίζουν ότι κάποιος βιώνει μία τέτοια κατάσταση.
Την περίοδο της πανδημίας που διανύουμε τα θύματα δυσκολεύονται να προχωρήσουν σε καταγγελία του δράστη με έναν από τους παραπάνω τρόπους, καθώς βρίσκονται συνέχεια στο σπίτι μαζί του, κάτι που δίνει την ευκαιρία στους θύτες να ασκούν μεγαλύτερο έλεγχο. Καλό θα ήταν, λοιπόν, τα θύματα κακοποίησης να σχεδιάσουν και να είναι έτοιμα να εφαρμόσουν ένα πλάνο δράσης σε περίπτωση που ο σύζυγός τους προχωρήσει σε κακοποίησή τους. Πιο συγκεκριμένα, προτείνεται να έχουν ενημερώσει για τα περιστατικά που εκτυλίσσονται στο σπίτι, οικεία τους πρόσωπα, όπως τους γονείς τους, κάποιο φιλικό πρόσωπο ή ακόμα καλύτερα κάποιον γείτονα που θα είναι σε επιφυλακή για να επέμβει και να καλέσει την αστυνομία, όταν θα αντιληφθεί να συμβαίνει κάτι. Θα ήταν ωφέλιμο, επίσης, να ζητήσουν από τα πρόσωπα αναφοράς να καλούν τηλεφωνικά αρκετά συχνά με σκοπό να βεβαιώνονται για την κατάσταση που επικρατεί, σε περίπτωση που χρειαστεί να σπεύσουν για βοήθεια. Από την άλλη, καλή πρακτική είναι να απομακρύνουν αιχμηρά αντικείμενα (λ.χ. μαχαίρια) που υπάρχουν στο σπίτι και με τα οποία θα μπορούσε ο δράστης να ενεργήσει εναντίον τους. Σημαντικό, είναι να έχουν ετοιμάσει διακριτικά σε κάποιο προσβάσιμο για εκείνες μέρος, μία μικρή χειραποσκευή με απαραίτητα πράγματα, όπως λίγα χρήματα, ρούχα, κλειδιά, ταυτότητα κ.τ.λ. σε περίπτωση που χρειαστεί να αποχωρήσουν από το σπίτι. Παράλληλα, μπορούν να ενημερώσουν τα παιδιά τους (αν υπάρχουν), μόλις αναγνωρίσουν ότι αρχίζει η ένταση μεταξύ του ζευγαριού, να τρέξουν στο δωμάτιό τους και να κλειδωθούν, ώστε να αποφευχθεί να μετατοπιστεί το ξέσπασμα του θύτη προς εκείνα. Γιατί όχι, αν τα παιδιά είναι σε μεγαλύτερη ηλικία και διαθέτουν κινητό τηλέφωνο, όταν μεταφερθούν στο δωμάτιο τους για να προστατευθούν, να επικοινωνήσουν τα ίδια για να ζητήσουν βοήθεια.
Θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι όλοι έχουμε στα χέρια μας τη δύναμη να καταγγείλουμε τέτοιου είδους περιστατικά, ακόμα και ως απλοί θεατές, ενώ η απόκρυψη τους καθιστά το άτομο που γνωρίζει συνένοχο στην αποτρόπαια κατάσταση. Επίσης, τα θύματα δεν θα πρέπει να νιώθουν ενοχή για την κακοποίηση που βιώνουν, ούτε να μένουν σε μία βίαιη σχέση θέτοντας σε κίνδυνο τον εαυτό και τα παιδιά τους. Δεν είναι ποτέ μονή μία γυναίκα που παίρνει την απόφαση να εγκαταλείψει τον βίαιο σύντροφό της, θα υπάρχει πάντα υποστηρικτικό δίκτυο έτοιμο να την στηρίξει (λ.χ. σημαντικοί άλλοι, εξειδικευμένες υπηρεσίες) ενώ μέσα της έχει την δύναμη, ελεύθερη πλέον να κάνει μία νέα αρχή στην ζωή της με ασφάλεια.
*Ο Γιώργος Βασιλειάς είναι Κοινωνικός Λειτουργός (Π.Ε.)